Geschiedenis van Mesopotamie en Lijst van koningen van Sumer

Geschiedenis van Mesopotamie en Lijst van
koningen van Sumer
General
Although humankind uses many calendars, it is easy to convert a non-western date to the
common (originally Christian) era. This is facilitated by the system of Julian Dates, which
was introduced by the great antiquarian J.J. Scaliger (1540-1609): every day has a number,
starting with day #1 at 12 o' clock (GMT) on 1 January 4713 BCE.* To give an example,
this line was written on JD #2,453,783, and it was 0.125 o'clock (or 16 February 2006, tea
time). The study of ancient chronology essentially means adding the correct JD-number to
the date that is mentioned (or implied) in our sources.
This is easier said than done because the ancients had no agreed-upon era. Even the dates
of the ancient Romans, which look a lot like our dates, can not be used at face value. For
example, the famous 15th of March on which Julius Caesar was assassinated,
corresponds to 13 March 44 BCE in the Gregorian calendar, and the day mentioned for the
battle of Pydna (4 September) is "our" 22 June 168 BCE.
Down to 911
The chronology of the ancient Near East is no exception, but fortunately, the ancient
Babylonians were careful astronomers, who designed an accurate lunar calendar with a
regularly inserted intercalary month, which was introduced before 503 BCE. Even earlier,
the process of intercalation had become standardized, and it possible to convert many dates
in the Babylonian calendar to our own era. For example, the second day of the month
Addaru in the seventh year of the Babylonian king Nebuchadnezzar is more or less
identical to JD #1,503,443 or, to express it in a more accessible form, 16 March 597.[1]
In this example, the year is indicated as 'seventh of Nebuchadnezzar'. To convert a date in
a Babylonian or Assyrian document to a date in our calendar, one must know the number
of regnal years of all kings. Our most accurate source for this information is the Canon of
Kings that has been preserved by the Greek astronomer Ptolemy of Alexandria. He
mentions most rulers of Babylonia from Nabû-Nasir (747-734) until the capture of
Babylon by Cyrus the Great in 539, continues with the Achaemenid kings to the
conquest of the Near East by Alexander the Great, adds the Seleucid rulers and ends
with the Roman emperors. Because Ptolemy uses this list only to date astronomical
phenomena, kings who died during a certain year are usually allowed to give their name to
the entire year, and the next ruler is supposed to have ascended to the Babylonian throne
on the first day of the new year. (Kings who reigned less than one year are ignored.)
The information on this list is confirmed by the Uruk King List, which mentions all
kings from Aššurbanipal (668-631) to Seleucus II Callinicus (246-226), and the
Astronomical Diaries, which record the names of kings in connection to celestial
phenomena that can easily be dated. There is no need to doubt that the Canon offers a
correct framework for the period down to 747.
It is easy to go beyond this point because the Assyrians had the custom to call every year
after an eponymous official called limmu, who was appointed by the king and had to
preside the celebration of the New Year festival. Several lists of limmu's have survived,
accounting together for every year from 648 down to 892. Because the solar eclipse of 15
June 763 is mentioned, regnal years of Assyrian kings can be dated with a precision of one
year. It is possible to go beyond this point, because 892 is known as the twentieth regnal
year of king Adad-nirari II. His reign must, therefore, have started in 911.
The second half of the second millennium
After this, the chronological framework depends on three important sources:
The Assyrian King List.[2] This list, which is based on the list of limmu officials,
mentions 109 kings; the last one is Šalmaneser V (726-722). It survives in three copies.
Down to the reign of Aššur-dan I, they offer identical information, and it is therefore
reasonable to assume that the list is more or less reliable until his regnal years, 1178-1133.
Before 1178, the three documents show divergences.
The Babylonian King List A is a parallel list. It offers the names and regnal years of all
kings from the First Dynasty of Babylon (in the first half of the second millennium BCE)
to king Kandalanu, a contemporary of Aššurbanipal. This tablet is unfortunately damaged.
The Synchronic King List consists of two columns and records more than 125
synchronisms of kings of Babylonia and Assyria. It starts with the Assyrian Adasi (c.1700
BCE) and concludes with Aššurbanipal (668-631).
Combining these sources and several others, it is possible to work further downward to the
reign of the Assyrian king Enlil-Nasir II, whose reign can probably be dated to about
1420-1415. Unfortunately, the Assyrian King List does not preserve the regnal years of
Enlil-Nasir's father and elder brother, so it is impossible to proceed beyond this point.
The situation in Babylonia is worse. The Canon starts in 747 and is preceded by twelve
kings who are hardly more than names. Their regnal years have not been recorded, but it
appears that the eldest of the twelve kings, Mar-biti-ahhe-iddina, started his reign in 942.
The two centuries between his accession and the beginning of the Canon are sometimes
called "Undetermined Dynasties", "Dynasty E", or "Mixed Dynasties", which are
euphemisms for "we can not make sense of it".
The age that precedes these dynasties is better understood. There are synchronisms with
Assyria and there is a document that is called King List C. It describes the Second Dynasty
of Isin, which ruled Babylonia between 1157 and 1026. This is preceded by the Kassite
Dynasty, the kings of which can also be dated with some accuracy down to king
Burnaburiaš II (1359-1333).
So, the list of Babylonian kings can be reconstructed down to 1359, and the Assyrian list
down to 1420. In this age, there are several synchronisms with Egypt that corroborate the
findings presented above. For example, Burnaburiaš II exchanged letters with his Egyptian
colleague Akhenaten (1353-1336), who also wrote letters to Aššur-uballit I of Assyria
(1353-1318).
High, middle, low, or ultra-low?
The first half of the second millennium is well-documented. The Babylonian King List A
can be supplemented by Babylonian king List B, which describes two dynasties, the First
Dynasty of Babylon and the (partly contemporary) First Dynasty of the Sealand. The most
famous king of the First Dynasty of Babylon is Hammurabi, who united Mesopotamia and
in his thirteenth year put an end to the competing Dynasty of Larsa, where king Rim-Sin
had reached his sixtieth regnal year.
The Larsa King List mentions all kings of the Dynasty of Larsa, which is known to have
been contemporary with another dynasty that was powerful before Hammurabi united
Mesopotamia: the First Dynasty of Isin. Even better, there is an Ur-Isin King List, that
mentions all kings of Isin and the kings of an earlier dynasty, which is called the Third
Dynasty of Ur.
So, in the first half of the second millennium, there is a continuous list that starts with the
first king of the Third Dynasty of Ur and continues to the last king of the First Dynasty of
Babylon, Samsuditana, who was forced to see how his city was sacked by the Hittites.
Unfortunately, it is not know how much time passed between the fall of Babylon (and the
end of the "block of kings" of the first half of the second millennium) and the beginning of
the reigns of either Enlil-Nasir II (1420-1415) or Burnaburiaš II (1359-1333).
To establish the width of the gap (the "dark age"), everything depends on a set of
observations of the planet Venus during the reign of the penultimate ruler of the First
Dynasty of Babylon, king Ammisaduqa, and several eclipses. Depending on the
identifications of these events, scholars and scientists agree that there are only four
possible chronologies, which are usually called "high", "middle", "low", and "ultra-low".
Ultra-low
Low
Middle
High
Sack of Babylon
1499
1531
1595
1651
Ammisaduqa's reign
1550-1530
1582-1562
1646-1626
1702-1682
Hammurabi's reign
1696-1654
1728-1686
1792-1750
1848-1806
Sumuabum's first year
1798
1830
1894
1950
The publication of the ultra-low chronology, as recently as 1998,[3] has resulted in a series
of vehement polemics, from which ad hominem-arguments are not absent. Among the
arguments for the ultra-low chronology is the identification of a set of eclipses; a counterargument is that the Assyrian king list appears to be too long to fit in this framework. The
debate still continues and for the time being, many scholars prefer to stick to the old,
conventional Middle Chronology - not because it is better or worse than the others, but
because it is conveniently in the middle.
Assuming that the Middle Chronology is correct, the Third Dynasty of Ur should be dated
to 2112-2004. However, it is possible that within a couple of years, the low or ultra-low
chronology will become the new standard.
De site voor de Irak-oorlogen en archeologie:
http://ecai.org/iraq/HistoricSitesOfIraq.asp
Iets kopen?
http://www.hixenbaugh.net/hixenbaugh_ancient_art_website_010.htm
Inhoud
1 Vroeg Sumer 5000-2800 v.Chr.


2 Steden
3 Oud Sumer: de dynastieën van na de zondvloed
o 3.1 Dynastie Kish I 2900 -2550 v.Chr.
o 3.2 Dynastie Kish II 25xx-2411 v.Chr.
o 3.3 Dynastie Kish III 2411-2381 v.Chr.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o






3.4 Dynastie Kish IV 2381-2356 v.Chr.
3.5 Dynastie Uruk I 2722- 2460 v.Chr.
3.6 Dynastie Uruk II 2462-2346 v.Chr.
3.7 Dynastie Lagash I 2550-2342 v.Chr.
3.8 Dynastie Umma tot 2321 v.Chr.
3.9 Dynastie Ur I 2570-2393 v.Chr.
3.10 Dynastie Ur II 2393-2277 v.Chr.
3.11 Dynastie Hamazi 2540-2534 v.Chr.
3.12 Dynastie Awwan 2510-2453 v.Chr.
3.13 Dynastie Adab I 2490-2400 v.Chr.
3.14 Dynastie Mari 2470-2327 v.Chr.
3.15 Dynastie Akshak I 2465-2365 v.Chr.
4 Semitische tijd
o 4.1 Dynastie Akkad (Agade) 2335-2212 v.Chr.
5 De Guti overheersing 2212-2120 v.Chr.
o 5.1 Dynastie van het Zagros gebergte
6 Nieuw Sumer 2230-2000 v.Chr.
o 6.1 Dynastie Lagash II 2152-2110 v.Chr.
o 6.2 Dynastie Uruk IV 2144-2107 v.Chr.
o 6.3 Dynastie Ur III 2112-2000 v.Chr.
7 Verval: de tijd van Larsa en Isin
o 7.1 Dynastie Larsa (Elamieten) 2025-1763 v.Chr.
o 7.2 Dynastie Isin (amorieten) 2017-1794 v.Chr.
8 Babylonische tijd vanaf 1763 v.Chr.
9 Bronnen, noten en/of referenties
Vroeg Sumer 5000-2800 v.Chr.
De koninglijsten geven 10 koningen van voor de zondvloed, maar hun bestaan is (nog) niet
bevestigd.
Steden



Eridu
Shuruppak
Sippar
Sippara
Sippara (Zimbir in Sumerisch, Sippar in Assyro-Babylonisch) was een antieke Babylonische
stad op de oostelijke oever van de Eufraat, ten noorden van Babylon. Het was opgedeeld in
twee buurten, "Sippar van de Zonnegod" en "Sippar van de godin Ishtar", de laatste werd
ontdekt door Hormuzd Rassam in 1881 bij Abu Habba, ca. 20 km. ten zuidoosten van
Bagdad.
Kegel van klei met inscriptie ter gelegenheid van de bouw van de muren van Sippara door
Hammurabi
Twee andere Sippars worden genoemd in inscripties, een daarvan is "Sippar van Eden", dat
een extra wijk van de stad moet zijn geweest. Het is mogelijk dat een van hen geïdentificeerd
wordt met Agade of Akkad, de hoofdstad van het eerste Semitische Babylonische Rijk.
De twee Sippars van de Zonnegod en Anunit worden in het Oude Testament genoemd als
Sepharvaim. Een groot aantal spijkerschrift kleitabletten en andere monumenten zijn
gevonden in de ruïnes van de tempel van de zonnegod welke E-Babara (E: huis) genoemd
werd door de Sumeriërs, Bit-Un (Bit: huis) door de Semieten.


Uruk 3800 - 3200 v.Chr.
Djemdet-Nasr 3200-2800 v.Chr.
De vloed kwam, na afloop werd het koningschap uit den hoge neergezonden
Oud Sumer: de dynastieën van na de zondvloed
Aan de volgende dynastieën kunnen nu grotendeels redelijk betrouwbare dateringen gehecht
worden. De dynastieën zijn genoemd naar de stad van waaruit zij heersten. Zij overlappen
elkaar vaak in tijd omdat zij elkaar vaak de heerschappij over het land betwistten.
Dynastie Kish I 2900 -2550 v.Chr.
Kish (Sumer)
Murex bearing the name of Rimush, king of Kish, ca. 2270 BC, Louvre
Kish (Sumerian KIŠKI, modern Tall al-Uhaymir) was an ancient city of Sumer, situated some
12 km east of Babylon, now ca. 80 km south of Baghdad, in the Babil Governorate, Iraq. The
Sumerian king list states it was the first city to have kings after the Deluge. The city's patron
deity was Zababa.











Van Mashkak tot Arwium (12 koningen) 29e eeuw v.Chr.
Etana 2861 -2831 v.Chr.
Balih, zoon van Etana 2831 -2791 v.Chr.
Enmenunna 2791-2771 v.Chr.
Melam-Kish, zoon van Enmenunna 2771-2751 v.Chr.
Barsalnumma, zoon van Enmenunna 2751-2731 v.Chr.
Samug 2731-2701 v.Chr.
Tizkar, zoon van Samug 2701-2671 v.Chr.
Ilku 2671-2651 v.Chr.
Iltasadum 2651-2631 v.Chr.
Enmebaragesi 2631-2601 v.Chr.
Op een fragment van een stenen kruik staat: Me-bara(ge)si, koning van Kish. En meteen
wordt deze koning historisch.

Agga, zoon van Enmebaragesi 2601-2581 v.Chr.
Het zou deze Agga (ofte Akka) van Kish kunnen zijn die in konflikt kwam met de
legendarische Gilgamesh van Uruk. Zo worden deze koningen meer historisch dan
legendarisch.
Niet in de Sumerische Koningslijst vermeld :

Mesilim 2550 v.Chr.
Dynastie Kish II 25xx-2411 v.Chr.








Shushuda (25xx-25xx v.Chr.)
Dadasig (25xx-25xx v.Chr.)
Magalgalla (25xx-25xx v.Chr.)
Kalburn, zoon van Magalgalla 2511-2491 v.Chr.
Tuge 2491-2471 v.Chr.
Mennunna 2471-2451 v.Chr.
Inbi-Ishtar 2451-2431 v.Chr.
Lugalmu 2431-2411 v.Chr.
Dynastie Kish III 2411-2381 v.Chr.

koningin Kubaba 2411-2381 v.Chr.
Kubaba
Kububa, holding a pomegranate in her right hand and a mirror in her left
Museum of Anatolian Civilizations, Ankara, Turkey
Kubaba (in the Weidner "Chronicle"), also known as Kug-Baba or Kubau, is the only queen
on the Sumerian king list. Before overthrowing the rule of En-Shakansha-Ana of the 2nd
Uruk Dynasty and becoming monarch, the king list says she was a tavern-keeper.
"The house of Kubaba" is mentioned "in the reign of Puzur-Nirah, king of Akshak" (line 38)
in the Weidner "Chronicle", a propagandistic letter attempting to predate the shrine of Marduk
to an early period: "Kubaba gave bread to the fisherman and gave water, she made him offer
the fish to Esagila" (line 43). Her reign as the only "king" of the 3rd Dynasty of Kish was one
of peace and prosperity. Her reign is contemporary with the "Early Dynastic III" period of
Sumer. Her reign is listed to have lasted for 100 years. If she is a historical ruler, she probably
lived in the 23rd to 25th century BC.
Shrines in her honour spread throughout Mesopotamia.[1][2] In the Hurrian area she may be
identified with Kebat, or Hepat, one title of the Hurrian Mother Goddess Hannahannah (from
Hurrian hannah, "mother"). Abdi-Kheba (= the servant of Kheba), was the palace mayor,
ruling Jerusalem at the time of the Amarna letters (1350 BC).
Kubaba became the tutelary goddess who protected the ancient Syrian city of Carchemish on
the upper Euphrates, in the late Hurrian – Early Hittite period. Relief carvings, now at the
Museum of Anatolian Antiquities, Ankara, show her seated, wearing a cylindrical headdress
like the polos and holding a circular mirror in one hand and the poppy capsule or pomegranate
in the other. She plays a role in Luwian texts, and a minor role in Hittite texts, mainly in
Hurrian religious rituals. According to Mark Munn (Munn 2004), her cult later spread and her
name was adapted for the main goddess of the Hittite successor-kingdoms in Anatolia, which
later developed into the Phrygian matar (mother) or matar kubileya[3] whose image with
inscriptions appear in rock-cut sculptures.[4] The Phrygian goddess otherwise bears little
resemblance to Kubaba, who was a sovereign deity at Sardis, known to Greeks as Kybebe.[5]
Dynastie Kish IV 2381-2356 v.Chr.







Punzursin 2381-2356 v.Chr.
Ur-Zababa 2356-2336 v.Chr.
Simudar 2336-2305 v.Chr.
Usiwatar 2305-2297 v.Chr.
Ishtar-muti 2297-2286 v.Chr.
Ishme-Shamash 2286-2275 v.Chr.
Nannia 2275-2268 v.Chr.
Dynastie Uruk I 2722- 2460 v.Chr.




Meskiaggasher 2722-2692 v.Chr.
Enmerkar 2692-2672 v.Chr.
Lugalbanda 2672-2652 v.Chr.
Gilgamesj 2652-2602 v.Chr.
Gilgamesj
Volgens de koningslijsten van Sumer was Gilgamesh koning in Uruk van ca. 2652 v.Chr.2602 v.Chr. en de opvolger van Dumuzi.
Gilgamesh is vooral bekend van het Gilgamesjepos, een verzameling heldenverhalen die later
rond zijn persoon zijn geschreven. Ook wordt van hem beweerd dat hij de onafhankelijkheid
van Uruk voltooide, en de stad met stadsmuren omringde.
Het was Gilgamesh die, volgens diezelfde legende, Agga koning van Kish versloeg. En zo een
einde maakte aan de heerschappij van Kish over Sumer. Nochtans was het niet Uruk, de stad
van Gilgamesh, die hiervan profiteerde. Het was de welgestelde stad Ur, waar rond dezelfde
tijd een nieuwe dynastie gesticht was door Meshannepada, die over het grootste gedeelte van
Sumerië heerste, en als de eerste dynastie van Ur opgetekend werd.







Urlugal 2602-2572 v.Chr.
Utulkalamma 2572-2557 v.Chr.
Labahsum 2557-2548 v.Chr.
EnnundaraAnna 2548-2540 v.Chr.
Meshgande 2540-2504 v.Chr.
Melemanna 2504-2498 v.Chr.
Lugalkitun 2498-2462 v.Chr.
Dynastie Uruk II 2462-2346 v.Chr.



Enshakushanna 2462-2402 v.Chr.
Lugalkinishe-dudu 2402-2376 v.Chr.
Lugalkinishe-si 2376-2346 v.Chr.
Dynastie Lagash I 2550-2342 v.Chr.




Lugal Shuggur 2550 v.Chr.
Gursar 25xx v.Chr.
Gunidu 25xx v.Chr.
Ur-Nina van Ur-Nause 2494-2465 v.Chr.
Ur-Nanshe
Ur-Nanshe (ook: Ur-Nina of Ur-Nause) ca. 2494-2465 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash.
relief van Ur-Nanshe
Hij was de stichter van een dynastie die vijf generaties stand zou houden. Hij vermeldt op de
meeste geschriften dat hij zoon van Gunidu, zoon van Gursar is. Gursar zou een geografische
plaats zijn en dus moet de uitdrukking 'zoon van Gursar' als 'oorspronkelijk van Gursar'
begrepen worden. Sumer was in zijn dagen een land waarin de steden onophoudelijk om
overwicht streden en het noordelijker gelegen Kish had geruime tijd de rol van hoofdstad
opgeëist. Lagash was in een geschil verwikkeld met de buursteden Ur en Umma. Een zeeslag
tegen Ur bezorgde Ur-Nanshe de overwinning en overmacht op deze stad toen dichter bij de
zee, nu de Perzische Golf, gelegen. Een veldtocht tegen Umma eindigde in de
gevangenneming en waarschijnlijk de dood van Pabilgaltuk, de vorst van Umma.
Maar Ur-Nanshe was vooral een bouwer en maakte van Lagash een zelfstandige
welvaartstaat. In een aantal van zijn geschriften pocht hij er over dat het overzeese Dilmun
hem bij wijze van schatting hout leverde. Wat ongetwijfeld mogelijk was als hij enige macht
op de havenstad Ur kon uitoefenen. Zelfs als hier slechts handelscontacten achter schuilgaan
zullen deze ongetwijfeld de positie van Lagash versterkt hebben. Er zijn van hem een drietal
bas-reliefs bewaard waarop hij en zijn familie geportretteerd zijn.
Hij werd opgevolgd door zijn zoon Akurgal.

Akur-Gal 2464-2455 v.Chr.
Akurgal van Lagash
Stukje inleg met de naam van Akurgal
Akurgal ca. 2464-2455 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash
Hij was de tweede vorst van het huis van Ur-Nanshe en diens opvolger. Zijn vrij korte
regering werd gekenmerkt door de heropleving van het langdurige geschil met de buren van
Umma, die aanzienlijk schade op het gebied van Lagash aanrichtte.
Akurgal, Ur-nanshe's zoon, schijnt de strijd tegen Ush, vorst van Umma, over die vruchtbare
streek, Guedina genaamd, verloren te hebben. Umma nam bezit van de vruchtbare streek.
Nochtans had Mesilim van Kish een regeling van de onderlinge grens opgelegd, maar deze
was niet van blijvende aard. Ush had de Guedina bezet en de stele van Mesilim waarop
verkondigd werd dat het gebied tot Lagash hoorde werd omvergehaald. Lagash was voorlopig
niet in staat om zich te weren. Daar zou Ur-Nanshe's kleinzoon, Eannatum van Lagash wel in
slagen.

Eannatum 2454-2425 v.Chr.
Eannatum van Lagash
Eannatum 2454-2425 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash Hij was de derde vorst van het huis
van Ur-Nanshe en de zoon en opvolger van Akurgal. Over hem zijn we beter geïnformeerd
dan van enig ander vorst uit het Sumer van de 25e eeuw v.Chr.. vooral dankzij een schrijver
die onder de regering van zijn neefje Entemena de moeite nam zijn regering vrij uitgebreid te
documenteren.
Zij regering begon met een periode waarin hij zich toelegde op het herstel van de schade door
onder zijn vader en voorganger Akurgal was aangericht door een aanval van aartsrivaal
Umma. Enannatum was daar echter niet tevreden mee. Er volgden expedities tegen Elam in
het oosten, Uruk en Ur in het westen en tegen artsrivaal Umma in het noorden. Hij schijnt in
deze conflicten succesvol geweest te zijn en zo werd Lagash een stad in opkomst. Eannatum
bevrijdde de Guedina, de vruchtbare streek die al van voor de tijd van zijn grootvader bezet
was door de mannen van Umma. Hij dwong Enakalle van Umma tot het aanvaarden van een
nieuw verdrag, richtte de oude stele van Mesilim van Kish weer op die ooit het gebied aan
Lagash had toegewezen en zette er een aantal steles van hemzelf bij, daaronder de beroemde
stele van de gieren. Hij liet ook en nieuw kanaal aanleggen om de bevloeiing van de Guedina
te verbeteren en legde een soort niemandsland aan aan de Ummaitische kant van de grens
waar niemand zich mocht vestigen. Hij hoopte daarmee een opnieuw uitbreken van het
geschil te voorkomen. el liet hij burgers van Umma toe in de Guedina land te bebouwen, mits
zij hem schatting betaalden. Hij verzekerde zich zo van een vaste bron van inkomsten die ok
zijn persoonlijke positie versterkte.
Stele van de gieren
Nu hij zijn handen vrij had besloot hij een gooi te doen naar de opperheerschappij over heel
Sumer. De stad die deze positie lange tijd opgeëist had, Kish lag verder noordelijk maar was
al danig verzwakt door toedoen van Enshakushanna van Uruk. Een andere sad in het noorden
Akshak rachtte het gat op te vullen door Lagash aan te vallen maar dit werd een mislukkng.
Eannatum wist koning Zuzu te verslaan en hen tot aan Akshak zelf te achtervolgen.
Eannatum had nu de vermetelheid zichzelf tot koning van Kish uit te roepen en daarmee de
leidende positie in Sumer op te eisen. Enige jaren wist hij inderdaad deze eis vol te houden
maar het riep de agressie van vele andere steden op. Hij wist nog een nieuw groot kanaal aan
te leggen dat hij Lummagimdug doopte, zo genoemd naar zijn Tidnum-naam Lumma. maar
spoedig werd hij aangevallen. Hij werd in de tang genomen door zijn oostelijke vijand Elam
en zijn noordelijke rivalen Kish en Akshak die hem beurtelings aanvielen. Hij had de een nog
verjaagd of de ander viel hem in de rug aan. Op het laatst ging zelfs het verre Mari zich aan de
zijde van zijn vijanden van Kish en Akshak met het conflict te bemoeien. Eannatum wist op
beide fronten de overwinning te boeken en korte tijd kon hij zich weer aan zijn bouwprojecten
wijden. Het was echter weer snel opnieuw oorlog, de toedracht waarvan ons niet goed
duidelijk is. Het lijkt erop dat hij sneuvelde en dat daarmee de positie van Lagash een
geduchte knauw kreeg
Hij werd opgevolgd door Enannatum I zijn jongere broer.
Enannatum I 2424-2405 v.Chr.
Enannatum I van Lagash
Enannatum I 2424-2405 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash
Hij was de vierde vorst van het huis van Ur-Nanshe. Na de plotselinge dood -mogelijk op het
slagveld- van zijn broer Eannatum werd hij koning van een ontredderd Lagash dat van alle
kanten aangevallen werd. Enannatum werd opgevolgd door zijn zoon Entemena

Entemena 2404-2375 v.Chr.
Entemena van Lagash
Entemena(k) ca. 2404-2375 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash
Hij was de vijfde vorst van het huis van Ur-Nanshe.
Spoedig nadat hij als generaal voor zijn vader Umma weer de Guedina uitgejaagd had, kwam
hij in conflict met Il, het tempelhoofd van Hallab. Deze maakte van de uitputting van zowel
Lagash als Umma gebruik om eerst het gebied van Lagash binnen te vallen. Hij werd daarbij
door Entemena teruggedreven, maar wist daarna wel Umma binnen te vallen en de troon voor
zichzelf op te eisen.
Kish schijnt zijn oude positie van scheidsrechter weer herwonnen te hebben. Want onder het
toeziend oog van de oude hoofdstad werd een compromis uitgewerkt waarbij Lagash weer een
deel van het verloren grondgebied teruggaf, maar Umma vrijstelde van het betalen van
reparaties voor de aangerichte vernietigingen.
Ook op het thuisfront had Entemena problemen. Hij was geen hogepriester en moest de
geestelijke macht delen met de priesters, voornamelijk die van Ningirsu. Zij begonnen steeds
meer een bedreiging voor zijn macht te worden.
The translated inscription reads:
For (the goddess) Inanna,
(and for) the Divine King of the Emus,
Entemena,
Governor of Lagash,
the Emus
their beloved Temple,
(he) built.
They (also) commanded him (to produce
and implant) cones (in the Temple wall).
Entemena,
The man who built the Emus,
his (personal) deity is
Sul-utula.
At that time, Entemena,
the Governor of Lagash,
(and) Lugal-kinesdu,
the Governor of Uruk,
"made brotherhood."
(i.e. made an agreement or alliance)
Verzilting
Van deze koning is bekend dat hij een groot bevloeiïngskanaal liet bouwen dat water van de
Diklat (Tigris) naar een streek ten oosten van Lagash voerde. Deze streek was voordien
afhankelijk van water van de Purattu. Hoewel aanvankelijk het kanaal tot recordoogsten
leidde, was het op langere termijn een ecologische ramp. Er was veel kwelwater aan
weerszijde van het kanaal dat tot een verhoging van de grondwaterspiegel, overstromingen en
overbevloeiïng leidde.
Het ergste effect was echter de sterk toegenomen verzilting. Dat is goed te zien aan het feit
dat zoutgevoelige tarwe langzamerhand vervangen werd door meer zoutminnende gerst. In de
streek rond Lagash en Girsu werd rond 3500 v.Chr. voornamelijk tarwe verbouwd, maar in de
tijd van Entemena nam tarwe nog maar een zesde van de oogst voor zijn rekening. Na hem
werd het nog erger. In 2100 v.Chr. was er nog maar 2% tarwe en in 1700 v.Chr. nul.
Bovendien ging ook de grootte van de oogst achteruit. In Entemena's tijd was de oogst bij
Girsu ca. 2400 liter/ha, in 2100 v.Chr. ca 1460 l/ha en in 1700 v.Chr. minder dan 900.
Sumerische literatuur
Ook in de literatuur van die dagen klinkt het probleem door. Bijvoorbeeld in het epos van
Athrahasis
..de zwarte velden worden wit
de brede vlakte wordt verstikt met zout..
Het enige effectieve wapen dat de Sumeriërs en hun opvolgers hadden tegen de verzilting was
het regelmatig braak laten liggen van het land. Ook nu nog is het gebruikelijk om dit om het
jaar te doen. Wilde planten zorgen ervoor dat de bovenlaag uitdroogt en het zout erin daarna
wegspoelt.
Entemena werd opgevolgd door zijn zoon Enannatum II

Enannatum II 2374-2365 v.Chr.
Enannatum II van Lagash
Enannatum II 2374-2365 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash
Hij was de zesde en laatste vorst van het huis van Ur-Nanshe. In zijn tijd waren de priesters
van Ninhursag steeds machtiger geworden en begonnen een dreiging voor het koningschap te
worden. Van zijn korte regering is weinig meer bekend dan dat hij een bierbrouwerij voor (de
tempeldienaren van) Ninhursag bouwde. Hij werd waarschijnlijk van de troon gestoten door
een van een van de priesters Enentarzi die hem opvolgde

Enentarzi 2364-2359 v.Chr.
Enentarzi van Lagash
Enentarzi 2364-2359 v.Chr. was ensi (vorst) van Lagash
Hij was een priester van Ningirsu en hij stootte waarschijnlijk zijn voorganger Enannatum II
van de troon. Met hem begon een tijdperk van zwakte voor de stad Lagash waarin de priesters
steeds meer de staatskas voor hun eigen gewin misbruikten. Uit zijn regeringsperiode zijn
vrijwel alleen geschreven bronnen van administratieve aard bewaard gebleven. Wel is bekend
dat er weer oorlog met Elam was. Er is sprake van een bende plunderende Elamitische
soldaten die opgerold werd.
Enentarzi werd opgevolgd door Lugalanda

Lugalanda 2358-2352 v.Chr.

Urkagina van Uru-inimgina 2352-2342 v.Chr.
Uruinimgina van Lagash
Uruinimgina van Lagash (2352-2342) werd koning van de stad Lagash door het corrupte
bewind van de priesters van Ningirsu die de stad twintig jaar voor hun eigen verrijking
geregeerd hadden omver te werpen.
Hij maakte een einde aan de onrechtvaardige belastingen op o.a. begrafenissen en zorgde voor
orde en rust. Van zijn hand zijn sommige van de oudste wetten bekend. Uruinimigina
regeerde echter niet lang, zo'n acht jaar. Sumer was een door onderlinge twisten verscheurd en
verzwakt land. De ensi van Umma, Lugalzagezi trok op en veroverde achtereenvolgens de
steden Girsu, Lagash en Uruk.
Musée du Louvre, Paris, France
Artist/Maker
Description
Lagash
Unknown
Fragment of an inscripted clay cone of Urukagina (or Uruinimgina), lugal (prince) of
Lagash. Terracotta, c. 2350 BC, found in Telloh (was ancient Girsu). The inscription
reads: "He [Uruinimgina] dug (…) the canal to the town-of-NINA. At its beginning, he
built the Eninnu; at its ending, he built the Esiraran".
Ligging van de Sumerische stad Lagash.
Lagash (Akkadisch: lagaš) of Sirpurla (Sumerisch: ŠIR.BUR.LAKIKI; het huidige Tell alHiba), ten noordwesten van de samenvloeiing van de Tigris en de Eufraat en ten oosten van
Uruk, was een van de oudste en belangrijke steden van het oude Sumer en later Babylonië.
Het rijk van Lagash strekte zich uit van Girsu (het huidige Telloh), waarbij het heiligdom van
Ningirsu, dat het religieuze centrum van het rijk vormde, was gelegen, tot Nina (Zurghul) in
het moerassige gebied in het zuiden.
Inhoud



1 Opgravingen
2 Geschiedenis
o 2.1 Eerste dynastie van Lagash
o 2.2 Tweede dynastie van Lagash
3 Referenties
Opgravingen
De moderne naam van de ruïnes van Lagash is Telloh. Het was de eerste opgraving van
belang van een Sumerische stad. De Fransman Ernest de Sarzec begon er al in 1877 te graven.
Hij leidde er in de periode tot 1900 elf expedities en vond er een groot aantal
beeldhouwwerken -onder andere die van Gudea en de stele van de gieren van Eannatum.
Nadien zetten andere Franse onderzoekers het werk voort: Gaston Cros (1903-'09), Henri de
Genouillac ('29-'31) en Andre Parrot ('31-'33) , In 1948 verscheen het standaardwerk Tello
van de hand van Parrot. Samen met de voornamelijk Amerikaanse opgravingen van Nippur
hebben deze expedities de grondslag gelegd voor onze huidige kennis van de oudste
beschaving van de geschreven geschiedenis.
Geschiedenis
De geschiedenis van het rijk van Lagash kan worden opgedeeld in twee grote perioden: de
Eerste en de Tweede dynastie van Lagash.
Eerste dynastie van Lagash
Geperforeerd votiefreliëf van Ur-Nanashe, stichter van de eerste dynastie gevonden in Girsu
(2550–2500 v.Chr., Louvre).
Rond 2520 v.Chr. stichtte Ur-Nanshe een nieuwe dynastie in Lagash. Het is onder zijn
regering en die van zijn opvolgers dat men voor de eerst keer goed is ingelicht over de
geschiedenis van het land van Sumer, dankzij de talrijke archieven die zijn teruggevonden in
Girsu voor deze periode. Lagash is op dat moment in een quasi-permanente strijd verwikkeld
met haar noordelijke buur, Umma, over het bezit van een grensgebied. Dit aanhoudende
conflict duurt ongeveer drie eeuwen, en Lagash behaalt evenveel overwinningen als
nederlagen. De grootste vorst uit deze periode is Eannatum, die het leger van Umma
verplettert en zelf een coalitie die uit het merendeel van vorsten van Mesopotamië bestond
verslaat. Lagash bereikt op dat moment zijn hoogtepunt. Zijn opvolger Enannatum wordt op
zijn beurt verslagen door de koning van Umma, maar zijn zoon Entemena wreekt hem en
neemt de vijandelijke stad.
Lagash kent daarop een periode van verval, de laatste vorst uit het huis van Ur-Nanash
Enannatum II werd na enige jaren op de troon verdrongen door een van de priesters van
Ninhursag en een tijdlang voeren de priesters een corrupt beleid. Rond 2350 v.Chr., bestijgt
een usurpator de troon: Urukagina.
Hij wenst de sociale rust in het land te herstellen, maar hij lijdt echter een nederlaag tegen
koning Lugalzagezi van Umma, en vervolgens verloor Lagash haar onafhankelijkheid toen ze
werd geïncorporeend in het Akkadische rijk van Sargon rond 2340 v.Chr.
Tweede dynastie van Lagash
Statuette van Gudea van Lagash gevonden in Girsu (ca. 2120 v.Chr., Louvre).
Het Akkadische rijk stort rond 2200 v.Chr. in en Lagash herwint zijn onafhankelijkheid, en
Ur-Ningirsu I sticht een nieuwe dynastie. Het gaat echter niet om een dynastie in de exacte
betekenis van het woord, aangezien de vorsten geen leden van dezelfde familie schijnen te
zijn.
Deze periode wordt door de figuur van Gudea beheerst, die regeert rond 2120 v.Chr. Deze
vorst is eerder door zijn patronage op artistiek gebied bekend dan door zijn militaire acties,
aangezien de enige overwinning op zijn conto een tegen Elam is. Aan Girsu, heeft hij het
merendeel van de tempels hersteld, en nieuwe gebouwd, waaronder de tempel voor de god
Ningirsu, het Eninnu, die is verwoest door de onhandigheid van de Franse archeologen die
opgroeven te Tello. Er zijn daarentegen van zijn regering wel prachtige standbeelden over
gebleven. Ze stellen Gudea voor en bevinden zich momenteel in het Louvre bevinden. Deze
kleine maar charmante beeldjes vormend een hoogtepunt van de Sumerische beeldhouwkunst.
Na regering van Gudea, kende Lagash een nieuwe periode van verval, en wordt rond 2100 in
het grote koninkrijk van Ur opgenomen. Na de instorting van dit rijk een eeuw later, probeert
een nieuwe dynastie om de grootsheid van Lagash te doen herleven, maar zij laat zich snel
door de naburige koninkrijken onderwerpen. Derhalve neemt Lagash geen belangrijke plaats
meer in in de geschiedenis van Mesopotamie. De steden van het rijk worden verlaten in de
17e eeuw v.Chr., alvorens ze in latere perioden worden hervolkt. Er zijn enkele gebouwen die
in de 2e eeuw v.Chr. worden gedateerd, in Girsu teruggevonden, maar de stad wordt kort
daarop verlaten, toen Lagash reeds lang was verlaten.
Dynastie Umma tot 2321 v.Chr.

Ush 24xx






Enakale 24xx
Urluma 2400 v.Chr.
Ila 23xx
Gishakidu 23xx
Wawa van Bubu 23xx
Lugalzagizzi 2346-2321 v.Chr.
Lugalzagezi van Umma
Lugalzagesi of Lugalzaggisi was 2346-2321 v.Chr. ensi van Umma. Hij wist een flink deel
van het verdeelde en door burgeroorlog verscheurde Sumer te veroveren en kon zich zo 24
jaar koning van Sumer noemen.
Hij veroverde eerst Girsu en nam wraak voor de twee eeuwen vernedering die Umma van
Girsu verduurd had door de stad te verwoesten. Hij stak de Anatsura, de plaatselijke tempel,
in brand en vergoot bloed in het heiligdom E-engur van de godin Nanshe. Ook Lagash moest
het ontgelden. Koning Uruinimgina werd gedood en de tempel van Ningirsu geplunderd. Ook
Uruk viel en zelfs in Nippur is een inscriptie gevonden waarin Lugalzagesi pocht op zijn
heerschappij over heel Sumer. Hij zou echter voorlopig de laatste Sumerische vorst zijn die
dit kon doen. De bekerdrager van de koning van Kish, Ur-zababa, een Akkadische jongen van
onbekende afkomst, wist de macht over te nemen en ontpopte zich als een groot veroveraar.
Hij zou als Sargon van Akkad Sumer en Akkad onder Semitisch bewind verenigen.
Umma (stad)
Umma, gelegen bij het huidige Tell Jokha, was een van de stadstaten in Sumer. Het staat
bekend om een langdurig conflict met Lagash. Van de stad is weinig meer dan dat bekend; de
bekendste koning was Lugalzagezi.
Er is nooit archeologisch onderzoek verricht, en de ruïneheuvel is tijdens de Golfoorlog
geplunderd, zodat er zeer veel oudheden verloren zijn gegaan.
Dynastie Ur I 2570-2393 v.Chr.








Meskalamdug 26xx
Akalamdug 2600 v.Chr.
Puabi 25xx
Meshannepada 2570-2530 v.Chr.
Annepada 2530-2490 v.Chr.
Meshkiagnunna 2490-2454 v.Chr.
Elulu 2454-2429 v.Chr.
Balulu 2429-2393 v.Chr.
Dynastie Ur II 2393-2277 v.Chr.




Lugalkinishe-dudu 2393-2376 v.Chr.
Lugalkinishe-si 2376-2346 v.Chr.
Lugalure 2346-2312 v.Chr.
Kakug 2312-2277 v.Chr.
Dynastie Hamazi 2540-2534 v.Chr.

Hatanish 2540-2534 v.Chr.
Hamazi
Hamazi (or Khamazi) was an ancient kingdom of some importance that flourished ca. 25002400 BC, and is thought to have been located in the western Zagros mountains roughly
between Elam and Assyria, possibly near Nuzi or modern Hamadan.
Hamazi first came to the attention of archaeologists with the discovery of a vase with an
inscription in very archaic cuneiform commemorating the victory of Utug (or Uhub), an early
king of Kish, over this place, causing fringe theorist L. A. Waddell in 1929 to speculate that it
was to be identified with Carchemish in Syria. It is now generally considered to have been
somewhere in the vicinity of the Diyala.
One of the earliest references to Hamazi is found in the epic Enmerkar and the Lord of Aratta,
where it is mentioned in an incantation about the confusion of languages in the various lands
at the time of the building of the ziggurats in Eridu and Uruk.
According to the Sumerian king list, king Hadanish of Hamazi held hegemony over Sumer
after defeating Kish, but was in turn defeated by Enshakushanna of Uruk.
A clay tablet found in the archives at Ebla in Syria bears a copy of a diplomatic message sent
from king Irkab-Damu of Ebla to king Zizi of Hamazi, along with a large quantity of wood,
hailing him as a brother, and requesting him to send mercenaries in exchange.
Hamazi was one of the provinces of the neo-Sumerian Ur-III empire during the reign of
Amar-Sin[1]; two governors or ensis during this reign were named Lu-nanna son of Namhani,
and Ur-Ishkur. In ca. 2010 BC, the province was occupied and plundered by Ishbi-Erra of Isin
as the Ur-III empire was collapsing.
Dynastie Awwan 2510-2453 v.Chr.



Peli 2510-2490 v.Chr.
Tata 2490-2470 v.Chr.
Ukkutahesh 2470-2435 v.Chr.
Dynastie Adab I 2490-2400 v.Chr.

Lugalannemundu 2490-2400 v.Chr.
Adab (Sumer)
Adab was een stad in het oude Sumer tussen Girsu en Nippur op de plaats van het huidige
Bismaya in Irak.
De stad maakte een bloeitijd door in de tijd van de Derde Dynastie van Ur. Er is niet zo veel
bekend over de stad. Er is in 1903/04 een niet al te geslaagde opgraving geweest onder leiding
van Edgar James Banks, en het wachten is op een betere opgraving en het beschikbaar komen
van meer dan de ca. 50 teksten die er nu van bekend zijn.
Het bekendst is Adab van het komische verhaal van de Drie Ossendrijvers van Adab.
Dynastie Mari 2470-2327 v.Chr.






Shu 2470-2430 v.Chr.
Azzi 2430-2414 v.Chr.
En-Lugal 2414-2385 v.Chr.
Zi-Lugal 2385-2365 v.Chr.
Enbimushmash 2365-3335 v.Chr.
Enni 2335-2327 v.Chr.
Mari (stad)
Intendant Ebih-Il, gevonden in de tempel van Ishtar te Mari, Archaïsche Dynastieën (ca. 2400
v.Chr.), Louvre
Mari was een oude stad in Syrië bij de moderne plaats Tell Hariri, op de westelijke oever
van de Eufraat. Waarschijnlijk is Mari bewoond geweest vanaf het derde millennium v.Chr.,
van 2900 v.Chr. tot 1759 v.Chr., toen het geplunderd werd door Hammurabi. Een belangrijke
rivaal was de stadsstaat Ebla die de hand zou hebben gehad in de vernieling van Mari.
Inhoud





1 Ligging
o 1.1 Metaalbewerking
2 Ontdekking en opgraving
3 Oude geschiedenis
o 3.1 De eerste gouden eeuw
o 3.2 Eerste verwoesting
o 3.3 De tweede gouden eeuw
 3.3.1 Bijbelse connectie
o 3.4 De definitieve verwoesting
4 Economie
5 Cultuur en religie
Ligging
Mari was gelegen in het dal van de middenloop van de Eufraat, in een dorre streek met te
weinig neerslag om landbouw te kunnen beoefenen zonder een ingewikkeld en kostbaar
irrigatiesysteem. Het was geen vanzelfsprekende plek voor een grote stad. Dat die daar toch
gekomen is komt door de gunstige ligging aan de handelsroute van Syrië naar het zuiden van
Mesopotamië.
Metaalbewerking
De Franse archeoloog Jean-Claude Margueron schrijft in zijn in 2003 verschenen boek Mari,
capitale sur l'Euphrate dat deze stad omstreeks 3000 v.Chr. gebouwd is om te dienen als
centrum voor de vervaardiging van koperen wapens en gebruiksvoorwerpen. De plaats lag
niet te ver van het Taurusgebergte, waarvandaan hout en koper werden gehaald.
Ontdekking en opgraving
Mari werd in 1933 ontdekt in het oosten van Syrië, dicht bij de grens met Irak. Bedoeïenen
groeven daar door een grafheuvel op zoek naar een grafsteen voor een kort daarvoor
overleden stamgenoot en stuitten daarbij op een beeld zonder hoofd. Nadat het nieuws de
Franse autoriteiten, die toen Syrië bestuurden, bereikte werd de melding nagetrokken en de
opgravingen door Franse archeologen van het Louvre in Parijs begonnen op 14 december
1933. De ontdekkingen kwamen al snel, de tempel van Isjtar werd de volgende maand
ontdekt. Mari werd door de archeologen geclassificeerd als "de meest westelijke voorpost van
de Sumerische cultuur". Sinds het begin van de opgravingen zij er meer dan 25.000
kleitabletten gevonden met teksten in het Akkadisch.
Behalve in de periode 1939-1951 zijn er sindsdien elk jaar opgravingen verricht. Minder dan
de helft van het terrein van 1000 bij 600 meter van Mari is per 2005 blootgelegd. Pogingen
van archeologen om te beaplen hoeveel lagen er boven elkaar liggen zijn tot op heden
mislukt. Volgens de Franse archeoloog André Parrot komt dat omdat "elke keer dat er werd
begonnen aan een verticalle boring om door de geschiedenis van de site tot maagdelijke grond
te gaan werden er zulke belangrijke ontdekkingen gedaan dat het horizontale afgraven moest
worden hervat".
Oude geschiedenis
Tablet van koning Zimri-Lim van Mari, ca. 1780 v. Chr, Louvre
Mari is bewoond geweest vanaf het vijfde millennium v.Chr. maar de stad was vooral
belangrijk tijdens het derde en tweede millennium. De inwoners van Mari behoorden tot een
Semitisch volk, waarschijnlijk behorend tot dezelfde Eblaïtische en Akkadische migratie.
De eerste gouden eeuw
De stad was voorspoedig door de strategische ligging als pleisterplaats op de route tussen de
Sumerische steden van het lagere Mesopotamië en de steden in het noorden van Syrië. Sumer
had bouwmaterialen zoals hout en natuursteen uit Syrië nodig en deze materialen moesten op
hun weg naar Sumer Mari passeren. De eerste bloeiperiode van Mari liep gelijktijdig met die
van de stadsstaat Ebla waarmee voortdurend een zekere concurrerende rivaliteit werd
gevoerd. Dit is de periode rond 2500 v.Chr. - 2350 v.Chr.
Eerste verwoesting
Na een in 2900 v.Chr. aangevangen periode waarin Mari een belangrijke positie had en
vervolgens tot bloei kwam werd de stad in ca. 2350 v.Chr. verwoest. Door deze verwoesting
verloor de streek een tijd lang aan betekenis en van de stad bleef lange tijd niet meer over dan
een dorp. De historici zijn verdeeld over de vraag wie de stad verwoest heeft: sommigen
noemen Sargon van Akkad (die zei dat hij op zijn beroemd geworden veldtocht naar het
westen door Mari was gekomen), terwijl anderen de Eblaïeten, de traditionele rivalen van
Mari op handelsgebied noemen.
De tweede gouden eeuw
De stad herwon zijn oude status onder een Amoritische dynastie. De tweede gouden eeuw
begon omstreeks 1900 v.Chr. Twee belangrijke archeologische ontdekkingen dateren uit die
periode. Het paleis van Zimri-Lim, een koning van Mari, telde meer dan 300 kamers en
binnenhoven, met beelden en beschilderde muren waarvan er nog vele hoog overeind staan.
Het paleis was waarschijnlijk het grootste van zijn tijd en zijn reputatie in naburige steden en
koninkrijken was bekend. Het schijnt dat zowel koning Yahmad van Aleppo en de koning van
Ugarit de wens hadden uitgesproken een bezoek aan het paleis te brengen om zelf de
schoonheid ervan te kunnen aanschouwen. De staatsarchieven werden ook in die periode
gebouwd. Uit die archieven zijn 25.000 kleitabletten gehaald. De tabletten leidden volgens
André Parrot "tot een totale revisie van de historische datering van het oude Nabije Oosten en
leverde meer dan 500 nieuwe plaatsnamen op, genoeg om de kaart van de oude wereld
opnieuw te kunnen tekenen, of zelfs eindelijk te kúnnen tekenen.
Bijbelse connectie
In meerdere tabletten werd verwezen naar Bene-iamina (Benjaminieten). "Bene-iamina
zenden vuursignalen" staat ergens in een verslag van een officier van de woestijnpolitie te
lezen. Opvallend is dat ook in de Hebreeuwse Bijbel iets gelijkaardigs wordt beweerd
(Jeremias 6:1). Bene-iamina betekent overigens enkel "zonen van de rechterhand", anders
uitgedrukt "zonen van het zuiden".
Ook de Habiru worden in deze tabletten vermeld als 'een lastige groep (of stam of klasse) van
rovers en plunderaars'. Naar hen wordt ook in Egyptische documenten verwezen als
vrijgevochten huurlingen of losse bouwvakkers, maar eveneens overvalplegers of rovers.
Het archief van Maritabletten overtuigde professor Albright om Abraham begin midden
bronstijd te situeren, d.w.z. rond 1900 v.Chr. De stad Haran wordt in de Maritabletten
genoemd als zijnde een religieus centrum voor west-semietische stammen, die in de tempel
aldaar de maangod Sin vereerden. Het noordelijker gelegen Haran was tevens een handelspost
van zeker belang op de oude karavaanroute van Mesopotamië naar noord-Syrië en vandaar
naar Palestina en Egypte.
De definitieve verwoesting
Mari werd opnieuw verwoest, deze keer omstreeks 1759 v.Chr., door Hammurabi. dat is
bekend uit de talrijke tabletten uit de staatsarchieven die vermelden dat Hammurabi zich tegen
zijn oude bondgenoot Zimri-Lim keerde en hem op het slagveld versloeg. Na deze
verwoesting werd de plaats af en toe bewoond door Assyriërs en babyloniërs, maar de stad
bleef een dorp tot de komst van de Grieken en verdween daarna uit de geschiedenis.
Economie
De groei van een klein dorp tot een belangrijk handelscentrum was het gevolg van zij diverse
economie in de oude wereld. De stad ging gaandeweg de handelswegen beheersen tussen
verschillende gebieden zoals westelijk Iran, Mesopotamië, Karchemish en delen van Anatolië.
Tot de steden waar Mari handel mee dreef behoren Ur, Aleppo, en Ugarit. De ladingen die
door de stad kwamen werden steeds diverser; dadels. olijven, aardewerk, porselein, granen,
timmerhout en natuursteen worden genoemd.
Cultuur en religie
De bewoners van Mari stonden bekend om hun ingewikkelde kapsel en kleding en werden tot
de Mesopotamische beschaving gerekend, ook al lag de stad meer dan 200 km
stroomopwaarts van Babylon. Sommige onderzoekers stellen dat Mari voor zuidelijk
Mesopotamië als een handelsvoorpost kan hebben gediend.
De bewoners van Mari aanbaden een groot aantal Sumerische goden en godinnen. Aan
Dagan, de god van de stormen, was een hele tempel gewijd. Ook Ishtar, de godin van de
vruchtbaarheid, en Shamash, de zonnegod hadden hun eigen tempel. Men geloofde dat
Shamash alziend en alwetend was en op veel rolzegels is hij staand tussen twee deuren
afgebeeld. Volgens de legende van Gilgamesj bevonden deze deuren zich tussen de berg
Mashu en gaan de deuren aan de oostkant naar de hemel. Door het omvangrijke
handelsnetwerk van Mari werden Sumerische goden en godinnen naar niet-Sumersiche steden
gebracht, waar ze geïncorporeerd werden in de lokale godsdienst.
Ebla
Ebla (Arabisch: ‫ليبع‬، ‫ )البيإ‬was een oude stad in het noordwesten van Syrië, zo'n 55 km
ten zuidwesten van Aleppo. Het was een belangrijke stadsstaat in twee perioden, eerst in het
late 3e millennium v.Chr. (rond 2500 v.Chr. - 2350 v.Chr.), dan daarna nog een keer tussen
1800 en 1650 v.Chr.
De site is de dag van vandaag gekend als Tell Mardikh, en zij is vooral beroemd om de
paleisarchieven van kleitabletten[1], inmiddels om en bij de 20.000 stuks, daterend van rond
2250 v.Chr., in het Sumerisch en het Eblaïtisch — een voorheen onbekende lokale Semitische
taal. De tabletten gebruiken een vroege vorm van het spijkerschrift ontleend aan dat van
Sumer. De inhoud van het archief omspant de geschiedenis van deze stad over een tijdperk
van zo'n 140 jaar.
Opmerkelijk is dat veel namen van steden en koningen in deze archieven voor komen, die ook
in het bijbelboek Genesis worden genoemd. Zo worden Sodom en Gomorra vermeld als
plaatsen waar Ebla mee handel dreef.
Inhoud






1 Ontdekking en opgraving
2 Het oudste Ebla
o 2.1 Economie
o 2.2 Bestuur
o 2.3 Religie
o 2.4 Vernietiging van Ebla
3 Ebla in het tweede millennium v.Chr.
4 Referenties
5 Zie ook
6 Externe links
Ontdekking en opgraving
Kaart van Syrië in het tweede millennium v.Chr.
In 1964 begon een Italiaans team van archeologen van de Universiteit van Rome La Sapienza
onder leiding van Paolo Matthiae de opgravingen van Tell Mardikh. In 1968 borgen zij een
standbeeld dat aan de godin Ishtar was gewijd, waarop de naam van koning Ibit-Lim stond
gegraveerd. Daarmee werd de stad geïdentificeerd, die sinds lang uit Egyptische en
Akkadische inscripties bekend was. Men vond ook een stenen plengofferbekken. Daarop werd
een gebouw uitgegraven van destijds 3 verdiepen hoog, met ruime betegelde kamers, en een
trap in vier delen ondergebracht in een toren erlangs. Het geheel bleek ooit verwoest te zijn.
Er werden ook 44 kleitabletten gevonden, administratief in noord-west-Semitisch (vroegKanaänitisch). Het daarop volgend decennium ontdekte het team een fors koninklijk paleis dat
gedateerd werd van rond 2500–2000 v.Chr. met zo'n 15,000 goed bewaarde spijkerschrift
kleitabletten in de archiefruimten van de ruïnes.[2] Ca. 80% van de tabletten is in het
Sumerisch,[3] de rest in een eerder onbekende Semitische taal die men 'Eblaïtisch' is gaan
noemen.[4] Pettinato en Dahood zijn van mening dat het Eblaïtisch schrift West-Semitisch is,
maar Gelb en anderen denken dat het een Oost-Semitisch dialect is, dat dichter bij het
Akkadisch aanleunt.[5]
Ook woordenlijsten werden bij de tabletten gevonden, waardoor het mogelijk was ze te
vertalen, en teksten van oude mythen zoals die van de schepping en de mythe van de
zondvloed.[6]
Behalve het paleis werd een grote tempel in driedelige structuur gevonden, waarin het Ishtar
beeld als votiefbeeld was opgesteld en waar ook het plengofferbekken bij hoorde. De zware
stadsmuren van Ebla waren kennelijk destijds al verstevigd met glacis.
Intussen is gebleken dat het gebouw waarin de tabletten waren ondergebracht niet de
paleisbibliotheek zelf was, maar een administratief gebouw voor provisie en belastingen,
rechtszaken en diplomatieke en handelsverdragen, met een scriptorium (schrijfzaal) waar
teksten werden gekopieerd. Men meende dat de grotere tabletten aanvankelijk op houten
rekken waren gestockeerd, die instortten toen het paleis afbrandde. De plaats waar ze
neergekomen waren liet toe hun oorspronkelijke plaats te herkennen. Men ontdekte dat ze
volgens onderwerp waren gerangschikt. Er zouden ook houten tabletten hebben tussen
gestaan, die uiteraard door de brand zijn verpulverd.[7]
Het oudste Ebla
De naam "Ebla" betekent "witte rots" en verwijst naar de krijtrotsrichel waarop de stad werd
gebouwd. De locatie vertoont tekenen van continue bewoning van voor 3000 v.Chr. zoals de
meeste nederzettingen in de Vruchtbare Sikkel. Het belang van deze nederzetting groeide en
bereikte een hoogtepunt tijdens de tweede helft van het 3e millennium. Het eerste hoogtepunt
in de bloei lag tussen 2400 en 2240 v.Chr. De naam Ebla werd al vermeld in teksten in Akkad
rond 2300 v.Chr.
De meeste paleistabletten van Ebla die uit deze periode dateren gaan over economische zaken.
Ze gunnen ons een goede kijk op het dagelijks leven van de inwoners en ook heel wat inzicht
in het cultureel, religieus, economisch en politiek leven in noordelijk Syrië en het MiddenOosten rond die tijd. De meeste teksten zijn verslagen van staatsinkomsten, maar er zijn ook
koninklijke brieven bij, Sumerisch-Eblaïtsche woordenboeken, onderwijsteksten, en
diplomatieke documenten zoals verdragen tussen Ebla en andere steden uit de regio.
Een van de machtigste koningen van Ebla staat vermeld als Ebrium of Ibrium, die het
zogenaamd "Verdrag met Assur" sloot, waarmee de Assyrische koning Tudia gebruik mocht
maken van de handelspost die officieel door Ebla werd gecontroleerd.
Ebriums zoon Ibi-Sipish was de vijfde en laatste koning van de stadsstaat en de eerste die in
de dynastieke lijn als opvolger werd aangeduid, waardoor gebroken werd met de Eblaïtische
gewoonte om de koning voor een vastgestelde ambtstermijn van zeven jaar te verkiezen.
Absolutisme heeft mogelijk bijgedragen tot de onrust die uiteindelijk tot de val zou leiden.
Maar ondertussen werd het bewind van Ibi-Sipish beschouwd als een tijd van ongekende
voorspoed, deels ook omdat de koning veel contacten had door handelsreizen naar het
buitenland. Zowel in Ebla als in Aleppo zijn kopieën van verdragen gevonden die hij afsloot
met het naburige Armi zoals Aleppo toen werd genoemd.
Economie
Ebla was in die tijd een belangrijk handelscentrum geworden. Zijn grootste rivaal was Mari en
men verdenkt Ebla ervan de hand te hebben gehad in de eerste vernieling van Mari. Uit de
tabletten blijkt dat de inwoners samen zo'n 200.000 stuks vee bezaten (schapen, geiten en
koeien). Belangrijkste handelsproduct was waarschijnlijk timmerhout uit de bergen en
misschien uit Libanon, en ook textiel (vermeld in Sumerische teksten van de stadsstaat
Lagash) koper en edelstenen. De globale handelshorizon blijkt dus alle hoeken van de wereld
te omspannen, al was de meeste rechtstreekse handel op Mesopotamië gericht (vooral Kish).
Er zijn ook aanwijzingen voor contacten met het Oude Egypte, blijkens geschenken van de
farao's Khafra en Pepi I. Handwerk kan een belangrijk exportproduct zijn geweest, er zijn in
ieder geval zeer verfijnde artefacten in de ruïnes gevonden, waaronder houten meubelen
ingelegd met paarlemoer, en samengestelde beelden die uit verschillend gekleurde
steensoorten zijn gemaakt. Mogelijk heeft de Eblastijl de kwaliteit van werk in het daarop
volgend Akkadisch Rijk beïnvloed (ca. 2350 – 2150 v. Chr).
Bestuur
De bestuursvorm is niet voldoende gekend, maar het lijkt erop dat de stadsstaat werd beheerst
door een handelsaristocratie die een koning verkoos en de defensie aan betaalde soldaten
overliet. Opeenvolgende 'koningen' wier namen uit de tabletten opduiken zijn Igrish-Halam,
Irkab-Damu, Ar-Ennum, Ibrium en Ibbi-Sipish. Ibrium brak met de traditie en voerde een
absolutistische monarchie in. He werd opgevolgd door zijn zoon Ibbi-Sipish.
Religie
Bekende Semitische godheden als Ishtar, Dagan, Reshef, Kanish, Hadad), duiken op in Ebla
naast een aantal daarbuiten onbekende zoals Kura en Nidakul, plus enkele Sumerische
godheden (Enki en Ninki) en Hurrietische goden (Ashtapi, Hebat, Ishara).
Pettinato merkte op dat omstreeks 2300 v.Chr. een verandering is waar te nemen in de
theofore eigennamen die uit talloze tabletten naar voor komst, waarbij de uitgang El wordt
vervangen door de uitgang Yah, zoals bijvoorbeeld Mika’el in Mikaya verandert. Dit duidt er
volgens sommigen op dat de oude god El werd verlaten voor een nieuwe godheid Jah of Jahu,
een god waaruit later Jahweh (JHWH) zou zijn ontstaan. Bottero bijvoorbeeld suggereerde dat
deze naamverschuiving zou wijzen op de aanname van de Akkadische god Ea, wiens naam Ea
onder het bewind van Sargon de Grote in het Eblaïtsich getranslitereerd zou zijn als JH.
Andere geleerden zijn van mening dat het teken in kwestie als IA moest getranslitereerd
worden.[8]
Veel oudtestamentische namen uit Genesis, die niet in andere talen van het Midden-Oosten
zijn tegengekomen, hebben vergelijkbare vormen in het Eblaïtisch (a-da-mu / Adam, h’à-wa /
Eva, Jabal, Abarama/Abraham, Bilhah, Ishma-el, Isûra-el, Esau, Mika-el, Mikaya, Saul,
David, etc.). Er zijn ook veel bijbelse locaties gevonden: zoals Ashtaroth, Sinaï, Jeruzalem
(Ye-ru-sa-lu-um), Hazor, Lakhish, Gezer, Dor, Megiddo, Joppa, etc. Giovanni Pettinato heeft
ook verwijzingen naar Sodom en Gomorra gevonden.[9]
Drie versies van de Eblaïtische scheppingshymne zijn er gevonden. Daarin wordt gezegd:
Heerser over hemel en aarde:
de aarde was niet, gij hebt ze geschapen,
het licht van de dag was niet, gij hebt het geschapen,
het ochtendlicht had gij (nog) niet doen ontstaan.
Vernietiging van Ebla
Sargon van Akkad en zijn kleinzoon Naram-Sin, veroveraars van een groot deel van
Mesopotamië, zeggen allebei dat zij Ebla hebben vernietigd. De juiste datum van die
vernieling is een voorwerp van aanslepende discussie, maar 2240 v.Chr. is waarschijnlijke
kandidaat. Gedurende de drie daaropvolgende eeuwen kon Ebla wel weer enig economisch
gewicht in de schaal leggen in de regio, maar het kwam nooit meer tot zijn vroeger
hoogtepunt. Mogelijk had de stad economische banden met de nabije stat Urshu, zoals wordt
aangegeven in handelsteksten van Drehem (een voorstad van Nippur), en zoals blijkt uit
vondsten in Kultepe/Kanesh.
Ebla in het tweede millennium v.Chr.
Vele eeuwen na de Akkadische vernieling van Ebla werkte de stad zich opnieuw overeind en
herwon zij een deel van haar belang. Die tweede bloeiperiode diep van ca. 1850 tot 1600
v.Chr. De bevolking stond toen bekend als de Amorieten. Hun eerste koning was Ibit-Lim.
Ebla wordt vernoemd in tekten van Alalakh rond 1750 v.Chr. Maar de stad raakte opnieuw
verwoest in de turbulente periode van de tweede helft van de 17e eeuw v.Chr. Ditmaal waren
het de Hettieten onder koning Mursili I of Hattusili I. Van die tweede verwoesting is Ebla
nooit bekomen. De oude glorieuze stad verwerd tot een onbetekenend dorp tot ergens in de 7e
eeuw v.Chr. en werd toen volkomen vergeten, tot aan haar archeologische herontdekking.
Dynastie Akshak I 2465-2365 v.Chr.
Akshak
Akshak was a city of ancient Sumer, situated on the northern boundary of Akkad, sometimes
identified with Babylonian Upi (Greek Opis). Its exact location is uncertain, it probably was
near Eshnunna, on the banks of the the Diyala River.
The Sumerian king list mentions Unzi, Undalulu, Urur, Puzur-Nirah, Ishu-Il and Shu-Sin as
kings of Akshak.
It first appears in records of ca. 2600 BC. In the 25th century BC, it was at war with Lagash,
and was captured by Eannatum. In ca. 2350 BC, it fell into the hands of Lugalzagesi of
Umma.






Unzi 2465-2435 v.Chr.
Undalulu 2435-2423 v.Chr.
Urur 2423-2417 v.Chr.
Puzurnirah 2416-2396 v.Chr.
Isuil 2396-2372 v.Chr.
Shusin 2372-2365 v.Chr.
Semitische tijd
Dynastie Akkad (Agade) 2335-2212 v.Chr.

Sargon de Grote 2334-2278 v.Chr.
Sargon van Akkad
Sargon (Sjarroe-kin) van Akkad was de stichter van de dynastie van Akkad en eerste
stichter van een groot Semitisch rijk in Mesopotamië. Hij regeerde van ca. 2251-2196 v.Chr.
Over zijn geboorte en jeugd bestaan veel legenden. Zijn moeder was een priesteres en zijn
vader was volgens de legende een nomade. De geboorte zou in het geheim gebeurd zijn.
Direct erna zou Sargon in een mand gezet zijn op de Eufraat.
Akki, een tuinier, vond Sargon drijvend op de rivier en heeft hem opgevoed. Na gewerkt te
hebben als tuinier ging Sargon werken als wijnschenker voor de koning van het Sumerische
Kisj, Ur Zababa. Hij schreef zelf dat zijn moeder hogepriesteres was en zijn vader onbekend
en dat hij later " ging houden van Ishtar" en "ik oefende toen jaren het koningschap uit".
Sargon wist de koning van de troon te stoten en zelf de plaats van koning van Kisj. De koning
van Uruk vond de troonswissel in Kisj niet erg zuiver en verklaarde Sargon de oorlog. Helaas
voor de koning van Oeroek (Uruk), Lugalzaggisi. Loegal-zagessi werd door Sargon in Uruk
voor de tempel neergezet met een halsband om, overgeleverd aan de spot van het volk. Sargon
had blijkbaar de smaak van het veroveren te pakken, hij veroverde de naburige steden.
In Uruk liet Sargon zich kronen en nam hij de naam Sargon aan, die naam betekent koning
van de vier windstreken. Hij stichtte en nieuwe hoofdstad, Akkad, die hij tot grote bloei
blacht.
Sargon is de eerste grote veroveraar geweest, aangezien hij, ter bescherming, in het bezit was
van krijgers. Deze krijgers werden betrekkelijk weinig betaald, waardoor zij zelf voor hun
beloning moesten zorgen door te plunderen. Om zijn krijgers te behouden moest Sargon dus
oorlog voeren, zodat zijn soldaten konden plunderen. Sargon is begonnen met het eenmaken
van Mesopotamië, hij had het helemaal veroverd. Daar stopte hij niet, hij veroverde een heel
groot rijk dat zich uitstrekte over Syrië, Anatolië en Elam/Iran. Sargon domineerde eveneens
in het westen van het Middellandse-Zeegebied en ten noorden van de Zwarte Zee en drong
door tot zuidoost-Arabië. Zijn rijk strekte zich verder uit over het gehele gebied van Eufraat
en Tigris en omvatte delen van het huidige Turkije.
Hij was superieur aan de andere legers door de nieuwe beweeglijke oorlogstechniek met
werpspeer, pijl en boog, zijn leger gebruikte koperen wapens terwijl alle anderen nog stenen
wapens gebruikten. De steden die hij veroverde werden niet verwoest, hij plaatste er een
legergarnizoen en stelde er een gouverneur aan die in Sargon’s naam mocht regeren. Zijn
veroveringen waren vooral economisch, hij zorgde ervoor dat Akkad een centrum van de
handel werd, zowel over zee als karavaanhandel over land. Sargon de eerste regeerde zeer
lang over zijn rijk, tussen 44 en 56 jaar, afhankelijk van de bronnen. Als hij stierf namen zijn
twee zonen de leiding over maar hadden daarbij weinig geluk. Ze werden allebei vermoord.
Sargon’s achterkleinzoon Naramsin had meer succes. Hij vergrootte het rijk van Sargon de
eerste zelfs nog. Uit de bergen in het noorden trokken echter barbaarse volken op, de
Goetiërs, die Naramsin een zware nederlaag bezorgden. Naramsin kon zich nog herstellen en
weerstand bieden aan deze Goetiërs. Onder de zoon van Naramsin werd de weerstand steeds
zwakker en ten slotte veroverden de Goetiërs het hele rijk. De Goetiërs belemmerden de
andere Mesopotamische steden niet in hun uitbreiding en het vergroten van de macht.
Hierdoor zouden de Goetiërs ten onder gaan, rond 2100 v.C. werden ze verdreven door de
toenmalige koning van Oeroek.

Rimush 2278-2270 v.Chr.
Rimush van Akkad
Rimush van Akkad heerste over Sumer en Akkad 2278-2270 v.Chr. Hij beweert in een
oorlog met Umma en Ur niet minder dan 8.040 vijanden gedood en 5.460 gevangen genomen
te hebben en in een gevecht met de mannen van Kazallu worden nog hogere aantallen
genoemd. Hoewel de aantallen wel met een korreltje zout genomen moeten worden is het wel
duidelijk dat het streven van zijn vader Sargon om geheel Akkad en Sumer onder Semitische
leiding in één rijk te verenigen opnieuw omstreden was, hoewel er in Ur ook vazen gevonden
zijn waarin hij zijn dank aan de maangod Nanna-Sin uitdrukt. Waarschijnlijk heeft hij nadat
de stad weer gedwongen was zijn gezag te erkennen getracht wat olie op de Sumerische
golven te gooien door zijn opwachting te maken bij de goden..
Hij voerde ook een veldtocht tegen Elam dat zich ook probeerde vrij te vechten en schijnt ook
daar succesvol in geweest te zijn. Hij werd echter na slechts negen jaar op de troon door zijn
eigen hovelingen vermoord en vervangen door Manishtusu die naar zijn naam (wie is er met
hem?) te oordelen mogelijk zijn tweelingbroer was.

Manishtusu 2270-2255 v.Chr.
Manishtusu van Akkad
Manishtusu van Akkad heerste over Sumer en Akkad 2270-2255 v.Chr. Hij was
waarschijnlijk de broer van zijn vermoorde voorganger Rimush en de zoon van Sargon de
Grote. Hij zette hun beleid van consolidatie voort en voerde de titel koning van Kish na de
overgave van die stad, om te benadrukken dat hij de heerser van geheel Akkad en Sumer was.
Hij onderwierp bovendien Anshan en Shirikum in wat nu Iran is en ging vervolgens op
veldtocht in de landen van de Benedenzee ofwel de Perzische Golf. Hij ontnam edelsteen aan
de bergen overzee, waarmee waarschijnlijk het huidige Oman bedoeld is en kwam met koper
en zilver beladen terug naar het land van Eufraat en Tigris waar hij zijn dankbaarheid aan
Enlil bewees door de god een standbeeld van zichzelf aan te bieden.
Van de standbeelden die hij en zijn twee voorgangers in de tempel van Enlil in Nippur
aanboden is weinig teruggevonden, mogelijk waren ze al in de oudheid vernietigd. Er is
echter een schrijver geweest die de inscripties ervan nauwgezet overgenomen heeft, zelfs met
aanduidingen waar op het beeld de tekst precies stond. Het is dankzij deze anonieme
archeoloog uit de oudheid dat we kennis hebben van deze zaken.
Wat mogelijk een grote rol bij de zeetocht speelde is dat Sumer en Akkad behoefte hadden
aan steen en metaal omdat hun eigen land vooral uit modder bestond. De landen in het
noorden en in het oosten waren echter vijandig gezind en Manishtusu had niet zoveel zin in
wat ongetwijfeld een langdurige en verbitterde strijd zou worden. Dat liet de Perzische Golf
en de landen eromheen als bron van de begeerde grondstoffen.
Manishtusu werd opgevolgd door zijn zoon Naram-Sin

Naram-Sin 2254-2218 v.Chr.
Naram-Sin
Stele van Naram-Sin, koning van Akkad, herdenkt zijn overwinning op de Lullubi van
Zagros.
Naram-Sin (2255 v.Chr. - 2219 v.Chr.) was een koning van Akkad, kleinzoon van Sargon
van Akkad en opvolger van Manishtusu; onder Naram-Sin beleefde het Akkadische Rijk zijn
hoogtepunt.
Hij was de eerste Mesopotamische koning die zich als vertegenwoordiger van de goden
beschouwde, en ook de eerste die zich de "Koning van de vier windstreken" liet noemen. Hij
dreef handel met Meluhha (dat mogelijk overeenkomt met de Indusbeschaving) en beheerste
een groot deel van het land langs de Perzische Golf . Naram Sin breidde zijn rijk uit door de
koning van Magan in het zuiden van de Perzische Golf te verslaan en door de stammen die in
de heuvels van de Taurus leefden te onderwerpen. Hij bouwde bestuurscentra in Nagar, Tel
Brak en bij Ninive.
Er was een dynastieke alliantie tussen de koningen van Urkesh en Akkad, waarbij de dochter
van Naram-Sin uitgehuwelijkt werd aan de koning van Urkesh.
De beroemde stele van Naram-Sin stelt hem voor als de goddelijke koning, wat wordt
gesymboliseerd door de gehoornde Ishtarkroon die hij draagt, terwijl hij op een berg staat
boven zijn leger en zijn vijanden. Van deze overwinningsstele raakte de bovenkant
afgebroken toen zij door de Elamieten werd gestolen en meegevoerd. Maar evengoed straalt
de trots en glorie van de 'goddelijke' Naram-Sin er nog van uit. Mogelijk is het ook de eerste
gelegenheid in de geschiedenis waarbij een koning als god wordt afgebeeld. De stele brak met
de traditie door de op elkaar volgende diagonale lijnen eerder dan de gebruikelijke horizontale
voorstelling om het verhaal aan de kijker over te brengen.
Een deel van de Mesopotamische mythologie refereert ernaar dat Godin Inanna zich van de
voormalige hoofdstad Akkad afkeerde, omdat Naram-Sin de Ekur (tempel van Enlil) in
Nippur plunderde. In zijn woede daarover had Enlil de Guteërs uit de bergen doen afdalen om
pest, hongersnood en dood te zaaien in heel Mesopotamië. Om die verwoesting te stoppen
hadden acht goden besloten dat Agade (Akkad) moest vernietigd worden teneinde de andere
steden te sparen. Dit verhaal is uiterst mythisch, maar laat doorschijnen dat de aanvallen van
de Gutti, die bijdroegen tot de val van het Akkadische imperium, al in deze periode zijn
aangevangen.

Shar-Kali-Sharri 2217-2193 v.Chr.
Shar-Kali-Sharri
Shar-Kali-Sharri (de naam betekent 'koning der koningen') was een koning van het
Akkadische rijk. Hij was de zoon van Naram-Sin. Hij regeerde gedurende 25 jaar (rond 2200
v.Chr.). Interne strubbelingen en invallen door barbaren van buiten zijn rijk leidden tot grote
territoriale verliezen. Op zijn dood volgde een periode van chaos. De lijst van koningen toont
vier koningen die regeerden tijdens de volgende drie jaar: Igigi, Imi, Nanum, Ilulu. Na deze
periode van chaos besteeg koning Dudu de troon. Hij regeerde gedurende 21 jaar.



Dudu 2189-2169 v.Chr.
Su-durul 2168-2154 v.Chr.
De Guti overheersing 2212-2120 v.Chr.
Dynastie van het Zagros gebergte





















Eridupizir 2212-2205 v.Chr.
Imta 2205-2202 v.Chr.
Inkisus 2202-2196 v.Chr.
Sarlagab 2196-2190 v.Chr.
Sulme 2190-2184 v.Chr.
Elulumesh 2184-2178 v.Chr.
Inimabakes 2178-2173 v.Chr.
Igesaus 2173-2167 v.Chr.
Iarlagab 2167-2152 v.Chr.
Ibate 2152-2149 v.Chr.
Iarlagab 2148-2145 v.Chr.
Kurum 2145 v.Chr.
Habil-kin 2144-2141 v.Chr.
Laerabum 2141-2139 v.Chr.
Irarum 2139-2137 v.Chr.
Ibranum 2137 v.Chr.
Hablum 2137-2135 v.Chr.
Puzur-Sin, 2135-2128 v.Chr.
Iarlaganda 2128-2121 v.Chr.
Sihum 2121-2114 v.Chr.
Tiriqa 2114 v.Chr.
Guti
De Guti waren een volk uit het Zagrosgebergte dat rond 2212 v.Chr. het rijk van Sumer en
Akkad binnenviel. Zij waren barbaren die het koningschap niet kenden. De latere
kroniekschrijvers zouden de ontstane wanorde beschrijven met een wanhopig wie is er
koning, wie is er geen koning. Kunstvoorwerpen en handelscontracten werden schaars. De
Guti pasten zich echter snel aan en in de tweede helft van de eeuw dat zij het land beheersten
werden er autochtone patesi's (gouverneurs) aangesteld zoals Gudea die het land weer tot
bloei brachten.
Guti is nu ook nog een Koerdische bergnaam.
Nieuw Sumer 2230-2000 v.Chr.
Dynastie Lagash II 2152-2110 v.Chr.



Ur-Bau 2155-2142 v.Chr.
Nammaghani
Gudea 2140-2122 v.Chr.
Gudea van Lagash
Gudea ca. 2140-2122 v.Chr. was een ensi van Lagash in Sumer.
Hij was een vazal van de laatste vorsten van de Guti, maar in zijn tijd begon de greep die de
Guti hadden op de individuele stadstaten danig te verzwakken. Gudea kon daarom goeddeels
zijn eigen gang gaan. Hij was een goed bestuurder die veel deed om de stad Lagash weer tot
bloei te brengen. Van hem zijn een groot aantal standbeelden gevonden. Hij werd opgevolgd
door zijn zoon Ur-Ningirsu.
Gudea van Lagash.





Ur-Ningirsu 2122-2120 v.Chr.
Ugme 2120-2119 v.Chr.
Prigme 2119-2117 v.Chr.
Urgar 2117-2113 v.Chr.
Nammakhani 2113-2110 v.Chr.
Dynastie Uruk IV 2144-2107 v.Chr.








Ur-nigin 2144-2137 v.Chr.
Ur-gigir 2137-2131 v.Chr.
Kudda 2131-2125 v.Chr.
Puzurli2125-2120 v.Chr.
Ur.Utu 2120-2114 v.Chr.
Urukhegal 2114-2107 v.Chr.
Lugal Zigissi
Lugal Ki
Dynastie Ur III 2112-2000 v.Chr.


Urgur
Dungi I




Dungi II
Gimil-sin
Ine-sin
Ur-Nammu 2112-2090 v.Chr.
Ur
Ur-Nammu van Ur
Ur-Nammu 2112-2090 v.Chr. was ensi (vazalvorst) van Ur onder koning Utu-Khegal van
Uruk, die zeven jaar eerder een eind gemaakt had aan de heerschappij van de Guti.Ur-Nammu
kwam tegen hem in opstand en wist zichzelf tot koning (lugal) van Sumer en Akkad uit te
roepen.
Met Ur-Nammu werd de Derde Dynastie van Ur het nationale en inheemse vorstenhuis van
Sumer en Akkad en begon de laatste grote bloeiperiode van de Sumeriërs, die een kleine eeuw
zou duren.
Hij was een belangrijk gouverneur onder Utuhegal, hij kwam tegen hem in opstand en stootte
hem van de troon. Hij kreeg al snel te maken met Namhani, de schoonzoon van Ur-Bau van
Lagash, die mogelijk met steun van de Guti trachtte Sumer onder zijn gezag te brengen. Hij
versloeg Namhani en doodde hem. Vervolgens wist hij, getuige inscripties aldaar, o.a.
Erech,Nippur, Adab en Larsa te dwingen zijn gezag te erkennen en begon zelfs zijn gezag tot
buiten Sumer uit te breiden. Hiermee werd Ur de dominante stad van Sumer en begon de
laatste bloeitijd van de Sumerische cultuur.
Er was waarschijnlijk na het ineenstorten van het Guti-Rijk van Tiriqari en het vrij plotselinge
verdwijnen van Utu-Khegal -die door de rivier werd meegesleurd- een machtsvacuum dat de
vorst van Ur snel wist op te vullen. Alleen Kish kwam nog tegen hem in opstand, maar Ur
werd door Ur-Nammu tot onbetwiste hoofdstad gemaakt. Hoewel Ur-Nammu's bewind
duidelijk de tekenen van nationaal herstel draagt, schijnt hij bewust een tolerant beleid jegens
de Semitische Akkadiërs gevolgd te hebben. In zijn tijd waren de eigenlijke Sumeriërs
waarschijnlijk al een minderheid in eigen land.
Ur-Nammu is verantwoordelijk voor veel bouwactiviteit. In Ur liet hij de tempels van Nannar,
Ningal en Ninegal, de stadsmuren, de grote ziqqurat en het koninklijk paleis bouwen. Ook in
Lagash, Eridu, Umma, Larsa en Adab liet hij tempels bouwen en verder herstelde hij het
kanalenstelsel dat zo belangrijk was voor de landbouw.
De koning deed ook veel om het land weer veilig te maken van rovers en dieven. Er is lang
gedacht dat hij de auteur was van de oudste bundeling van wetten in een wetboek in de
geschiedenis, maar die compilatie is waarschijnlijk van zijn zoon Shulgi, door wie hij werd
opgevolgd. Ur-Nammu sneuvelde in een onbekende oorlog en 'werd achtergelaten op het
slagveld als een gebroken kruik'.
Ur-Nammu regeerde 16 jaar en sneuvelde mogelijk in een gevecht met de Guti die nog
geruime tijd trachtten hun invloed over de Sumerische laagvlakte te herstellen. Hij werd
opgevolgd door zijn zoon Shulgi.
Wetgeving
Er is een slecht bewaard gebleven kleitablet van een aantal eeuwen na zijn tijd, waarop
fragmenten van de wetgeving van Ur-Nammu zijn overgeleverd. Op de achterkant wordt
beschreven hoe ooit Ur door de goden was toegewezen aan de maangod Nanna . Het was door
diens toedoen dat Ur-Nammu koning geworden was en begonnen was aan het nationale
herstel van de stad en het land Sumer. Ur-Nammu standaardiseerde maten en gewichten en
beschermde weduwen, wezen en onvermogenden. Op de voorkant zijn nog een aantal wetten
te lezen, waarbij opvalt dat strafzaken eerder met boetes dan door oog-om-oog beslecht
werden.
Code of Ur-Nammu
The Code of Ur-Nammu is the oldest known tablet containing a law code surviving today. It
was written in the Sumerian language ca. 2100-2050 BC. Its attribution to king Ur-Nammu of
Ur (2112-2095 BC) is uncertain; some historians think it is rather to be ascribed to his son
Shulgi.
The first copy of the code, in two fragments found at Nippur, was translated by Samuel
Kramer in 1952; owing to its partial preservation, only the prologue and 5 of the laws were
discernible[1]. Further tablets were found in Ur and translated in 1965, allowing some 40 of
the 57 laws to be reconstructed. Another copy found in Sippar contains slight variants.
Although it is known that earlier law-codes existed, such as the Code of Urukagina, this
represents the earliest legal text that has been discovered to date. It predated the Code of
Hammurabi by some three centuries.
The laws are arranged in casuistic form of if-(crime), then-(punishment) — a pattern to be
followed in nearly all subsequent codes. For the oldest extant law-code known to history, it is
considered remarkably advanced, because it institutes fines of monetary compensation for
bodily damage, as opposed to the later lex talionis (‘eye for an eye’) principle of Babylonian
law; however, the capital crimes of murder, robbery, adultery and rape are punished with
death.
The code reveals a glimpse at societal structure during the "Sumerian Renaissance". Beneath
the lu-gal ("great man" or king), all members of society belonged to one of two basic strata:
The "lu" or free person, and the slave (male, arad; female geme). The son of a lu was called a
dumu-nita until he married, becoming a "young man" (gurus). A woman (munus) went from
being a daughter (dumu-mi), to a wife (dam), then if she outlived her husband, a widow (numa-su) who could remarry.
Contents




1 Content
2 References
3 Further reading
4 See also
Content
The prologue, typical of Mesopotamian law codes, invokes the deities for Ur-Nammu's
kingship and decrees "equity in the land".
"…After An and Enlil had turned over the Kingship of
Ur to Nanna, at that time did Ur-Nammu, son born of
Ninsun, for his beloved mother who bore him, in
accordance with his principles of equity and truth...
Then did Ur-Nammu the mighty warrior, king of Ur,
king of Sumer and Akkad, by the might of Nanna, lord
of the city, and in accordance with the true word of Utu,
establish equity in the land; he banished malediction,
violence and strife, and set the monthly Temple
expenses at 90 gur of barley, 30 sheep, and 30 sila of
butter. He fashioned the bronze sila-measure,
standardized the one-mina weight, and standardized the
stone weight of a shekel of silver in relation to one
mina... The orphan was not delivered up to the rich
man; the widow was not delivered up to the mighty
man; the man of one shekel was not delivered up to the
man of one mina."
One mina was made equal to 60 shekels. Among the surviving laws are the following:







1. If a man commits a murder, that man must be killed.
2. If a man commits a robbery, he will be killed.
3. If a man commits a kidnapping, he is to be imprisoned
and pay 15 shekels of silver.
4. If a slave marries a slave, and that slave is set free, he
does not leave the household.
5. If a slave marries a native (i.e. free) person, he/she is
to hand the firstborn son over to his owner.
6. If a man violates the right of another and deflowers the
virgin wife of a young man, they shall kill that male.
7. If the wife of a man followed after another man and he
slept with her, they shall slay that woman, but that male
shall be set free. (§4 in some translations)

















8. If a man proceeded by force, and deflowered the virgin
slavewoman of another man, that man must pay five
shekels of silver. (5)
9. If a man divorces his first-time wife, he shall pay her
one mina of silver. (6)
10. If it is a (former) widow whom he divorces, he shall
pay her half a mina of silver. (7)
11. If the man had slept with the widow without there
having been any marriage contract, he need not pay any
silver. (8)
13. If a man is accused of sorcery he must undergo
ordeal by water; if he is proven innocent, his accuser
must pay 3 shekels. (10)
14. If a man accused the wife of a man of adultery, and
the river ordeal proved her innocent, then the man who
had accused her must pay one-third of a mina of silver.
(11)
15. If a prospective son-in-law enters the house of his
prospective father-in-law, but his father-in-law later
gives his daughter to another man, the father-in-law
shall return to the rejected son-in-law twofold the
amount of bridal presents he had brought. (12)
17. If a slave escapes from the city limits, and someone
returns him, the owner shall pay two shekels to the one
who returned him. (14)
18. If a man knocks out the eye of another man, he shall
weigh out ½ a mina of silver. (15)
19. If a man has cut off another man’s foot, he is to pay
ten shekels. (16)
20. If a man, in the course of a scuffle, smashed the limb
of another man with a club, he shall pay one mina of
silver. (17)
21. If someone severed the nose of another man with a
copper knife, he must pay two-thirds of a mina of silver.
(18)
22. If a man knocks out a tooth of another man, he shall
pay two shekels of silver. (19)
24. [...] If he does not have a slave, he is to pay 10
shekels of silver. If he does not have silver, he is to give
another thing that belongs to him. (21)
25. If a man’s slave-woman, comparing herself to her
mistress, speaks insolently to her, her mouth shall be
scoured with 1 quart of salt. (22)
28. If a man appeared as a witness, and was shown to be
a perjurer, he must pay fifteen shekels of silver. (25)
29. If a man appears as a witness, but withdraws his oath,
he must make payment, to the extent of the value in
litigation of the case. (26)

30. If a man stealthily cultivates the field of another man
and he raises a complaint, this is however to be rejected,
and this man will lose his expenses. (27)
 31. If a man flooded the field of a man with water, he
shall measure out three kur of barley per iku of field.
(28)
 32. If a man had let an arable field to a(nother) man for
cultivation, but he did not cultivate it, turning it into
wasteland, he shall measure out three kur of barley per
iku of field. (29)
Literatuur
Er zijn een tweetal hymnen bekend die deze koning lof toezwaaien en Ur-nammu is ook de
hoofdpersoon van een literair werk dat beschrijft hoe hij na zijn dood op het slagveld naar de
onderwereld reisde. Hij werd er begroet door Gilgamesh en hij bracht er geschenken aan hem
en zes andere goden die er verbleven: Nergal, Dumuzi, Ereshkigal, Namtar, Hubishag en
Ningishzida. Na enige tijd bereikten hem echter de geluiden van de rouwklacht van zijn
nabestaanden die de onvoltooide stadswallen beweenden Toen hij het geween van zijn vrouw
en zijn zoontje hoorde en hij besefte dat hij hen nooit meer aan de borst kon drukken, barstte
hij in tranen uit, maar hoe het verder afliep is niet duidelijk omdat het tablet niet compleet is.
Het onderwereldverhaal van Ur-Nammu geeft een interessant beeld van de Sumerische
gedachten over het hiernamaals. Hoewel de doden een plek in de onderwereld kregen
toegewezen en hun de wetten ervan werden bijgebracht, konden zij nog wel iets van de
wereld van de levenden gewaarworden en zich zelfs tegenover de goden beklagen over hun
lot.

Shulgi 2090-2047 v.Chr.
Shulgi van Ur
Shulgi van de Derde Dynastie van Ur 2090-2047 v.Chr. was koning van Sumer en Akkad. Hij
was de zoon en opvolger van Ur-Nammu. Zijn naam is lange tijd ten onrechte als Dungi
gelezen.
Onder zijn bewind van een kleine halve eeuw bereikte Sumer een absoluut hoogtepunt. Er
heerste vrede en grote voorspoed. Hij hervormde het stelsel van maten en gewichten. Hij
voerde de gur (6 bushel) in. Hij is ook waarschijnlijk degene die verantwoordelijk is voor het
'Wetboek van Ur-Nammu'. Deze bundeling van wetgeving legde de grondslag voor de latere
Wet van Hammurabi. Er bestonden al oudere bundelingen zoals de wet van Uruinimgina van
Lagash en de wetten van de koningen van Isin.
.
De wetten van Shulgi waren beduidend milder dan die van Hammurabi. Bij overspel hoefde
zelfs niet altijd scheiding het gevolg te zijn, onder Hammurabi stond er de doodstraf op.
Wanneer een slaaf het eigendomsrecht van zijn eigenaar betwistte werd hij verkocht in plaats
van zijn hand te verliezen. Wanneer iemand onderdak bood aan een weggelopen slaaf werd
dat met een boete bestraft. Later bekocht men dat met de doodstraf.
Shulgi was zo mogelijk een nog groter bouwheer dan zijn vader. Hij herstelde of bouwde
tempels in Eridu, Uruk, Lagash, Nippur, Adab en Maer. Zelfs voor de Elamitische god
Shushinak bouwde hij een tempel in Susa.
staadaard gewicht van 1/2 mina van Shulgi
Zijn bemoeienissen met de buurlanden in het oosten (Elam) en in het noorden (Lullubi en de
Hurri in het huidige Koerdistan) werden in de tweede helft van zijn bewind beduidend sterker.
In zijn 24ste jaar ging hij op het oorlogspad. Het gebied tussen Shashrum, Urbilum en Harshi
werd het schouwtoneel van drie oorlogen. De vesting Simurrum werd niet minder dan negen
keer ingenomen en verwoest. Aan het eind van zijn regering 2051 werd het gebied
geannexeerd. Hiermee stelde Shulgi de belangrijke handelswegen naar Anatolië en de
Kaukasus zeker. In Elam wist Shulgi zich ook een sterke positie te verwerven. Dat werd
vergemakkelijkt doordat de oude rivaal van Sumer een periode van wanorde doormaakte
veroorzaakt door de agressieve politiek van de laatste Guti vorsten. Shulgi maakte gebruik
van een combinatie van diplomatieke en beperkte militaire middelen om in Elam ook als
opperkoning erkend te worden. Hij huwelijkte o.a. zijn dochters uit aan de vorsten van
Warahshe en Awan en onderdrukte een opstand in Anshan. Hij liet groot en gortendeels
vreedzaam rijk na aan zijn zoon Amar-Sin.
Hij werd al bij zijn leven als een godheid vereerd.

Amar-Sin 2046-2038 v.Chr.
Amar-Sin van Ur
Amar-Sin was koning van Sumer en Akkad van 2046-2038 v.Chr.
Amar-Sin was de zoon en opvolger van Shulgi van de Derde Dynastie van Ur. Hij zette
grotendeels het beleid van zijn vader voort. Hij hield zich bezig met bouwprojecten en met de
oorlogvoering aan de noordelijke grens met de Hurri in het hudige Koerdistan. Amar-Sins
bewind was een tijd van grote voorspoed en bloei. De landbouw bracht grote oogsten voort en
het land was beter georganiseerd dan ooit te voren. Amar-Sin, wiens naam enige tijd als BurSin gelezen is, regeerde maar 9 jaar. Hij stierf ten gevolge van een infectie aan zijn voet.
Amar-Sin werd opgevolgd door zijn broer Shu-Sin.


Shu-Sin 2037-2029 v.Chr.
Ibbi-Sin 2027-2004 v.Chr.
Verval: de tijd van Larsa en Isin
Dynastie Larsa (Elamieten) 2025-1763 v.Chr.





Naplamun 2025-2005 v.Chr.
Emisum 2004-1977 v.Chr.
Samium 1976-1942 v.Chr.
Zabaya 1941-1933 v.Chr.
Chedormanchundi van Gungunum 1932-1906 v.Chr.










Abisare 1905-1895 v.Chr.
Chedorlamoer van Sumuel 1894-1886 v.Chr.
Nuradad 1865-1850 v.Chr.
Siniddinam 1849-1843 v.Chr.
Sineribam 1842-1841 v.Chr.
Siniqisham 1840-1836 v.Chr.
Silliadab 1835 v.Chr.
Chedormabug
Warad-Sin 1834-1823 v.Chr.
Rim-Sin 1822-1763 v.Chr.
Rim-Sin
Rim-Sin was koning van Larsa tussen 1822 en 1763 v.Chr. Gedurende de regering van RimSin bereikte de stadstaat Larsa bereikte haar grootste uitbreiding. En voor een periode van
ongeveer 30 jaar was hij de krachtigste koning van het zuiden van Mesopotamië, tot hij door
Hammurabi werd verslagen.
Leven
De vader van Rim-Sin, Kudur-mabuk, maakte zich meester van de troon van Larsa, waarop
hij zijn zoon Warad-Sin plaatste terwijl hij zich wijdde aan de consolidatie van het koninkrijk.
Vanaf zijn troonsbestijging stelde Rim-Sin alles in werking voor een verdere periode van
uitbreiding, die we kunnen dateren doordat ze gedateerd werden aan de hand van Rim-Sins
regeringsjaren. Aldus weten wij dat hij in zijn 14e regeringsjaar (1809 v.Chr.) won van een
coalitie van Uruk en Isin, in zijn 20e regeringsjaar (1803 v.Chr.) Der veroverde, in zijn 21e
regeringsjaar (1802 v.Chr.) Uruk en tot slot Isin in zijn 30e regeringsjaar (1793 v.Chr.). Met
de verovering van Isin bracht hij Sumer onder zijn controle, hoewel het van de rest van zijn
gebied geïsoleerd werd door buur Babylonië en Eshnunna.
A letter of Rim-Sin, King of Larsa, and contemporary of Hammurabi and Samsuiluna, and as we saw above of King David to Solomon:
See also W.T. Pilter, `The Reign of Rim-Sin and the Conquest of Isin' in PSBA,
Vol. XXXIV, 1912, p. 6-16, 41-51.
01. a-na nu-ri-ia....
02.ki ..... be-.....ma
03. um-ma iluri-imilu
sin b�-li-�u
04. ᚚ um elipp� ana ma-an-nu-um
05. na-da-nim ��pu-ra-ak-kum
06. elipp� �-ul taad-di-in
07. sab� ma-du-um
i-na ..... -at
08. ni�i du-uk-ki ina n�ri ......
09. 10 elipp� �
3600 �i ...... t�
10. �a Ma-an-nuum-ki-mailu
�am�i
11. i-ir-gi-�u(?)du-ka
12. �-ul ta-ad-diin-ma
13. it-ti sab� �a imu-ut-tu
14. na-pi-i�-ta-ka
15. � a-na sab�
�a ma-nim-ma-an[nu?]?
16. wa- ..... a�........ bu
17. 20 ka ka-ta-a
"To Nurija the ....
say: `Thus (saith)
Rim-Sin his lord. I
have written thee to
give ships to
Mannum but thou
has not given ships.
Many soldiers
because of the .... of
people (?) have
perished in the river
..... Ten ships and
thirty-six-hundred
.... which Mannumkima-�am�i has
demanded (?) of
thee thou hast not
given. With the
soldiers who have
died (be) thy soul!
But for the soldiers
as many as remain
entrust 20 ka (of
grain each) to the
hands of Ilumarum
....."
PSBA, Vol. XXXIII,
Jan/Feb 1911, p. 222.
According to the source:
Hammurabi captures
Isin in his 17th year,
probably the same event
refered to by Rim-Sin,
who also captured Isin
in an unknown year of
his. Samsu-iluna was
opposed by Rim-Sin in
his 9th year and tablets
are said to exist from the
30th year of Rim-Sin
after the capture of Isin.
Ilu-ma-ru-um. . . .
18. mu- ... ul- .... li
Rim-Sin zette zich in om de bouw en de restauratie van de muren van verschillende steden te
bevorderen, kanalen voor de irrigatie te laten uitgraven, tempels te bouwen en verfraaien,
publieke gronden te verdelen en de handel met de Perzische Golf te bevorderen, op vraag van
Dilmun, het huidige Bahrein.
Het volgende jaar viel Isin en kwam voortaan toe aan de Babylonische troon waarop
Hammurabi zetelde. De tweede helft van de regering Rim-Sin werd reeds gekenmerkt door
het stijgen van de macht van Babylonië in de regio dewelke beetje bij beetje grondgebied
veroverde op het koninkrijk van Rim-Sin: de verovering van Uruk en Isin in 1785 v.Chr.,
definitief onderworpen aan Hammurabi, en de verovering van Larsa in 1763 v.Chr.
Zijn verloren dynastie en Larsa speelden voortaan geen belangrijke rol meer in de
geschiedenis van Mesopotamië.
Dynastie Isin (amorieten) 2017-1794 v.Chr.




Ishbigarra 2017-1985 v.Chr.
Shu-Ilishu 1984-1975 v.Chr.
Iddlin-Dagan 1974-1954 v.Chr.
Ishme-Dagan 1953-1934 v.Chr.
Ishme-Dagan van Isin
Ishme-Dagan van Isin ca. 1953 – 1935 v.Chr. was de vierde koning van de eerste dynastie
van Isin in de tijd dat Larsa en Isin het land van Sumer beheersten. Hij was de opvolger van
Iddin-Dagan en de tijdgenoot van Samium van Larsa. Hij werd na 19 jaar op de troon
opgevolgd door Lipit-Ishtar.
Dat hij herinnerd werd als een krachtig vorst blijkt wel uit het feit dat er later drie -verder
onbeduidende- vorsten van Assyrië zichzelf ook Ishme-Dagan noemden.
Zelf gaat hij er prat op de stad Nippur die waarschijnlijk door oorlog met de Assyriërs onder
Ilushuma zware schade geleden had weer in ere hersteld te hebben. Hij verleende voorrechten
aan de stad die wel als de voorloper van het latere kidinnutu-stelsel gezien worden. Zo werden
de burgers van Nippur vrijgesteld van de gúr, een schatting in zilver en goud die andere
steden verschuldigd waren.
Er is bekend dat hij trachtte zijn gezag verder over Sumer uit te breiden door -tevergeefs- het
onafhankelijke vorstendom Kish aan te vallen.
Ishme-Dagan in de Sumerische literatuur
Er zijn net als van zijn voorganger en zijn opvolger hymnen bewaard gebleven die zijn lof
bezingen. Er is ook een werk dat begint als een klaagzang op de verwoesting van de stad
Nippur en eindigt in een lofdicht op de herstelwerkzaamheden verricht door de koning.

Lipit-Ishtar 1934-1924 v.Chr.
Lipit-Ishtar
Lipit-Ishtar (of Lipit-Eshtar), was de vijfde heerser van de eerste dynastie van Isin, en
regeerde ongeveer van 1934 tot 1924 v.Chr. Enkele documenten en koninklijke inscripties uit
zijn tijd zijn bewaard gebleven, maar hij is nog het meest bekend van Sumerische hymnes die
ter ere van hem zijn geschreven. Hij heeft tevens een wetboek op zijn naam staan, van ca. 200
jaar voor de beroemde codex Hammurabi, die in scholen honderden jaren lang na zijn dood
onderwezen werden
.

Ur.Ninurta 1923-1896 v.Chr.









Bur-sin 1895-1874 v.Chr.
Lipit-Enlil 1873-1869 v.Chr.
Irra-irnitti 1868-1837 v.Chr.
Enlil-bani 1861-1838 v.Chr.
Zambia 1836-1834 v.Chr.
Iter-pisha 1833-1831 v.Chr.
Ur-Dukuga 1830-1828 v.Chr.
Sin-magir 1827-1817 v.Chr.
Damiqilisu 1816-1794 v.Chr.
Amorieten
Amorite (Hebrew ’emōrî, Egyptian Amar, Akkadian Tidnum or Amurrūm (corresponding
to Sumerian MAR.TU or Martu) refers to a Semitic people[1] who occupied the country west
of the Euphrates from the second half of the third millennium BC, and also the god they
worshipped (see Amurru).
Contents


1 Origin
2 From inscriptions and tablets
o 2.1 Repercussions over Mesopotamia
o
o


2.2 Amorites in Antisemitism
2.3 External links
3 Notes
4 References
Origin
From the 21st century BC, a large-scale migration of tribal federations infiltrated
Mesopotamia, Syria and Palestine, dominating the Fertile Crescent after the downfall of the
Third Dynasty of Ur, from about the 20th to 17th centuries. In the earliest Mesopotamian
sources, from about the 24th century BC, the Amorites are associated with the West, although
their origin was probably Arabia, not Syria.[2]
From inscriptions and tablets
In early Babylonian inscriptions, all western lands, including Syria - Canaan, were known as
"the land of the Amorites", who twice conquered Babylonia (at the end of the 3rd, and the
beginning of the 1st millennia.)
The old name is an ethnic term, evidently connected with the terms Amurru and Amar used by
Assyria and Egypt respectively. In the Sumerian spelling MAR.TU, the name is at least as old
as the first Babylonian dynasty, but from the 15th century BC onwards, its syllabic equivalent
Amurru is applied primarily to the land extending north of Canaan as far as Kadesh on the
Orontes.
Previously, Assyriologists had theorized that the Amorites were a nomadic people ruled by
fierce tribal clansmen who apparently forced themselves into lands they needed to graze their
herds. This is because some of the literature that dates to the Third Dynasty of Ur at the end of
the 3rd millennium speaks of the Amorites disparagingly. Some documents seem to imply
that the Akkadians viewed their nomadic way of life with disgust and contempt, for example:
The MAR.TU who know no grain.... The MART.TU who
know no house nor town, the boors of the mountains....
The MAR.TU who digs up truffles... who does not bend
his knees (to cultivate the land), who eats raw meat,
who has no house during his lifetime, who is not buried
after death...[3]
They have prepared wheat and gú-nunuz (grain) as a
confection, but an Amorite will eat it without even
recognizing what it contains![4]
However, much new archaeological evidence has come to light, and Assyriologists generally
agree now that the Amorites never engaged in a concerted invasion of the Ur III
Dynasty[citation needed]. Many Amorites lived peacefully within the kingdom in small enclaves.
There is now evidence that Amorites had served in Ur III armies and made up Ur III labor
groups under both the Akkad and Ur III dynasties long before their ascendence to power in
any region occurred.
As the Ur III Dynasty slowly collapsed and centralization disintegrated, regions all over Ur III
were beginning to reassert their former independence, and places where the Amorites resided
were no exception. Elsewhere, armies of Elam were attacking and weakening the empire,
making it even more vulnerable. Some Amorites aggressively took advantage of the failing
empire to seize power for themselves. There was no Amorite invasion as such, but Amorites
did ascend to power in many locations, especially during the reign of the last Ur III king, IbbiSin. Leaders with Amorite names assumed power in various places including the Levant and
southern Mesopotamia. The Elamites finally sacked Ur and ended their dynasty in ca. 20th
century BC (dates highly uncertain). Some time later, the most powerful ruler in Mesopotamia
(immediately preceding the rise of Hammurabi of Babylon) was Shamshi-Adad I, another
Amorite.
Amorites seem to have worshipped the moon-god Sin and Amurru. Known Amorites (mostly
those of Mari) wrote in a dialect of Akkadian found on tablets dating from 1800–1750 BC
showing many northwest Semitic forms and constructions.
Presumably their original tongue was a northwest Semitic dialect (see Amorite language.) The
main sources for our extremely limited knowledge about the language are proper names, not
Akkadian in style, that are preserved in such texts. Many of these names are similar to later
Biblical Hebrew names.
The wider use of the term Amurru by the Babylonians and Assyrians is complicated by the
fact that it was also applied to a district in Babylonia, where the land of Canaan did not
traditionally extend. Moreover, if the people of the first Babylonian dynasty (about 21st
century BC) called themselves "Amorites," as Ranke seems to have shown, then obviously a
common origin with them was recognized by the Babylonians at that early date.
Repercussions over Mesopotamia
The advent of Amorite tribes into the Mesopotamian context, brought about deep and lasting
repercussions in its political, social and economic structure.
The division into kingdoms removed any trace of the Sumerian city-state. Men, land and
cattle ceased to belong physically to the gods or to the temples and the king. The new
monarchs, gave or let out for an indefinite period numerous parcels of royal or sacerdotal
land, freed the inhabitants of several cities from taxes and forced labour, and seem to have
encouraged a new society to emerge, a society of big farmers, free citizens and enterprising
merchants which was to last throughout the ages. The priest assumed the service of the gods
and cared for the welfare of his subjects, but the economic life of the country was no longer
exclusively (or almost exclusively) in their hands.
It is important to say that generally speaking, the Mesopotamian civilization survived the
arrival of Amorites as it had survived the Akkadian domination and the restless period that
preceded the rise of the Third Dynasty of Ur.
The religious, ethical and artistic concepts current in Mesopotamia since proto-history, were
not affected. The Amorites worshipped the Sumerian gods and the older Sumerian myths and
epic tales were piously copied, translated or adapted with generally only minor alterations. As
for the scarce artistic production of the period, there is practically nothing to distinguish it
from that of the preceding the Third dynasty of Ur.
Babylonische tijd vanaf 1763 v.Chr.

Hammurabi 1792-1750 v.Chr.
In 1763 verslaat Hammurabi de laatste (Elamitische) koning van Larsa (Rim-Sin). Hiermee
komt voorgoed een eind aan Sumer.
Hammurabi
Hammurabi was koning van Babylon, 1792 - 1750 v.Chr..
In (ca.) 1763 v.Chr. versloeg hij Rim-Sin de laatste vorst van Larsa in Sumer en verenigde het
land daarmee tot het Babylonische Rijk. Hij wordt waarschijnlijk als Amrafel in de bijbel
genoemd. Hij is bekend om de codificering van de wet. Hoewel veel van zijn wetgeving terug
gaat op eerdere Sumerische wetten (van Shulgi bijv.) is zijn versie in het algemeen
gekenmerkt door grotere hardheid en strengheid.
De Wet of Codex van Hammurabi betreft een breed spectrum van onderwerpen zoals
landbouw en veeteelt, diefstal, moord, doodslag, lijfelijk letsel, schade aan goederen
huwelijksrechten, de positie van de vrouw en van het kind. Er waren 282 wetten geschreven
op een stela van obsidiaan die bijna drie meter lang is. Deze stela werd in 1901 ontdekt en is
nu tentoongesteld in het Louvre in Parijs. Deze wetten worden vaak aangehaald als een vroeg
voorbeeld van wetten die onveranderlijk zijn, nl in steen geschreven, waarmee het element
van koninklijke willekeur uitgesloten werd.
Een voorbeeld van de wet is deze: "Heeft een bouwmeester een huis gebouwd dat instort, en
de bewoner wordt daarbij gedood, dan zal die bouwmeester gedood worden; wordt de zoon
van de bewoner gedood, dan zal de zoon van de bouwmeester gedood worden."
Voor artsen die zich uit het priesterschap ontwikkelden, werden in deze Codex bedragen voor
operatieve ingrepen vastgesteld. Voor een 'staaroperatie' werd b.v. een bedrag van 10 zilveren
munten vastgesteld, een zeer hoog honorarium, 300 maal het dagloon van een geoefend
handwerker. De oorzaak van ziekten werd meestal buiten het lichaam gezocht. Aan het bloed
werd daarbij evenals bij alle levensfuncties, een bijzondere rol toegeschreven. Bekend waren:
bepaalde dranken, mengsels, inwrijvingen, lavementen, baden, staar- en traanklieroperaties,
behandelingen van beenbreuken en plomberen van het gebit.
Codex Hammurabi
Een inscriptie van de Codex Hammurabi
De Codex Hammurabi, samengesteld in ca. 1780 v.Chr., ook bekend als de code van
Hammurabi is een van de oudste tot dusver gevonden wetboeken, en een van de best
bewaarde voorbeelden van dit type document uit het antieke Mesopotamië. Andere
verzamelingen van wetten zijn de (nog oudere) codex van Ur-Nammu van Ur (ca. 2050
v.Chr.), de Codex van Esnunna (ca. 1930 v.Chr.) en de codex van Lipit-Ishtar van Isin (ca.
1870 v.Chr.).
De Code van Hammurabi beschrijft de regels en de straffen bij overteding van deze regels.
Hij behandelt diefstal, landbouw (of het hoeden van vooral schapen), schade aan eigendom,
rechten van vrouwen, huwelijksrecht, rechten van kinderen, slavenrecht, moord, overlijden en
letsel. De strafmaat was afhankelijk van de maatschappelijke positie van daders en
slachtoffers.
De wetten accepteren geen excuus of verklaring voor fouten of gebreken: de Codex werd in
het openbaar opgesteld en kon door iedereen geraadpleegd worden, zodat niemand
onbekendheid met de wet als argument voor vrijspraak kon aanvoeren. Slechts weinig mensen
konden echter lezen in die tijd - kunnen lezen en schrijven was in die tijd weggelegd voor
schriftgeleerden.
Hammurabi, koning van Babylonië (1792–1750 v.Chr.), schreef de codex om de goden te
behagen. In tegenstelling tot vele vroegere en contemporaine koningen achtte hij zichzelf niet
verwant aan een god, ook al noemde hij zichzelf de favoriet van de goden. In het bovenste
gedeelte van een stèle wordt Hammurabi getoond voor de troon van de zonnegod Shamash.
De wetten (genummerd van 1 tot 282, maar nummer 13 en 66–99 ontbreken) zijn opgetekend
in het Oud-Babylonisch op een ca. 2,5 m. hoge stèle van zwart dioriet. Deze is in december
1901 ontdekt in Susa (in Elam), nu gelegen in Khoezistan, waar hij in de 12e eeuw v.Chr.
terecht was gekomen als buit van de Elamieten. Tegenwoordig is de stèle te bezichtigen in het
Louvre in Parijs.
De codex wordt vaak genoemd als het eerste voorbeeld van het juridische concept dat
sommige wetten zo fundamenteel zijn dat zelfs de koning niet de macht heeft om ze aan te
passen. Door deze wetten in steen vast te leggen werden ze onveranderbaar. Dit concept leeft
voort in de meeste juridische systemen en gaf aanleiding tot het gezegde "in steen gegrift".
De Codex Hammurabi was een van vele wetteksten in het Oude Midden-Oosten. De meeste
van deze wetten, afkomstig van cultureel vergelijkbare groepen in een relatief klein
geografisch gebied, hebben noodzakelijkerwijs passages die sterk met elkaar overeenkomen.
Zo vertonen de wetten van de groep die later de Hettieten zouden worden (ca. 1300 v.Chr.),
een opmerkelijke gelijkenis met die van de Codex Hammurabi, maar dat geldt ook voor
andere codices uit hetzelfde geografische gebied. De eerdere Ur-Nammu, van de Ur-III
dynastie (2050 v.Chr.) maakte ook een codex, waarvan sommige wetten overeenkomsten
vertonen met wetten in de Codex Hammurabi. De latere Mozaïsche wetten (volgens sommige
moderne inzichten ca. 700–500 v.Chr., onder Hizkia/Josia; volgens traditionele inzichten ca.
1200 v. Chr - onder Mozes) had ook enkele wetten die leken op die in de Codex Hammurabi,
samen met andere wetteksten uit de regio.
Inhoud




1 Belangrijke passages
o 1.1 De soldaten
o 1.2 De boeren
o 1.3 Verhuur
o 1.4 Kooplieden
o 1.5 Herbergiersters
o 1.6 De familie
o 1.7 Erfrecht
o 1.8 Zoogsters
o 1.9 Lichamelijk letsel
o 1.10 Aansprakelijkheid
o 1.11 Slaven
2 Referenties
3 Zie ook
4 Externe link
Belangrijke passages
De wetteksten beginnen met de regels voor het procesrecht. De gerechtshoven hadden het
recht om zaken af te wijzen, waarna de betrokkenen hun conflict zelf moesten beslechten.





Wie een ander onterecht van moord beschuldigt wordt zwaar bestraft: de aanklager
wordt ter dood gebracht.
Wie een ander beschuldigde en zijn beschuldiging kon bewijzen, kreeg een financiële
beloning.
Aanklachten wegens tovenarij waren ook ernstig. De beschuldigde wordt
onderworpen aan een godsoordeel: hij werd in het water gegooid. Als hij verdronk
was zijn schuld bewezen, en de aanklacht terecht. Mocht hij het overleven, dan verloor
de aanklager zijn eigen bezit. Dit soort godsoordelen was niet alleen in Babylon
bekend.
Meineed was een ander misdrijf dat met de dood werd bestraft. Als bewijzen golden
de procesverslagen, de verklaringen van getuigen en de afgelegde eed.
Ook de rechters konden bestraft worden. Indien een rechter een rechtsgeldig oordeel
achteraf herzag, verloor hij zijn post en moest hij een geldstraf betalen. Dit gold
waarschijnlijk echter alleen voor rechters die zich lieten omkopen.



Ook werden eigendom en bezit geregeld. Naast het bezit van de koning en de tempels
werd ook het bezit van kleine boeren en hun familie, levend op het land van de
koning, beschermd.
De straffen voor diefstal en helen van eigendom van de koning waren draconisch,
daarvoor kon de doodstraf worden gegeven.
Wie iemand van diefstal beschuldigde, zonder het te kunnen bewijzen, werd ook tot de
doodstraf veroordeeld.
De rechters maakten in hun oordelen onderscheid tussen de koning en de tempel enerzijds en
de overige bewoners anderzijds.

De dief kreeg een hogere straf voor diefstal van de koning of de tempel dan bij diefstal
van een "gewoon" mens.
Gelijkheid voor de wet gold dus niet voor iedereen, ondanks de aankondiging in de proloog.
De soldaten
Het volgende gedeelte behandelt de wetten die het leven van soldaten regelen. De soldaten
kregen van Hammurabi land toegewezen, zodat ze van de opbrengsten van de oogst in hun
levensonderhoud konden voorzien.

De soldaat was verplicht gehoor te geven aan een mobilisatieoproep. Als hij niet
kwam opdagen of een vervanger stuurde, omdat hij zijn land nog wilde bewerken,
werd de soldaat ter dood veroordeeld.
Omdat oorlogen lang konden duren en de soldaten dan van huis waren, was het vaak niet
mogelijk voor soldaten om hun akkers te bewerken. Daarom werd hun land tijdens hun
afwezigheid overgedragen aan iemand anders om het werk voor hen te doen. Keerde de
soldaat na een jaar terug, dan kreeg hij zijn land terug. Dwongen de krijgshandelingen de
soldaat echter om langer weg te blijven, dan verloor hij na drie jaar afwezigheid zijn rechten
op het land. Anders was het wanneer de soldaat een zoon met het bewerken van de velden kon
belasten, dan bleef het land in zijn bezit.

Een krijgsman die gevangen genomen werd, kon vrijgekocht worden. Hij kon
daarvoor zaken uit zijn huis als losgeld aanbieden. De velden, de tuin en het huis zelf
konden echter niet als losgeld gebruikt worden.
Zo kon de vrijgelaten soldaat met deze bezittingen nog steeds in zijn levensonderhoud
voorzien.
Ook kooplieden of de tempel konden soldaten vrijkopen en kregen het bestede geld van de
koning terug.
De boeren
Ook boeren hadden allerlei plichten. De landbouwproductie was van levensbelang voor
Babylonië, en daarom was het nodig dat de akkers ordentelijk bewerkt werden.


Als een pachter zijn werk verwaarloosde (bijvoorbeeld door irrigatiekanalen of dijken
niet te onderhouden), met een misoogst tot gevolg, dan werd hij veroordeeld tot
betaling van een bepaalde hoeveelheid gerst. Bovendien moest het betrokken veld
teruggegeven worden aan de eigenaar.
Als de oogst door natuurgeweld vernietigd werd, deelden de pachter en de eigenaar de
overgebleven oogst volgens de vastgelegde pachtsom. De pachtsom varieerde tussen
een derde en de helft van de oogst.
Verhuur
Niet alleen velden en tuinen konden verhuurd worden, ook woningen duiken in de gevonden
documenten op als verhuurbare objecten. Ook voor deze huurovereenkomsten liet Hammurabi
regels opstellen. De overeenkomsten hadden vaak een looptijd van één jaar. De huur werd op
twee manieren betaald, ofwel werd aan het begin van het jaar een aanbetaling gedaan met het
restant te voldoen aan het einde van het jaar, ofwel men betaalde pas aan het einde van het
jaar de volledige huur. De huurders hadden zorg te dragen voor een onberispelijke toestand
van het huis; reparaties moesten uitgevoerd worden, bij beschadigingen moest de verhuurder
schadeloos worden gesteld.
Huizen bestonden in die tijd voornamelijk uit leem, hout was zeer schaars. Indien het huis
houten onderdelen bevatte, dan werden deze uitdrukkelijk in het huurcontract vermeld.
Daarvoor moest dan extra betaald worden. Behoorden de houten onderdelen toe aan de
huurder, dan kon de huurder deze bij vertrek meenemen. Huurders en verhuurders stonden
ook toen vaak op gespannen voet met elkaar, getuige de vele gerechtelijke documenten over
huurconflicten.
Kooplieden
De bepalingen over de bedrijvigheden van kooplieden waren ten dele zeer hard.
koopman|Kooplieden stuurden gewoonlijk agenten op handelsreizen naar verre landen. In
opdracht van een koopman kochten of verkochten ze goederen. De agenten werden
"beursdragers", Shamallum, genoemd, en zij konden een deel van de winst van een expeditie
zelf houden. De winsten van dergelijke bedrijven konden hoog oplopen. Als een agent geen
winst behaald had, moest hij de koopman het dubbele van het toevertrouwde geld of goederen
als straf terugbetalen. De straf was zo hoog omdat de agent in zulke gevallen van bedrog
verdacht werd. Er was ook een regel voor het geval de koopman zijn "beursdrager" onterecht
beschuldigde van oplichting. De koopman moest in zulke gevallen het zesvoudige van het
ingezette kapitaal aan de agent betalen.
Herbergiersters
Naast de kooplieden werden ook houdsters van taveernes streng behandeld onder de wet,
wanneer ze in strijd met de bepalingen handelen. Herbergen en hun waardinnen, blijkbaar
uitsluitend een vrouwenberoep, stonden niet in hoog aanzien. Ze hadden de naam prostitutie
en misdaad te bevorderen. Vroeg een waardin geen granen als betaling voor bier, maar zilver,
of schonk ze te weinig bier in, dan werd ze verdronken. Ook het verbergen van gezochte
misdadigers werd met de dood bestraft. Het "op de pof" betalen in de kroegen was toegestaan,
men betaalde in de oogsttijd zijn schuld met gerst. Zilver was geen geldig betaalmiddel.
De familie
De overgang van de tempeleconomie naar een economie op basis van privébezit had ook
gevolgen voor de samenleving in het land. Door de individualisering van bezit en productie
verloren de voormalige stammen, gemeenschappen en de grotere familie aan betekenis. De
directe familie met kinderen, bijvrouwen en slaven waren de basis van de maatschappij
geworden.
Deze maatschappelijke ontwikkeling kreeg dan ook haar weerslag in de rechtspraak. Zo liet
Hammurabi vele wetten na rond het thema familie en huwelijk.
Er was weliswaar geen gelijkheid tussen man en vrouw, maar Hammurabi verleende vrouwen
talrijke rechten. Een vrouw mocht zelfstandig rechtshandelingen uitvoeren, zoals koop en
verkoop en ruiltransacties. Ook was het vrouwen toegestaan leningen te verstrekken.
Het huwelijk was alleen dan geldig wanneer een huwelijksovereenkomst afgesloten werd.
Deze overeenkomst was zeer belangrijk in vermogenskwesties. Betrapte een man zijn vrouw
op overspel, dan werden de vrouw en haar minnaar vastgebonden in het water gegooid en
daardoor ter dood veroordeeld. De bedrogen echtgenoot kon zijn vrouw echter ook het leven
schenken als hij dat wilde. Een vrouw kon onrechtvaardige beschuldigingen ontkrachten door
zich te onderwerpen aan een godsoordeel (in de rivier geworpen worden). De doodstraf
wachtte ook de man die een maagd in het huis van haar vader verkrachtte.
Er bestonden voor getrouwde vrouwen verschillende mogelijkheden om zich van hun man te
scheiden. Als de man in dienst van de koning lange tijd afwezig was of in
krijgsgevangenschap zat, dan kon de vrouw een andere man nemen, als dit de enige
mogelijkheid was om voor haar familie te zorgen. Keerde de eerste echtgenoot terug, dan
moest de vrouw haar tweede man verlaten en in het eerste huwelijk terugkeren. Als de man
zijn woning en zijn vrouw zou verlaten, dan was de vrouw niet gedwongen naar haar
echtgenoot terug te keren, als hij weer zou opduiken.
Een vrouw kon het echtelijke huis ook verlaten als de man een verdorven leven leidde. Zij
kon dan tegen de man zeggen: "Raak me niet aan!" In een aansluitend proces werd dan
geoordeeld over de echtscheiding. Kreeg de vrouw gelijk, dan kon de zij haar bruidsschat
meenemen en naar haar vader terugkeren. Een man kon zich eenvoudiger laten scheiden. Hij
kon zijn vrouw verstoten, maar moest haar dan wel haar bruidsschat meegeven. Als ze
kinderen had, dan moest hij ook nog tuinen en velden erbij geven, zodat zij in het onderhoud
van haar kinderen kon voorzien. De mogelijke gevolgen van een scheiding werden in de
huwelijksovereenkomst afgesproken. Sommige contracten waren voorzien van harde straffen;
in het geval dat een vrouw brak met haar man, dan kon ze tot de dood of tot slavernij
veroordeeld worden. De straf voor de man was veel milder, hij kon met zilver zijn straf
voldoen wanneer hij van zijn vrouw af wilde.
Het afbreken van verlovingen wordt in enkele paragrafen geregeld. Verbrak de bruidegom de
verloving, dan verloor hij ook de aan de vader van de vrouw betaalde bruidsschat. Verbrak de
vader van de bruid de aangegane verbintenis, dan moest hij de dubbele bruidsschat betalen.
De Babyloniërs vonden het belangrijk het voortbestaan van de familie te waarborgen. Als er
geen kinderen, ofwel mannelijke nakomelingen waren, dan kon door adoptie de familie verder
behouden blijven. Er konden vrije burgers, maar ook slaven geadopteerd worden. De
geadopteerden konden in de erfenis delen, indien er verder geen kinderen in de familie waren.
Geadopteerde kinderen konden door hun vader verstoten worden. Ze kregen echter wel een
aandeel in de erfenis, wanneer de vader ondertussen natuurlijke erfgenamen gekregen had.
Moord op echtgenoten en incest werd zeer hard gestraft; de straffen wisselen van verbanning
tot de doodstraf.
Erfrecht
Hammurabi regelde in zijn wetverzameling ook het erfrecht. Testamenten zoals wij ze
kennen, bestonden in die tijd nog niet. In de regel gold de erfopvolging van vader op zoon.
Een man kon echter door het opstellen van een oorkonde zijn vrouw tot erfgenaam verklaren.
De zonen stonden dan in eerste instantie met lege handen. De moeder kon vervolgens als
naaste erfgenaam die zoon verklaren, die zij het meeste liefhad.
Zoogsters
Er zijn veel "zoogcontracten" gevonden, waarin de rechten en plichten van zoogsters bepaald
werden. Toentertijd werden kinderen tot aan het derde jaar gezoogd. De zoogsters kregen
daarvoor zilver, voedsel, olie e.d. als loon uitbetaald. Kon een familie het gevorderde bedrag
niet betalen, dan kon de zoogster het kind behouden, en de natuurlijke ouders moesten
bovendien het afgesproken zilver betalen.
Lichamelijk letsel
De wetten van Hammurabi worden tegenwoordig als voorbeeld van harde straffen genoemd,
men spreekt van "Oog om oog, tand om tand". Dit zogeheten talioprincipe (Ius talionis) werd
echter alleen bij lichamelijk letsel toegepast. Als iemand een ander verwondde, dan werd deze
met dezelfde verwonding bestraft. Andere volkeren in dit tijdvak oefenden deze straffen niet
uit, zij gebruikten hiervoor geldboetes. Werd de slaaf van een vrije burger verwond, dan was
de straf de helft van de aanschafprijs van de slaaf. De rechters beoordeelden in zulk geval de
verwonding als waardeverlies.
Aansprakelijkheid
Ook de aansprakelijkheid van sommige beroepsgroepen werd geregeld. Zo leidden dokters en
handwerkers gevaarlijke levens, als door hun toedoen iemand verwond of gedood werd. Stierf
een patiënt na een operatie, of werd hij zwaar gehandicapt, dan kon bij de dokter als straf een
hand geamputeerd worden. Ook hier bestond er een verschil bij de strafbepaling: als het
slachtoffer een gewone burger was, was een geldboete het gevolg. Stierf een slaaf na een
behandeling, dan moest de dokter een slaaf als vervanging aanbieden. Ook een bouwvakker
moest genoegdoening leveren voor schade. Stortte een huis in en kwam de eigenaar daardoor
om het leven, dan verloor de bouwvakker zijn eigen leven als straf. Het huis moest bovendien
opnieuw gebouwd worden en de beschadigde huisraad moest vervangen worden. Kwam bij de
instorting een slaaf om het leven, dan moest de bouwvakker een nieuwe slaaf als vervanging
aanbieden.
Slaven
Aan het einde van de wetteksten volgen bepalingen over de positie van slaven. Men kon op
verschillende gronden slaaf worden. Krijgsgevangenen, veroordeelde misdadigers en
schuldslaven konden in slavernij vallen. Ook familieleden werden in de slavernij verkocht,
om schulden in te lossen. Er waren tweemaal zoveel slavinnen als slaven, omdat voornamelijk
vrouwen in het huishouden werkzaam waren. Op de velden van de kleine boeren werkten
nauwelijks slaven, omdat ze te duur waren voor de families. Slaven werden ook als
nevenvrouw aangeschaft, in het geval dat de echtgenote kinderloos bleef. Een slavenhandelaar
moest ook een garantie voor zijn slaven afgeven. Werd de slaaf binnen vier weken ziek, dan
kon de koop ongedaan gemaakt worden. Er bestonden bij Hammurabi maar een paar redenen
om een slaaf vrij te laten. Een schuldslaaf kwam na drie jaar vrij. Een slavin kon drie jaar na
de dood van haar eigenaar vrijgelaten worden, als zij hem kinderen gebaard had. Ook door
adoptie kon een slaaf de vrijheid krijgen.
http://eawc.evansville.edu/anthology/hammurabi.htm
Een aantal bedreigd Irakese sites:
Abbas Al Kurdi
Jokha
Sifr
Tell Sifr is the modern name for ancient Kutalla, an Old Babylonian (ca 1792-1595 BC) site.
Tell Schmid
Tell Shmid and Umm al Aqarib are both early sites from the Late Uruk (ca 3400-3100 BC) period, when urban
civilization was first emerging.
Umm Al-Aqarib
Zabalam
Zabalam was an early Sumerian city associated with the goddess Inanna. It was one of the cities in the "city seal"
league or organization which operated around 2900 BC.
Anu
Eanna ziggurat
Foto’s van Irakese ruines:
http://oi.uchicago.edu/research/lab/photos/meso/
http://users.ox.ac.uk/~wolf0126/photo-index.html
http://www.unipv.it/orientpv/htm/citta/uruk.html
Ziggurat at Nippur
The city of Nippur (Sumerian Nibru, Akkadian Nibbur) (now it is in Al Qadisyah
Governorate) was one of the most ancient (some historians date it back to 5262 B.C. ) of all
the Babylonian cities of which we have any knowledge, the special seat of the worship of the
Sumerian god, Enlil, ruler of the cosmos subject to An alone. Indeed, in Sumerian cuneiform,
the signs read 'Nibru' and 'Enlil' are the same.
It was situated on both sides of the Shatt-en-Nil canal, one of the earliest courses of the
Euphrates, between the present bed of that river and the Tigris, almost 160 km southeast of
Baghdad. It is represented by the great complex of ruin mounds known to the Arabs as
Nuffar, written by the earlier explorers Niffer, divided into two main parts by the dry bed of
the old Shatt-en-Nil (Arakhat).
The highest point of these ruins, a conical hill rising about 30 m above the level of the
surrounding plain, northeast of the canal bed, is called by the Arabs Bint el-Amiror "prince's
daughter."
Originally a village of reed huts in the marshes, similar to many of those which can be seen in
that region today, Nippur underwent the usual vicissitudes of such villages - floods and
conflagrations. For some reason habitation persisted at the same spot, and gradually the site
rose above the marshes, partly as a result of the mere accumulation of debris, consequent on
continuous habitation, partly through the efforts of the inhabitants. As these began to develop
in civilization, they substituted, at least so far as their shrine was concerned, buildings of
mud-brick for reed huts.
The earliest age of civilization, which we may designate as the clay age, is marked by rude,
hand-made pottery and thumb-marked bricks, flat on one side, concave on the other, gradually
developing through several fairly marked stages. The exact form of the sanctuary at that
period cannot be determined, but it seems to have been in some way connected with the
burning of the dead, and extensive remains of such cremation are found in all the earlier, preSargonic strata. There is evidence of the succession on this site of different peoples, varying
somewhat in their degrees of civilization. One stratum is marked by painted pottery of good
make, similar to that found in a corresponding stratum in Susa, and resembling the early
pottery of the Aegean region more closely than any later pottery found in Babylonia.
This people gave way in time to another, markedly inferior in the manufacture of pottery, but
superior, apparently, as builders. In one of these earlier strata, of very great antiquity, there
was discovered, in connection with the shrine, a conduit built of bricks, in the form of an arch.
Somewhere, apparently, in the 4th millennium BC, we begin to find inscriptions written on
clay, in an almost linear script, in the Sumerian tongue. The shrine at this time stood on a
raised platform and apparently contained, as a characteristic feature, an artificial mountain or
peak, a so-called ziggurat, the precise shape and size of which we are, however, unable to
determine.
So far as we can judge from the inscriptions, Nippur did not enjoy at this time, or at any later
period for that matter, political hegemony, but was distinctively a sacred city, important from
the possession of the famous shrine of Enlil. Inscriptions of Lugal-zagesi and Lugal-kigubnidudu kings of Uruk and Ur respectively, and of other early pre-Semitic rulers, on doorsockets and stone vases, show the veneration in which the ancient shrine was then held and
the importance attached to its possession, as giving a certain stamp of legitimacy. So on their
votive offerings some of these rulers designate themselves as ensis, or governors.
Early in the 3rd millennium BC the city was conquered and occupied by the Semitic rulers of
Akkad, or Agade, and numerous votive objects of Alu-usharsid (Urumush or Rimush), Sargon
and Naram-sin testify to the veneration in which they also held this sanctuary. The last
monarch of this dynasty, Naram-Sin, rebuilt both the temple and the city walls, and in the
accumulation of debris now marking the ancient site his remains are found about half way
from the top to the bottom. To this Akkadian occupation succeeded an occupation by the first
Semitic dynasty of Ur, and the constructions of Ur-Gur or Ur-Engur, the great builder of
Babylonian temples, are superimposed immediately upon the constructions of Naram-Sin.
Ur-Gur gave to the temple its final characteristic form. Partly razing the constructions of his
predecessors, he erected a terrace of unbaked bricks, some 12 m high, covering a space of
about 32,000 m, near the northwestern edge of which, towards the western corner, he built a
ziggurat, or stage-tower, of three stages of unburned brick, faced with kiln-burned bricks laid
in bitumen.
On the summit of this artificial mountain stood, apparently, as at Ur and Eridu, a small
chamber, the special shrine or abode of the god. Access to the stages of the ziggurat, from the
court beneath, was had by an inclined plane on the south-east side. To the north-east of the
ziggurat stood, apparently, the House of Bel, and in the courts below the ziggurat stood
various other buildings, shrines, treasure chambers and the like. The whole structure was
roughly oriented, with the corners towards the cardinal points of the compass.
Ur-Gur also rebuilt the walls of the city in general on the line of Naram-Sin's walls.The
restoration of the general features of the temple of this and the immediately succeeding
periods has been greatly facilitated by the discovery of a sketch map on a fragment of a clay
tablet. This sketch map represents a quarter of the city to the eastward of the Shatt-en-Nil
canal, which was enclosed within its own walls, a city within a city, forming an irregular
square, with sides roughly 820 m long, separated from the other quarters of the city, as from
the surrounding country to the northand east, by canals on all sides, with broad quays along
the walls.
A smaller canal divided this quarter of the city itself into twoparts, in the south-eastern part of
which, in the middle of its southeast side, stood the temple, while in the northwest part, along
the Shatt-en-Nil, two great storehouses are indicated. The temple proper, according to this
plan, consisted of an outer and innercourt, each covering approximately 8 acres (32,000 m),
surrounded by double walls, with ziggurat on the north-western edge of the latter.
The temple continued to be built upon or rebuilt by kings of various succeeding dynasties, as
shown by bricks and votive objects bearing the inscriptions of the kings of various dynasties
of Ur and Isin. It seems to have suffered severely in some manner at or about the time the
Elamites invaded, as shown by broken fragments of statuary, votive vases and the like, from
that period, but at the same time to have won recognition from the Elamite conquerors, so that
Eriaku (Sem. Rim-Sin, biblical Ariokh), the Elamite king of Larsa, styles himself "shepherd
of the land of Nippur." With the establishment of the Babylonian empire, under Hammurabi,
early in the 2nd millennium BC, the religious as well as the political centre of influence was
transferred to Babylon, Marduk became lord of the pantheon, many of Enlil's attributes were
transferred to him, and Ekur was to some extent neglected.
Under the succeeding Kassite dynasty, however, shortly after the middle of the 2nd
millennium, Ekur was restored once more to its former splendour, several monarchs of that
dynasty built upon and adorned it, and thousands of inscriptions, dating from the time of those
rulers, have been discovered in its archives. After the middle of the 12th century BC follows
another long period of comparative neglect, but with the conquest of Babylonia by the
Assyrian Sargon, at the close of the 8th century BC, we meet again with building inscriptions,
and under Assur-bani-pal, about the middle of the 7th century, we find Ekur restored with a
splendour greater than ever before, the ziggurat of that period being 58 by 39 m. After that
Ekur appears to have gradually fallen into decay, until finally, in the Seleucid period, the
ancient temple was turned into a fortress. Huge walls were erected at the edges of the ancient
terrace, the Courts of the temple were filled with houses and streets, and the ziggurat itself
was curiously built over in a cruciform shape, and converted into an acropolis for the fortress.
This fortress was occupied and further built upon until the close of the Parthian period, about
AD 250; but under the succeeding rule of the Sassanids it in its turn fell into decay, and the
ancient sanctuary became, to a considerable extent, a mere place of sepulture, only a little
village of mud huts huddled about the ancient ziggurat continuing to be inhabited.
As at Telloh, so at Nippur, the clay archives of the temple were found not in the temple
proper, but on an outlying mound. South-eastward of the temple quarter, without the walls
above described, and separated from it by a large basin connected with the Shatt-en-Nil, lay a
triangular mound, about 7.5 m in average height and 52.000 m in extent. In this were found
large numbers of inscribed clay tablets (it is estimated that upward of 40,000 tablets and
fragments have been excavated in this mound alone), dating from the middle of the 3rd
millennium BC onward into the Persian period, partly temple archives, partly school exercises
and text-books, partly mathematical tables, with a considerable number of documents of a
more distinctly literary character. For an account of one of the most interesting fragments of a
literary or religious character, found at Nippur, see below.
Almost directly opposite the temple, a large palace was excavated, apparently of the Cossaean
period, and in this neighbourhood and further southward on these mounds large numbers of
inscribed tablets of vavious periods, including temple archives of the Cossaean and
commercial archives of the Persian period, were excavated. The latter, the "books and papers"
of the house of Murashu, commercial agents of the government, throw light on the condition
of the city and the administration of the country in the Persian period, the 5th century BC.
The former give us a very good idea of the administration of an ancient temple. The whole
city of Nippur appears to have been at that time merely an appanage of the temple. The
temple itself was a great landowner, possessed of both farms and pasture land. Its tenants
were obliged to render careful accounts of their administration of the property entrusted to
their care, which were preserved in the archives of the temple. We have also from these
archives lists of goods contained in the temple treasuries and salary lists of temple officials,
on tablet forms specially prepared and marked off for periods of a year or less.
On the upper surface of these mounds was found a considerable Jewish town, dating from
about the beginning of the Arabic period onward to the 20th century AD, in the houses of
which were large numbers of incantation bowls. Jewish names, appearing in the Persian
documents discovered at Nippur, show, however, that Jewish settlement at that city dates in
fact from a much earlier period, and the discovery on some of the tablets found there of the
name of the canal Kabari suggests that the Jewish settlement of the exile, on the canal Chebar,
to which Ezekiel belonged, may have been somewhere in this neighborhood, if not at Nippur
itself. Hilprecht indeed believed that the Kabari was the Shatt-en-Nil. Of the history and
conditions of Nippur in the Arabic period we learn little from the excavations, but from
outside sources it appears that the city was the seat of a Christian bishopric as late as the 12th
century AD.
The excavations at Nippur were the first to reveal to us the extreme antiquity of Babylonian
civilization, and, as already stated, they give us the best consecutive record of the
development of that civilization, with a continuous occupancy from a period of unknown
antiquity, long antedating 5000 BC, onward to the middle ages. But while Nippur has been
more fully explored than any other old Babylonian city, except Babylon and Lagash, still only
a small part of the great ruins of the ancient site had been examined in 1909.
These ruins have been particularly fruitful in inscribed material, especially clay tablets, many
of them from the very earliest periods; but little of artistic or architectural importance has
been discovered. Excavation at Nippur is particularly difficult and costly by reason of the
inaccessibility of the site, and the dangerous and unsettled condition of the surrounding
country, and still more by reason of the immense mass of later debris under which the earlier
and more important Babylonian remains are buried.
Drehem was a suburb of Nippur. Some of its cuneiform archives are at the Royal Ontario
Museum, Toronto. There are Neo-Sumerian economic texts in the Drehem archives, and
enough cuneiform tablets to permit a tentative description of its administration.
References:
1911 Encyclopædia Britannica
Nippur