vindt u de gebruikte powerpoint van die bijeenkomst.

Teamdagen Plattelânsprojekten
27 en 28 juni 2011
Op weg naar de streekagenda
Arie Meulepas
27 juni 2011
Inhoudsopgave
• Plattelandsontwikkeling in Noord-Brabant:
- huidige situatie
- veranderingen
• Onderzoek succesfactoren:
- onderzoek
- drijfveren
- succesfactoren
• Adviezen Streekagenda Friesland
- beschouwing streekagenda
- project / proces
- competenties
Plattelandsontwikkeling
• Integrale aanpak : leefbaarheid in de kernen, natuur,
landschap, (verbrede) landbouw, recreatie & toerisme, water,
cultuurhistorie
• Geïntegreerde aanpak (gebiedsgericht)
• Bottom-up
• Taken gemeente:
- kaderstelling: waar welke functies
- accomoderen/faciliteren initiatieven
- gemeentelijke projecten
- regionale projecten
• Wicked problem
Tendensen plattelandsontwikkeling
•
•
•
•
•
•
•
Stoppers in de landbouw
Platteland in relatie tot de stad
Stedelingen willen recreëren op platteland
Secundaire EHS/landschap
Wateropgaven
Krimp en leefbaarheid
Europees landbouwbeleid
Plattelandsontwikkeling in NoordBrabant
• Schets huidige situatie
• veranderingen en dilemma’s
Plattelandsontwikkeling in
Noord-Brabant
• Eenduidige, gecoördineerde aanpak: Programma
Landelijk Gebied
• Organisatiebrede, provincie-uniforme aanpak
• Volle breedte van de thema’s: natuur, landschap;
PMJP is sturend
• Aansturing regionale commissies,
bestuurscommissies landinrichting,
gebiedsmakelaars, PG-s Leader, streekmanagers,
DLG, Vastgoed, subsidies
Bestuurlijk
Gecoördineerde uitvoering door Programma Landelijk Gebied: overleg en
Extern
Intern
besluitvorming
Gedeputeerden
PS
POC
PVUR
GS
Klankbord
VZoverleg
Van
Heugten
Van
Vught
Van
Haaften
Jacobs
Essed
ROH
Directeur
Derks
dir. lid
Visschers
ECL
Directeur
Bloem
dir. lid
Middelkamp
SCO
Directeur
Dooremalen
E&M
pm
MID
Directeur
Schulpen
• Natuur
• Leefbaarheid
Beleidsoverleggen
XXXXX
DR
Grond
BOG
X vz
(XXX)
Opdrachtgeversberaad
9 Gebiedscie’s
MT’s
Besluitvorming
Tactisch
Operationeel
Ambtelijk
Grond
OOG
Strategisch
Programmamanagement
Adviesteam
grond
• Doorkijk langere termijn
• Relatie en bijstelling beleid
• Evalueren met PS, partners
• Communicatie/processtrategie
Communicatie
Programmering: pMJP-gMJP
• Monitoring/voortgangsrapportages
• Evaluaties/bijsturing
• Organisatie subsidieloket
•Organisatie-ontwikkeling/training
• Faciliteren gebiedscommissies
• Organiseren besluitvormingsproces
IBU
(incl. BTP)
SMLG
-Rapportages
-Subsidies
Regiegroep
Vastgoed
• Uitvoering projecten
• Subsidieverlening
ATP
Kernteam
LOG’s
Gedelegeerd opdrachtgeversoverleg
• Coördinatie
van het proces
• RO
• Vastgoed
• Water
• Landbouw
• Cultuurhistorie
• Recreatie/
toerisme
• Communicatie
• Bedrijfsvoering
Processen en functionarissen
•
•
•
•
•
•
•
Gebiedscoördinator/secretaris
Gebiedsmakelaar
Streekmanager
Projectleiders/contactpersonen
Secretaris PG
Grondverwervers
Subsidieverleners
PMJP samengevat
Beschikbare middelen PMJP per thema en naar financierder (x 1 mln)
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Natuur (779
mln.)*
Landbouw
(214 mln.)
EU
Rijk
Landschap en
cultuurhistorie
(56 mln.)
Provincie
Bodem en
w ater (64
mln.)
Toerisme en
recreatie (67
mln.)
Waterschappen
Leefbaarheid
(301 mln.)
Gemeenten
Derden
Overig (37
mln.)
Saillante punten inhoud
•
•
•
•
•
Megastallen
Aankoop EHS-gronden
Hydrologisch herstel
Bezuinigingen ILG
Idops
Waarom veranderen?
Het gaat toch goed?
•
•
•
•
•
9 gebiedsopgaven structuurvisie
Meer betrokkenheid burger, ondernemer
Niet van boven opgelegd
Minder budget
Bestuurlijke drukte
Netwerken met energie?
• Provincie ondersteunt 9 gebiedsopgaven,
integrale aanpak
• Daarnaast kunnen gebieden/netwerken zelf
aangeven een integrale aanpak te entameren;
provincie –onder voorwaarden- bereid te
ondersteunen
Dilemma’s
• Extern: wel of niet gebiedsdekkend
• Verhouding met grote opgaven
• Intern: sectorale of gebiedsgerichte opstelling?
Opnieuw integraal programma?
• Verdeling van verantwoordelijkheden en
bevoegdheden
• Welke rollen komen terug?
• Projectmatige sturing vs. alliantiemanagement?
Onderzoek
Waarom zijn deze gemeenten zo
succesvol?
• 36 gemeenten telefonisch; 18 gemeenten
gesprek
• Workshop 17 maart
• Enkele publicaties
• Pierre van Amelsvoort
Vraagstelling
• Waarom investeren sommige gemeenten zo sterk in
plattelandsontwikkeling? Wat zijn de drijfveren?
• Wat onderscheidt succesvolle gemeenten bij de
wijze waarop ze dat doen van andere gemeenten?
Wat doen zij anders? Doen ze iets anders?
• Welke verbeterstrategieën zijn -mede op basis
hiervan- te formuleren? Hoe kan het met minder
kosten?
1e vraag
• Waarom investeren sommige gemeenten zo
sterk in plattelandsontwikkeling? Wat zijn de
drijfveren?
Waarom? Drijfveren
(1) Functies (landbouw, natuur, enz.) zitten
elkaar in de weg
(2) Leefbaarheid onder druk, krimp
(3) Bewoners en gebruikers vooral zelf laten
bepalen en uitvoeren
(4) Recreatief aantrekkelijk buitengebied
(5) Natuur en landschap als inspiratie en
uitgangspunt
(6) Combinaties van voorgaanden
Voorbeelden: Nijefurd en Noord-Beveland
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Nijefurd ca. 10.955 inw. en 96.61 km2: 113 inw./km2
Noord-Beveland 7327 inw. en 86,07 km2: 85 inw./km2
Toeristisch-recreatief sterk gegroeid, florerend
Krimp, leefbaarheid, cultuurhistorie, natuur, landschap,
landbouw
Jaarlijks forse gemeentelijke investeringen (1- 1,5 mln. euro)
Gemeente als verlengstuk van gemeenschap
Visie samen met gemeenschap opgesteld
Meerwaarde helder; op lokaal niveau en voor individuele
ondernemers
Politiek niet betwist: iedereen koestert de kip met de gouden
eieren
Voorbeelden: Winterswijk en Ooststellingwerf
• Winterswijk: 29.026 inw. (23.650 in de plaats Winterswijk), 137,77
km2:ca. 171 inw./km2.; 9 buurtschappen
• Ooststellingwerf: de oppervlakte is 224,16 km2. De gemeente heeft
ca. 26.288 inwoners. Dat is 117 inw./km2
• Winterswijk: Nationaal landschap Winterswijk
• Ooststellingwerf: het Fochterloerveen en het Drents/Friese Wold
• Integrale opgaven: natuur en landschap, recreatie & toerisme,
landbouw, krimp, leefbaarheid
• Beide gemeenten team plattelandsontwikkeling: alle disciplines
hierin (RO, milieu, recreatie & toerisme, economie, leefbaarheid)
hierin opgenomen
• Jaarlijks forse investeringen van gemeenten, ca. 1 mln.
• Opgaven deels sterk bepaald door natuurlijke omgeving en
rijksstatus en deels politiek bestuurlijk bepaald
• Meerwaarde in zekere mate bepaald door politiek
Voorbeelden: Deurne en Gemert-Bakel
• Deurne: 31.536 inw. en 118 km2: 267 inw./km2
• Gemert-Bakel: 28.751 inw. en 123,62 km2: 232 inw./km2
• Gemeenten met veel en krachtige landbouw in combinatie
met natuur (Deurne: Peelvenen, Gemert-Bakel: Stippelberg)
• Functies die elkaar in de weg zitten, landbouw, milieu, natuur,
gezondheid
• Krachtige bestuurder die kiest voor offensieve aanpak
• Beide gemeenten investeren fors in aanpak
• Naast eigen middelen veel in aanpak BIO/RvR
• Meerwaarde helder, maar politiek sterk beïnvloed
• Stedelijke functies en problematiek wedijveren om politieke
aandacht
2e vraag
• Wat onderscheidt succesvolle gemeenten bij
de wijze waarop ze dat doen van andere
gemeenten? Wat doen zij anders? Doen ze
iets anders?
3 opstapjes
1. Wicked Problem
2. Meerwaarde
3. Succesvolle gemeenten, modellen
Plattelandsvernieuwing: ‘wicked issue’
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Complex, veel factoren
Factoren ontwikkelen zich verder
Onderlinge beïnvloeding
Spanning tussen factoren: tegengestelde belangen
en belangengroepen
Oplossing van de ene factor leidt tot nieuwe
problemen of verergering van andere
Zijn nooit helemaal te elimineren, wel aan te pakken
Try and error, al doende leren
Er is geen set van oplossingen
Elk probleem is uniek
Wat is succesvol:
maatschappelijke meerwaarde!
•
•
•
−
−
−
−
−
Elke succesvolle organisatie moet meerwaarde bieden
Meerwaarde voor bewoners, gebruikers en bedrijven
Meerwaarde plattelandsontwikkeling bij gemeenten:
op gemeentelijk niveau functies en inrichting in evenwicht en
op juiste plek: waardering door anderen
zelf oppakken van (eigen) gemeentelijke taken
mede invullen van rijks- en provinciale taken
stimuleren en accomoderen individuele initiatiefnemers
ketenregie: co-creatie
Externe oriëntatie
met interne effecten
Fase 5
OMGEVING
Interne bedrijfsvoering
met externe effecten
Fase 4
KLANT
Fase 3
PRODUCT
Fase 2
PROCES
Fase 1
INPUT
Sturing
op
activiteiten
Ontwikkeling
planning &
controlcyclus
Product,
output- en
prestatiesturing
Sturing op
kwaliteit en
cultuur
Omgeving
realisering
omgevingsgerichte
sturing
Modelmatige benadering van succesvolle gemeenten uit de literatuur
Ontwikkelfases in relatie tot opdracht
Wat onderscheidt succesvolle gemeenten?
• Leiderschap, visie en externe oriëntatie
• Organisatie op orde
• Cultuur
Leiderschap, visie en externe oriëntatie
Organisatie
op orde
Cultuur
Wat onderscheidt succesvolle gemeenten:
leiderschap, visie en externe oriëntatie
• Er is een bestuurder (geweest) die het College en
de Gemeenteraad heeft overtuigd
• Er is een visie op plattelandsontwikkeling
• De visie is mede extern (bewoners, ondernemers,
gebruikers, maatschappelijke partijen) tot stand
gekomen
Wat onderscheidt succesvolle gemeenten:
organisatie op orde
• Er is een wethouder (burgemeester) die het
herkenbaar in zijn portefeuille heeft
• Er is voldoende ambtelijke capaciteit; interne
coördinerende organisatiestructuur
• Vast bedrag in de programmabegroting
Wat onderscheidt succesvolle gemeenten:
cultuur
• Pro-actieve, ontwikkelingsgerichte cultuur
• Oplossingsgericht, dienende overheid
• Integrale, gebiedsgerichte aanpak
Leiderschap, visie en externe oriëntatie
Organisatie
op orde
Cultuur
3e vraag
• Welke verbeterstrategieën zijn -mede op basis
hiervan- te formuleren? Hoe kan het met
minder kosten?
Tendensen financiën
• ILG-budgetten bezuiniging en soms al ver besteed
• Provincies houden regie en dus ook financiën?
• Europese middelen plattelandsontwikkeling meer
mogelijkheden (Interreg, Life+)
• Middelen GLB ???
• Gemeenten bezuinigen
• Gemeentelijke vastgoedbedrijven wisselend/ in
mineur
• Op zoek naar verdienmodellen!
• Effectiever en efficiënter werken
• Goedkoper aanbesteden
• Subsidie(s)
• Samenwerking (met andere
gemeenten)
• Ander financieringsinstrument
• Zelfsturing
Minder
Ander ontwerp op project-/programmakosten
niveau
voor de
Slim combineren op projectniveau:
gemeente/
• veelal ondernemer die investeert
organisatie
• in het project wordt het (terug)verdiend
• ander ontwerp (tijd, hoeveelheid,
kwaliteit)
• zoeken van combinaties op projectniveau (overheidsdoelen worden
‘meegenomen’)
Geen opbrengstmogelijkheden
Opbrengstmogelijkheden
Business as usual
• niks mis mee als budget voorradig is
Dezelfde
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Ander ontwerp op gebiedsniveau
Collectief/gebiedsgericht:
• overheid investeert in een
gebied/programma
• via een collectief systeem
terug te verdienen
(heffing/aandelen)
• middelen komen later terug
(soms meteen)
• zoeken van combinaties op
gebiedsniveau
Ander financieringsinstrument,
subsidies
• Zelfde plannen, zelfde
ontwerp, andere
financiering voor het
zelfde doel
• Soms andere financier,
soms andere
overheidspartij
• Effectiever en efficiënter werken
• Goedkoper aanbesteden
• Subsidie(s)
• Samenwerking (met andere
gemeenten)
• Ander financieringsinstrument
• Zelfsturing
Geen opbrengstmogelijkheden
Minder
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Opbrengstmogelijkheden
Dezelfde
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Ander financieringsinstrument,
subsidies
• Streekrekening
• Erfpacht i.c.m. institutionele belegger
• Natuurcompensatie binnen de EHS gebundeld
inzetten
• Sponsoring
• Inwonersbelasting
• Europese subsidies (LIFE+, Interreg)
• Aansluiting zoeken bij middelen nieuw
bestuursaccoord provincie
Ander ontwerp op projectniveau
•
Slim combineren op projectniveau:
– veelal ondernemer die investeert
Minder
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Ander ontwerp op
projectniveau
– in het project wordt het
(terug)verdiend
– ander ontwerp (tijd, hoeveelheid,
kwaliteit)
– zoeken van combinaties op
projectniveau (overheidsdoelen
worden ‘meegenomen’)
– naarmate je meer beleidsruimte
toestaat is er meer bereidheid,
meer mogelijk
Geen opbrengstmogelijkheden
Opbrengstmogelijkheden
Dezelfde
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Voorbeelden slim combineren
• Woningen in de EHS/landgoederen
• Melkveehouder, extensief beweiden (100 +
100 ha), theeschenkerij
• 300 producten in cafetaria
• Recreatie-sector
• Tijdelijke bestemmingen:
- windmolens
- kersenteelt
Ander ontwerp op gebiedsniveau
•
Collectief/gebiedsgericht:
– overheid investeert in een
gebied/programma
– via een collectief systeem
terug te verdienen (heffing/
aandelen/verkoop)
Minder
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Geen opbrengstmogelijkheden
Opbrengstmogelijkheden
– middelen komen later terug
(soms meteen)
– Zoeken van combinaties op
gebiedsniveau (wonen,
natuur, landschap,
recreatie, energie, werken)
Ander ontwerp op
gebiedsniveau
Dezelfde
kosten
voor de
gemeente/
organisatie
Voorbeelden ander ontwerp op
gebiedsniveau
• Toeristenbelasting
• Ruimte voor Ruimte/Knooperven/BIO
• Energielandschap
Alliantie-management, co-creatie
• Combinaties!
• Kracht van omgeving(spartijen) benutten
• Goed nagaan wat je zelf kunt; wat kan de
omgeving doen
• Wisselende allianties
• Regie
• Gezamenlijk uitvoeren
Tot slot: relatie succesfactoren
• Ontwikkelingsgericht (welke meerwaarde
levert de ontwikkeling op?)
• Creativiteit
• Oplossingsgericht
• Stimuleer ondernemerschap/innovaties
• Ga overleg met partijen aan
• Denk over sectoren heen
Op weg naar streekagenda’s
•
•
•
•
•
•
•
Wat wil Provincie Friesland bereiken?
Hoe?
Het middel streekagenda
Wat is een streekagenda?
Project / Proces
Wat moet je daarvoor kunnen?
Adviezen aan/tbv de organisatie
Wat wil provincie Friesland
bereiken?
• Voorzieningen/leefbaarheid op platteland op peil houden:
voorzieningen spreiden, multifunctionele centra, digitale
mogelijkheden; koppeling met sociaal-culturele identiteit.
• Innovatie, kennis, werkgelegenheid, recreatie & toerisme;
• Verbetering/vernieuwing woningvoorraad
• verkeersveiligheid, duurzaamheid, landschappelijke inpassing van
infrastructuur, openbaar vervoer,fietsbeleid; combinatievervoer op
m.n. het platteland
• natuur, weidevogels en ecologische verbindingszones. De zorg voor
de Friese natuur en het landschap
• duurzame, innovatieve en concurrerende landbouw
• duurzame energiebronnen decentrale energieopwekking;
• duurzaamheid /winstgevende economische activiteiten ‘biobased
economy’;
Uitspraken over hoe?
• De provincie kiest meer dan voorheen voor flexibele werkwijzen, zoals
programma- en projectmanagement, integrale beleidsagenda’s,
interactieve ‘koöperatieve’ beleidsprocessen, gebiedsgericht werken via
streekagenda’s, tijdelijke structuren en (ontschotte) fondsen
• brede gebiedsontwikkelingsprojecten, zoals rond de Centrale As en de N381
• gemeenschappelijke strategische dynamische agenda’s. Die kunnen
provinciebreed zijn, maar ook tussen provincie en enkele gemeenten.
Essentieel is dat ze samen met anderen worden opgesteld. Het zullen
‘levende’ agenda’s zijn en frequent aangepast: b.v. de beleidsagenda
krimp, de streekagenda’s die we tot stand willen brengen in de diverse
Friese regio’s en de samenwerkingsagenda’s met de grote kernen in
Fryslân;
• Voor alle regio’s in Fryslân zullen in 2015 Streekagenda’s tot stand
gebracht zijn;
• de provincie zal burgers en organisaties de ruimte geven om eigen
initiatieven te ontplooien. Vertrouwen als sleutelwoord: mei-inoar;
Streekagenda
• Niet strak gedefinieerd/gebiedsagenda
• Manier om samen te werken, vaak gericht op
uitvoering
• Gebiedsgericht, integraal, samenhang
• Tijdsvak
• Partners wel/niet overheid
Reeks top down –bottom up
• Overheid kadert alles strak en sectoraal af en
subsidiekader, sectoraal, middelsubsidies;
• Overheid kadert minder (sectoraal) af, doelsubsidies;
• Overheid heeft ontwikkelingsgericht kader en bepaalt in
overleg hoe middelen worden ingezet;
• Ontwikkelingsgericht beleidskader, beleidsruimte en
middelen worden door gebied/dorp/alliantie ingezet.
Samenwerken/organisatie
• 1 doel, omvang, reikwijdte
• 2 bevoegdheden/verantwoordelijkheden
• 3 processen
• 4 relatie(s)
Streekagenda’s in soorten
• ‘Project’
• Vooral overheidsdoelen
en overheden
• Provincie bepaalt
reikwijdte, wie
meedoet en spelregels
• Efficiency,
opdrachtgeveropdrachtnemerschap,
sturen op projecten
• ‘Proces’
• Overheidsdoelen en
maatschappelijke
partijen
• Gezamenlijk bepalen
wie meedoet, wat de
reikwijdte is en wat
spelregels zijn
• Effectiviteit, draagvlak,
alliantiemanagement
Vooronderstellingen
• ‘Project’
• Geen twijfel over doelen en
resultaat
• Partners aanwezig
• Budget aanwezig
• Doorzettingsmogelijkheid
• Kennis voorhanden
• Maatschappelijk draagvlak
• ‘Proces’
• Doel helder, resultaat
flexibeler
• Budget beperkt
• Niet afdwingbaar
• Gebiedskennis nodig
• ‘Drive’ zelfsturing
Hoe zet je het op?
• ‘project’
• ‘proces’
• Overleg tussen overheden:
- reikwijdte/doel
- programma/projecten
- bestuursconvenant
• Uitvoeringsorganisatie
optuigen
• Sturen en monitoren
• Streekhuis als gezamenlijk
kantoor en subsidieloket
• Starten gebiedsproces:
- initiele doelen
- onderzoeken partners
- doelen /reikwijdte
- samenwerkingsvormen
• Uitvoeringsorganisatie
flexibeler: wisselende
allianties
• Streekhuis:
ontmoetingsplek
Sleutelwoorden
•
•
•
•
•
•
•
‘Project’
Efficiency
Projectmatig werken
Sturen op projecten
Uitvoeringsorganisatie
Meer top down
Overheidsgericht
•
•
•
•
•
•
•
‘Proces”
Inspiratie, vernieuwing
Alliantie-management
Verdienmodellen
financieringsconstructies
Draagvlak
Meer bottom up
Competenties
• ‘Project’
• Projectmatig werken (sturen op
tijd, geld, kwaliteit, risico’s)
• Intersectoraal denken
• Creativiteit binnen projecten
• Kennis van gebied,
• Kennis van
samenwerkingspartners
• Vertrouwen
• Communicatieve vaardigheden
• Teamplayer
• ‘Proces’
• Belangen managen,
onafhankelijke rol
• Schakelen tussen doelen,
concepten en partijen
• Intersectoraal denken
• Creativiteit
• Inspirerend, oplossingsgericht
• Vernieuwend
• Verbindend
• Communicatieve vaardigheden
• Gebiedskennis
• Kennis van
financieringsconstructies
Onderling verhouding tussen
onderdelen
• Streekagenda / streekvisie als kapstok
•
•
•
•
Gebiedsprocessen rondom infra-projecten
Uitvoeringsprojecten DLG
Plattelandsprojekten
Subsidieverlening
Streekcommissie
• ‘Project’
• Keuze maken!
• Geen verantwoordelijkheden
overdragen:
afstemmen/gezamenlijk
programmeren en monitoren/
draagvlak bevorderen.
• Wel verantwoordelijkheden
overdragen: rechtspersoon; eigen
budgetten, vastgesteld
uitvoeringsprogramma enz.
• ‘Proces’
• Keuze maken!
• Geen verantwoordelijkheden
overdragen: afstemmen /
gezamenlijk programmeren,
inspireren / draagvlak
bevorderen en monitoren.
• Wel verantwoordelijkheden
overdragen: gebiedsautoriteit!
Eigen budgetten, doelstellingen,
enz.
Organisatie intern
• Waarborgen naar buiten toe eenduidig
opereren
• Inhoud, externe en interne organisatie
• (interne) afstemming tussen sectoren,
processen en gebieden
• Lijnorganisatie, matrix, kantelen