Fiscale autonomie - BNI

BRULOCAFICHES – Gemeentebelastingen en –retributies – Fiche 2
DE FISCALE AUTONOMIE VAN DE GEMEENTE
Wettelijke basis
 Grondwet – art. 41, 162 & art. 170, § 4
In het kort
De gemeenteraad kan belastingen heffen in nagenoeg iedere materie met het oog op de
vrijwaring van het algemeen belang. Het beginsel van de fiscale autonomie is grondwettelijk
verankerd en kent weinig uitzonderingen.
Toelichting
1. Reikwijdte van de gemeentelijke fiscale autonomie
Op grond van artikel 41 en 162 van de Grondwet beschikken de gemeenten over een eigen
beslissingsbevoegdheid voor alles wat betrekking heeft op het gemeentelijk belang.
 zie fiche 1 - De gemeentelijke autonomie
Overeenkomstig artikel 170, § 4, 1e lid van de Grondwet hebben de gemeenten een
eigen belastingbevoegdheid. Die wordt uitgeoefend door de gemeenteraad, die de
belastingreglementen goedkeurt. Op basis van het belastingreglement vestigt het college
van burgemeester en schepenen belastingaanslagen. De gemeenteontvanger zendt het
aanslagbiljet naar de belastingplichtige.
 zie fiche 8 - De gemeentelijke belastingreglementen
De fiscale autonomie van de gemeente omvat niet alleen het vermogen om de belastbare
situatie te kiezen, maar ook de mogelijkheid om het bedrag van de belasting vast te leggen
en zowel te bepalen wie de belasting verschuldigd is als wie ervan vrijgesteld is.
Het feit dat de grondslag reeds aangewend wordt door andere overheden, beperkt de fiscale
autonomie van de gemeente daarom niet. De gemeenteraden kiezen, onder controle van de
toezichthoudende overheid, de basis van de belastingen die ze heffen, en het feit dat
diezelfde grondslag reeds belast wordt door andere overheidsniveaus, mag de fiscale
bevoegdheid van de gemeente niet beperkten (RvS, 14 maart 2000, nr. 85.916,
Inforum 167439).
© Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Brulocalis)
www.brulocalis.brussels - Studiedienst - 2016
1
BRULOCAFICHES – Gemeentebelastingen en –retributies – Fiche 2
Om de elementen te definiëren die de gemeentebelasting kenmerken, is de volgende
definitie van toepassing:
"De gemeentebelasting kan gedefinieerd worden als de heffingen die de gemeenten
krachtens hun autoriteit verrichten op de financiële middelen van personen, zowel
publiekrechtelijke als privaatrechtelijke, vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid en
feitelijke verenigingen of gemeenschappen die op hun grondgebied bestaan of die er
belangen hebben, en om die middelen te gebruiken voor diensten van openbaar nut
(K. COLPAERT-ARICKX, De gemeentebelastingen, Vanden Broele, 2003, p. 5).
2. Grenzen van de gemeentelijke fiscale autonomie
De hierboven beschreven bevoegdheid wordt niet onvoorwaardelijk uitgeoefend.
2.1.
De federale wet
Artikel 170, § 4 van de Grondwet bekrachtigt de gemeentelijke fiscale autonomie en legt
tevens begrenzingen vast:
"Geen last of belasting kan door de agglomeratie, de federatie van gemeenten en de
gemeente worden ingevoerd dan door een beslissing van hun raad.
De wet bepaalt ten aanzien van de in het eerste lid bedoelde belastingen, de uitzonderingen
waarvan de noodzakelijkheid blijkt."
Enkel een federale wet kan de vrijheid van de gemeente terzake beperken. Bijkomende
voorwaarde: er moet aangetoond worden dat de goedkeuring van een dergelijke wet (die de
gemeentelijke autonomie aan banden zou leggen) wel degelijk noodzakelijk is.
2.2.
Het territorialiteitsbeginsel
Volgens het territorialiteitsbeginsel mag de gemeente haar bevoegdheid enkel uitoefenen op
haar eigen grondgebied.
2.3.
Controle door de toezichthoudende overheid
De belastingreglementen zijn onderworpen aan het algemeen toezicht (vernietigings- en
schorsingstoezicht) van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
 zie fiche 8 - De gemeentelijke belastingreglementen
Naast de bovenvermelde beperkingen gelden tot slot nog andere beginselen, die inherent
zijn aan bestuurshandelingen. Om willekeur te voorkomen in haar werkzaamheden dient de
gemeente de beginselen van gelijkheid en non-discriminatie, non-retroactiviteit en
proportionaliteit na te leven.
© Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Brulocalis)
www.brulocalis.brussels - Studiedienst - 2016
2
BRULOCAFICHES – Gemeentebelastingen en –retributies – Fiche 2
Indien u er meer over wil weten
1. De bestemming van de ontvangsten uit gemeentebelastingen
De opbrengsten uit belastingen worden zonder onderscheid in de algemene begroting van
de gemeente ingebracht. De opbrengsten uit retributies daarentegen worden specifiek
aangewend voor de terugbetaling van de kosten voortvloeiend uit de door overheid
verleende dienst.
 zie fiche 13 - De retributie – kenmerken
2. Artikel 173 van de Grondwet
De door de burger geëiste retributie vormt normaal gezien een belasting. Toch kan de wet
andere soorten heffingen toestaan, die in dat geval niet beschouwd worden als belastingen
maar als retributies.
Zie terzake:

V. SEPULCHRE, Fiscalité et parafiscalité : impôts, taxes, rétributions, amendes pénales
et amendes administratives, Rev.Dr.Comm., 2006/1, 34

E. WILLEMART, "Gemeentelijke belastingen en retributies: grondwettelijke grenzen",
Nieuwsbrief-Brussel, 2003/4, p. 4
Referenties

Rechtspraak
-
GH, 16 juli 2015, nr. 105/2015
-
GH, 16 februari 2012, nr. 19/2012 (Inforum 263713)
-
GH, 15 december 2011, nr. 189/2011 (Inforum 261894)
-
GH, 21 januari 1998, nr. 4/98
-
RvS, 13 juli 2015, nr. 231.938, F.J.F., 2016/5, p. 176
-
RvS, 24 mei 2002, nr. 106.994 (Inforum 177420)
-
RvS, 14 maart 2000, nr. 85.916 (Inforum 167439)
-
Cass., 12 oktober 1954, Pas., 1955, I, p. 114
© Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Brulocalis)
www.brulocalis.brussels - Studiedienst - 2016
3
BRULOCAFICHES – Gemeentebelastingen en –retributies – Fiche 2

Rechtsleer
-
V. SEPULCHRE, La taxation locale des activités économiques, Rev.Dr.Comm.,
2009/2, p. 2
-
J. BOURTEMBOURG, « Fiscalité communale et principe d'égalité. Des différences de
traitement établies par les règlements-taxes et de leur justification », R.G.C.F.,
2016, p. 53, Inforum 301380
-
M. LEVIS, "Impôts communaux - Généralités – Recouvrement" in Finances
communales, Vanden Broele, 2011, p. 33
-
J.-P. MAGREMANNE & F. VAN DE GEJUCHTE, "La procédure en matière de taxes Locales -
Etablissement et contentieux du règlement-taxe et de la taxe", Bruxelles, Larcier,
2004, p. 22
-
B. RUSLANOVA NIKOLOVA, “Hoofdelijkheid in de gemeentelijke belastingreglementen”,
Nieuwsbrief-Brussel, 2010/1, p. 9
-
B. RUSLANOVA NIKOLOVA & O. EVRARD, “Sanction administrative en cas de logement
inoccupé”, Rev.Dr.Comm., 2011, nr 1, p. 23, Inforum 255289
[dit artikel analyseert onder meer de voorwaarden waaronder de federale wet de
belastingsbevoegdheid van de gemeente kan beperken]
-
A. ROMER, "Le pouvoir des communes en matière fiscale: où s'arrête l'intérêt
communal ?", R.F.R.L., 2013/2, p. 134, Inforum 274654
-
K. COLPAERT-ARICKX, De gemeentebelastingen, Vanden Broele, 2003
© Vereniging van de Stad en de Gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Brulocalis)
www.brulocalis.brussels - Studiedienst - 2016
4