Les 5.1 HR historie inleiding

Cursus Renaissance
Les 5.1
les 5.1
Hoge Renaissance, historisch perspectief
Inleiding
De periode 1490-1530 staat bekend als de Hoge Renaissance in de zin van een hoogtepunt in
de culturele prestaties. In de Italiaanse kunst was het de tijd van Leonardo, Raphael en
Michelangelo; in de literatuur die van Ariosto; en in Noord Europa de tijd van Erasmus en
Dürer. Het wordt ook wel de tijd van de emulatie genoemd. Kunstenaars als Raphael en
Michelangelo waren in staat de prestaties van de oudheid te evenaren en zelfs te overtreffen.
Vanuit politiek oogpunt zou het beginpunt eerder rond 1494 gesteld kunnen worden,
met de inval van de Fransen in Italië. Bij het aanbreken van de 16de eeuw werden de Italiaanse
stadstaten economisch en politiek verzwakt door plunderende legers en werden zij van hun
overzeese markten afgesneden door de oorlogsontwikkelingen. De enige economische macht
in Italië die de oorlog weerstond was de republiek Venetië. Maar toen de Portugezen begin
16de eeuw een handelsroute naar het Oosten rond Afrika ontdekten, raakte heel Italië
economisch achterop. De zeemachten aan de Atlantische kust hadden immers een betere
uitgangspositie om te profiteren van de nieuwe handelsmogelijkheden, zowel naar het oosten
als naar het westen, de Nieuwe Wereld.
Hoewel er zeker nog van enige culturele ontwikkeling in Florence sprake was, was de
inval van de Fransen een grote, vooral mentale, tegenslag voor het zelfbewustzijn van de
Florentijnen. Rond 1500 verplaatste de machtsbasis binnen Italië zich naar Rome met de
machtige pausen Alexander VI, Julius II en Leo X. Deze pausen en hun kardinalen hadden het
mecenaat van de bankiers en handelaars overgenomen en trokken met hun enorme
geldstromen de beroemdste kunstenaars naar Rome. Ook Venetië, dat vrij was van de
oorlogsvoeringen, kwam nu sterk onder de invloed van de Renaissance.
Geleidelijk ontstond een uitstraling van de Italiaanse Renaissance binnen Europa, met
name naar Frankrijk, nadat de koningen Lodewijk XII en Frans I door hun oorlogsvoering met
de cultuur in aanraking waren gekomen. En hoewel Duitsland nog een lappendeken van semizelfstandige staatjes was, ontstond in 1519, door de samenvoeging met Spanje, een natie van
wereldformaat met een enorme potentiële rijkdom vanuit de Nieuwe Wereld. Italië verloor
definitief haar politieke en economische macht binnen Europa.
De dood van paus Leo X in 1521 betekende ook het keerpunt in de ontwikkeling van de
kunsten in Italië. Want hoewel het einde van de periode van de Hoge Renaissance over het
algemeen gedateerd wordt met de inval in en plundering van Rome door het Duitse leger van
keizer Karel V in 1527, waren op dat moment Raphael en Bramante reeds overleden, was
Leonardo naar Frankrijk vertrokken, en was Bembo al naar Venetië teruggekeerd.
Herman Leistikow
mei 2007
pagina1/2
Cursus Renaissance
les 5.1
Bronnen
P.Burke, The European Renaissance, Oxford 1998
R.A.Goldthwaite, Wealth and Demand for Art in Italy, Baltimore 1993
P.Guichonnet, De geschiedenis van Italië, Doetinchem 1988
W.H.Hudson, De Renaissance, bewerkt door J.W.van Rooijen , Zalt-Bommel 1925
J.H.Plumb, The Penguin Book of the Renaissance, London 1978
R.Ritchie, De Renaissance, het ontwaken van de Europese cultuur, Rijswijk 2005
Encarta, naslagbibliotheek, Winkler Prins 2002
Web Gallery of Art
Herman Leistikow
mei 2007
pagina2/2