Notre Dame van Orcival De kerk van St Austremoine in Issoire Vijf

urnin
t
a
S
t
n
i
e
m
v
a
a
D
a
n
e
r
S
t
O
o
rciva
n
ie N
l
i
a
m
a
v
f
l
De kerk van St
en
rk
e
e
k
,
e
D
n
e
e
r
i
o
Austremoine in Iss
rk
e
k
f
j
i
V
Aangezien er geen archieven zijn, is
het niet mogelijk de kerkgebouwen
precies te dateren, evenmin als een
juiste volgorde aan te geven van de
verschillende fasen van de bouw. De
vijf voornaamste kerken lijken echter
allemaal in een korte tijd en in een
unieke fase te zijn gebouwd, waarbij een
nu niet meer bestaande Romaanse kathedraal van Clermont als voorbeeld diende.
De kerken in Auvergne worden getypeerd
door het koorgedeelte : gericht naar
de opgaande zon en met de opeenvolgende lagen van de dakbedekking
verwijzen ze naar de opgestane Heer.
Verschillende kapellen vormen een krans
rond het hoofdeinde van de kerken, met
een klokkentoren boven het transept.
Veelkleurige stenen en andere decoratieve, met het licht spelende elementen,
zijn typerend voor deze bouwwijze.
In het interieur heerst dezelfde gratie, dezelfde harmonie en hetzelfde
evenwicht en men wordt geleid vanuit het halfduister van de narthex
naar het volle licht van de koorruimte: alles verwijst naar de goddelijke gastgever ter ere van wie het gebouw is opgericht. Tribunes
garanderen de stabiliteit van het voornaamste gewelf en de drang van
de diverse gewelven culmineert in de koepel die zich bevindt boven
een kruising, een vierkant, dat de overgang van de aarde naar de
hemel symboliseert.
Een crypte, waar een intieme en ingetogen sfeer heerst, laat,
onderaards, de constructie van het koor zien.
De sobere architectonische lijnen laten de beeldhouwwerken van de kapitelen goed tot hun recht
komen, of het nu bladmotieven zijn geïnspireerd
door de antieke oudheid, of historische of bijbelse
scènes. De kapitelen van de zuilenrij van het koor
vormen rond de eucharistische tafel een kostbare
krans: een lofzang voor God en een onderricht voor
de mensen.
Ook al volgt de grote Romaanse kunst van de Auvergne dezelfde regels, toch is het iedere keer een
nieuwe belevenis deze gebedshuizen te ontdekken,
met hun niet te vergelijken harmonie en evenwicht.
Deze basiliek is het
belangrijkste pelgrimsoord van
de Auvergne. Haar grijze, massieve
muren stijgen ver uit boven de huizen van
een bescheiden dorp, gelegen in een groen dal. De
kerk werd gebouwd om als een soort juwelenschrijn
te dienen voor “Onze Lieve Vrouw van Orcival”.
Sinds negen eeuwen wordt haar beeld hier vereerd
en inspireert het dezelfde devotie gedurende de
grote bedevaart op het feest van Hemelvaart als
gedurende het gehele jaar door.
De kerk, een meesterwerk van soberheid en kracht,
gebouwd met vulkaansteen en een dakwerk van
leien, past zich harmonieus aan in de omgeving
van bergen en rotsen. De Romaanse poorten met
hun ijzeren
beslagen,
zijn bewaard
gebleven. De
kapitelen zijn
versierd met
gevarieerd
bladwerk en
figuren uit de
middeleeuwse
dierenboeken.
Twee kapitelen vertellen
een verhaal:
een, dat van
de rijke vrek
en een toont
het hemelse
Jeruzalem,
bewaakt door
twee engelen.
Maria wordt hier vereerd onder de naam van “Onze
Lieve Vrouw van de ijzeren kettingen”. Ijzeren kogels
die de gevangenen aan hun voeten meesleepten, en
ijzeren kettingen hangen aan de buitenmuur van het
transept als ex-voto’s die getuigen van het vertrouwen in de bevrijding brengende Maagd Maria.
De op een troon zittende Madonna van Orcival is
de enige waarvan het omhulsel van verguld zilver
bewaard is gebleven. Haar majesteitelijke houding, evenals die
van haar zussen in Auvergne, is
het theologische symbool van “de
zetel der Wijsheid.”
Met haar middenschip, de zevenvoudige bovengalerij en de vijf
kapellen die als een krans het koor
omringen, is deze kerk, die vroeger
tot een benedictijner abdij in Issoire
behoorde, de ruimste van de Romaanse hoofdkerken in de Limagne.
Uiterlijk vertoont zij ook de rijkste
versieringen, met het kunstige inlegwerk van stenen, de verstrengelde
patronen en de beroemde dierenriem die eraan herinnert dat de kerk
bedoeld is als een samenvatting die verwijst naar het nieuwe Jeruzalem
en het eeuwige leven.
Het grootse interieur is volledig beschilderd, hetgeen uniek is. Behalve
in de crypte, werden de muren in de 19e eeuw beschilderd met stralende
neo-middeleeuwse versieringen, die, ofschoon op een zeer vrije manier,
de kleurrijke sfeer van de middeleeuwse bouwwerken weergeven.
Het op een uitloper van de bergen
gesitueerde dorp St Saturnin heeft
een unieke ligging. De pittoreske
straatjes, de kleine Romaanse kapel toegewijd aan de H. Magdalena en het kasteel van de familie La Tour d’Auvergne vormen
een als voor haar geschapen omgeving van de kerk, wier patroon
de eerste bisschop van Toulouse is. Het bouwwerk, uit helder
arcose gesteente opgetrokken, is de kleinste en waarschijnlijk de
laatst gebouwde – even voor 1150 – van de vijf hoofdkerken in de
Limagne. De kerk heeft geen narthex en geen krans van kapellen.
Het trapsgewijze gebouwde hoofdeinde van de kerk is bewonderenswaardig en heeft het voordeel de enige kerk te zijn die haar
authentiek Romaanse klokkentoren heeft behouden. De bogen die
de buitenkant van de muren een levendig aanzien geven, vertonen een fraaie afwisseling van licht en donker gesteente.
Het harmonieuze interieur vertoont een aspect dat in de andere
kerken verdwenen is : de trappen die naar het hoofdaltaar leiden,
hebben openingen waardoor men het licht kon zien dat brandde in
de crypte bij heilige relikwieën. Tot het rijke meubilair behoort ook
een op een troon zetelende Madonna, evenals een liefelijk schilderij uit de 15e eeuw dat de boodschap van de engel aan Maria laat
zien.
Deze kerk ligt in een prachtig landschap, op een
voetstuk van rotsgebergte. Ofschoon ze niet al
te groot is, heeft deze kerk uitzonderlijke eigenschappen van gratie, harmonie, grootsheid en
evenwicht. Het heiligdom is opgericht boven het
graf van de H. Nectaire, die het christendom predikte in de valleien
van de Couze. Het uit heldergrijs vulkaangesteente bestaande
gebouw, dat tot aan de Franse revolutie een dependance was van
de monniken van La Chaise-Dieu, lijkt van buiten op een streng
gebouw. Maar het in zijn oorspronkelijke toestand behouden interieur, (de narthex en de tribune zijn de best geconserveerde van
heel Auvergne) is bij de recente restauratie bedekt
met een laag witte kalk. Het koor met zijn zes veelkleurige kapitelen verhalen de bezoeker de heilsgeschiedenis met scènes uit het openbare leven van
Christus, zijn lijden, zijn verrijzenis, het
laatste oordeel, maar eveneens uit het
leven van de H.Nectaire. De schatten van
de kerk bestaan uit een buste van verguld
koper, met relikwieën van de H.Beaudime,
een tijdgenoot van de H.Nectaire, wiens
gezicht, en vooral de ogen, de bezoeker
naar een andere wereld wijzen, en uit een
prachtige op een troon zetelende Madonna,
die hier “Onze Lieve Vrouw van de berg Cornadore” wordt genoemd.
De OnzeLieve-Vrouwe-basiliek,
gelegen tussen de huizen
van de stadswijk Le Port
(portus=marktplaats), in het
hartje van de hoofdstad van
Auvergne, komt overeen met de
strengste eisen van de Romaanse
kunst in de Limagne. De restauratie van de jaren 2000 heeft zijn
volle glans terug gegeven aan de
versieringen van de buitenmuur in
licht arcose gesteente.
De met mozaïeken versierde
opeenvolgende lagen van het hoofdeinde van de kerk zijn opnieuw
met ronde dakpannen bedekt. Het
interieur is tot een harmonisch,
helder geheel gemaakt door het
aanbrengen van een witte kalklaag. De pracht van de architectuur wordt nog onderstreept door
het uitzonderlijke beeldhouwwerk:
het portaal aan de zuidkant
en vooral de kapitelen van het
koorgedeelte ontplooien een rijke
iconografie met de meest verschillende motieven en waarin de
rol van Maria in de heilsgeschiedenis wordt benadrukt. De bedevaart
naar deze kerk, die innig verbonden is met de stad, leidt naar de
veilige haven. (port=haven)
In de crypte bevindt zich het
zozeer vereerde beeld van Onze
Lieve Vrouw, een klein beeld van
een zwarte Madonna uit de 18e
eeuw.
Auvergne,
n
i
t
uns
k
dkerken
e
f
s
o
o
n
h
a
vijf
De Roma
“De Romaanse kunst is, meer dan een andere, een kunst van bouwwerken.
Kunst van de metselaar, voor wie de muur het belangrijkste is. Maar tegelijkertijd kunst van het geloof, overvloeiend van spiritualiteit, wier geheim daarin
bestaat, de pure vormen te benadrukken door ze met licht te omgeven.”
Bernard Crapelet, priester, in l’Auvergne Romane editie Zodiaque
Conception et photos SDCI63 - 04 73 98 27 60 - © droits réservés
r
t
e
o
Dame du Po
N
k
e
i
l
i
s
a
b
e
D
e
r
i
r
a
t
t
c
e
N
t
n
i
a
S
an
De kerk v
Gedurende het Romaanse tijdperk heeft de Auvergne een opmerkelijke
bloei gekend op geestelijk en artistiek gebied. In het hartje van de
provincie, in het platte land van Limagne, en langs zijn westgrenzen
zijn kerken verrezen die uitmunten door een volmaakte stilistische
eenheid. Als “hoofdkerken” bestempeld, bieden deze heiligdommen,
wat de architectuur betreft, een samenvatting die tegelijkertijd veelzijdig en zeer precies is en getuigt van een zeldzame monumentale
kracht, die men terugvindt in elke van de vijf kerken, afgezien van de
verschillende grootten en enkele varianten. Zo’n eenheid betreffende
een serie bouwwerken is uitzonderlijk in de Romaanse kunst.
diocèse de clermont