Seksuele selectie

Seksuele selectie
Ongeslachtelijke voortplanting
 1 ouder
 a-seksueel
 Ontstaan genetisch identieke nakomelingen
aan ouder (DNA)  Klonen
 Voorbeelden:
 Bacteriedeling
 Knollen en uitlopers bij planten (ook stekken)
 Enkele insecten (wandelende tak, bladluis)
 Ook o.a. enkele salamanders, hagedissen, slangen
 Meeste soorten kunnen ook gewoon geslachtelijk voortplanten
Ongeslachtelijke voortplanting
Voordelen
Nadelen

 Alle nakomelingen zelfde
eigenschap
 Bij veranderende milieu
omstandigheden  grotere
kans op uitsterven indien

1 ouder nodig (kost dus
minder energie)
Als eigenschap gunstig
is alle nakomelingen
deze
Gunstig bij gelijk blijvende
milieu-omstandigheden
Geslachtelijke voortplanting
 = Seksuele voortplanting
 Nakomeling krijgt helft genetisch materiaal van beide
ouders (zaadcellen en eicellen)  recombinatie
 Nakomelingen uniek
 Niet altijd fysiek contact man en
vrouw (bijv. vissen, planten)
Geslachtelijke voortplanting
Voordeel
Nadeel
 Ontstaan nieuwe
genetische combinaties
 soms gunstig
 Ontstaan nieuwe genetische
combinaties  ongunstig
(ziekte of slechte aanpassing)
 2 ouders nodig (“meer
energie”)
Ongeslachtelijk
Geslachtelijk
X
Natuurlijke selectie
 Charles Darwin (evolutietheorie)
 Best aangepaste organismen produceren meeste
nakomelingen => natuurlijke selectie
Natuurlijke selectie
Twee bijzondere vormen van “natuurlijke selectie”
Doorgeven van genen lukt alleen als je succesvol paart:
1 Spermacompetitie
Sperma 3 dagen in leven  concurentie tussen sperma van meerdere
mannetjes


Hoeveelheid sperma (grote teelballen bij polygame dieren)
Kwaliteit sperma (1% seeker, 16% blocker, 83% killer)
2 Seksuele selectie
Seksuele selectie
 Het veroveren van een partner: seksuele
van
Eieren zijnselectie,
duur om is
te voorbeeld
maken,
natuurlijke selectie
Sperma is spotgoedkoop!
 Man:
 Vrouw:
Wil zoveel mogelijk genen doorgeven
Wil beste genen ontvangen
Waarom verschil?
Verkeerde partnerkeuze heeft negatievere invloed op fitness van
vrouwtje dan op fitness van mannetje (bijv.dracht bij zoogdieren)
In de periode voor de paring leidt dit tot:
> Imponeergedrag mannetjes (uiterlijk en gedrag)
> Competitie tussen mannetjes onderling
 Balts ( = speciaal gedrag bij veel dieren, bedoeld om
partners aan te trekken en over te halen tot de paring.
Strijd om de beste genen…
Herten proberen met hun grote gewei het vrouwtje te
imponeren. Dit kan leiden tot een echte strijd tussen
twee mannetjes
Groot gewei staat symbool voor ‘betere’ genen
Strijd om de beste genen…
De fregatvogel lokt een wijfje met een combinatie van
vorm en kleur. Met zijn zwarte verenkleed valt hij niet zo op.
Maar hij heeft een keelzak die hij tijdens de paartijd
kan opblazen tot een grote rode ballon. De rode kleur is
voor een wijfje belangrijk: fregatvogelmannetjes met een
minder fel gekleurde keelzak zijn meestal in een minder
goede conditie, kunnen last hebben van parasieten. Een
wijfje zal daarom bij voorkeur kiezen voor een felrode
ballonman!
Strijd om de beste genen…
Kleur zegt soms dus veel:
Merel en stekelbaars
Oranje kleur  door cartenoiden 
belangrijk voor immuunsysteem  wordt
aan snavel ontrokken bij infecties
Kleur is dus symbool fitness van man
Roodmus
Rodere borst  teken van goed
voedsel  dus symbool voor
territorium van de man
Strijd om de beste genen…
Om indruk te maken op een wijfje pronkt
een mannetjespauw uitbundig met zijn lange,
kleurrijke staart
Groter aantal vlekken = grotere kans op paring
Strijd om de beste genen…
Hoe langer hoe succesvoller in voortplanting?
Bij de Cyrtodiopsis whitei en de paradijsvogel wel
Nadeel:
Fysieke beperkingen
Seksuele selectie
bij paradijsvogels
op DVD Earth
Strijd om de beste genen…
De liervogel, het ultieme voorbeeld van een partner veroveren met zang…
Strijd om de beste genen…
Waarom zijn dieren met fellere kleuren, grotere ornamenten etc meer
succesvol in voortplanting?
Elk dier heeft een beperkt energiebudget
Hoe gezonder een dier of hoe beter het dier is aangepast, hoe meer
energie een dier overhoudt voor het ontwikkelen van deze ornamenten.
Deze ornamenten vragen een grote energieinvestering van een dier.
Een zwakker dier zal zijn energie alleen kunnen besteden aan primaire
overlevingstaken
Dus deze mooie ornamenten staan symbool voor een goed
genenpakket  goed genenpakket levert beter nageslacht
Strijd om de beste genen…
Sommige dieren vertonen alleen in de paartijd bepaalde
kleurvlekken op hun lichaam. De mandril is zo'n dier.
Normaal heeft het gezicht van een mannetjesmandril
lichtblauwe en rozige tinten, maar tijdens de paartijd
veranderen deze kleuren onder invloed van hormonen in
felrood en felblauw. Zo heeft zijn gezicht dezelfde
kleuren als zijn geslachtsorganen, wat extra prikkelend
voor een wijfje is.
Strijd om de beste genen…
Een prieelvogelmannetje heeft geen indrukwekkende
versieringen aan zijn lijf die hij mee moet slepen. Om een
wijfje te verleiden heeft hij een andere methode:
Hij bouwt een opvallende baltsplaats waar hij voor gaat staan
zingen en dansen.
Strijd om de beste genen…
Omdat de vlinder 's nachts actief is, kan een deze mot geen
mooie kleuren gebruiken, zoals de dagvlinders, om een wijfje
te verleiden. Daarom lokt een mannetje een wijfje door
feromonen uit te scheiden. Dat zijn geurstoffen die specifiek
bij de partnerkeuze betrokken zijn.
Strijd om de beste genen…
In de paringsperiode maakt het sprinkhaanmannetje hoge, tsjirpende geluiden door met
zijn poten tegen zijn vleugels te wrijven. Zo verspreidt hij een min of meer regelmatige
melodie.
Wanneer de liefdeszang binnen het gehoorbereik van een naburig wijfje valt, beantwoordt ze
hem door op een vrouwelijke manier terug te roepen: met een zachter en lieflijker getsjirp.
Het sprinkhaanmannetje past hierop zijn melodie aan: zo ontstaat een vraag-en-antwoord
spel
Strijd om de beste genen…
Bij de zeeolifant doen de mannetjes een echt
concurrentiespel. Hier kunnen zelfs slachtoffers
bij vallen. De winnaar paart met alle vrouwtjes
Seksuele selectie bij mensen?
Jazeker! Supranormale prikkels:
Seksuele selectie bij mensen?
Symmetrie
Symmetrie
Symmetrie
Brad Pitt
Rechts gespiegeld
Links gespiegeld
Symmetrie
Madonna
Rechts gespiegeld
Links gespiegeld
Symmetrie
Experiment met babies
Foto met symmetrisch gezicht tonen  babies lachten naar verhouding
vaker
Foto met asymetrisch gezicht tonen  babies huilden naar verhouding
vaker
Seksuele selectie bij mensen?
Een vrouw wil een man met…
Een man wil een vrouw met…
•Sociale status (economische
hulpbron)
•Oudere man (3,5 jaar)
•Intelligentie (probleemoplossend)
•Humor (sociaal vaardig)
•Ambitie, ijver, betrouwbaarheid
•Stembeheersing, ritmegevoel (duidt
op emotionele stabiliteit)
•Atletisch, dapper (vrijgezellen zijn
korter dan mannen)
•Liefde, genegenheid (vader
investeringsbereidheid)
•Gezondheid (symmetrie)
•Jeugdig (3,5 jaar jonger) = vruchtbaar,
gezond, ouderzorg
•Schoonheid = advertentie gezonde
genen
Samengevat
1)Goede genen
2)Goed voor kind kunnen zorgen
Samengevat
1) Goede genen
Seksuele selectie bij mensen?
Experimenten met gedragen mannenondergoed:
Wat vindt de vrouw het lekkerst ruiken?
Conclusie:
Personen die het sterkst afwijken qua MHC-complex
worden als de aantrekkelijkste geur aangemerkt
Verklaring:
MHC-complex is betrokken bij afweersysteem. Partner
met groot verschil wat betreft deze genen geeft
grotere kans op nakomelingen met een sterk
afweersysteem
Bacterien op huid hebben grote rol in bepaling van je
geur
Seksuele relaties
Polygaam
 1 man, meerdere vrouwen
 Veel zoogdieren (leeuw, chimpansee)
 Man vaak groter dan vrouw (imponeren)
Promiscue
 “Iedereen met iedereen”
 Bijv. bonobo’s: alle conflicten afgehandeld met seksueel contact.
Monogaam
 Veel vogels (1 broedseizoen), mens, gibbon
Verder
 Homoseksualitiet o.a. bij bonobo’s, vogels, vissen, reptielen, inktvissen
 Soloseks
Aparte vormen van voortplanting
Honingbij
Onbevruchte eicel  wordt dar
Bevruchte eicel  wordt werkster
Hermafrodiet
2-slachtig
Wormen, sponzen, slakken
Plantenwereld heel normaal
(stamper/meeldraad)