Ton de Bruijn: De Renaissance. Renaissance betekent

Ton de Bruijn: De Renaissance.
Renaissance betekent letterlijk wedergeboorte.
Met Renaissance bedoelen wij een intellectuele beweging die een nieuw elan zocht in
een heroriëntering op het gedachtegoed en de kunst van de Klassieke Oudheid
(Grieken en Romeinen). De beweging kwam op gang in Italië, met name in Florence.
Men zag de ineenstorting van het Romeinse Rijk als het begin van een duistere
periode waar nu eindelijk een einde aan kwam. De mogelijke wedergeboorte werd het
eerst geformuleerd op politiek gebied. Men was geïnspireerd door de burgerlijke
vrijheden van de Romeinse Republiek.
Achtergrond.
In 1453 namen de Turken Constantinopel in. Dit had daar een uittocht van
Griekse geleerden tot gevolg. Deze Griekse geleerden, die zich met name met
Plato bezig hielden, vestigden zich veelal in Italië. In Florence stichtte de
mecenas Cosimo de’Medici in 1457 de Accademia Platonica (Platoonse
Academie), een kring van geleerden die de geschriften van Plato bestudeerden.
Belangrijke vraag was, of er een synthese van Christendom en Neoplatonisme
mogelijk was, en zo ja, hoe die vorm en inhoud zou moeten krijgen.
De bekendste geleerden van de Platoonse Academie van Florence waren Ficino
en Pico della Mirandola.
Middeleeuwen
In de Middeleeuwen waren de mensen
doordrongen van ,
• hun eigen, aangeboren
zondigheid,
• hun nietigheid,
• de willekeur van Gods genade.
De Middeleeuwse mens aanvaardde de
dogma’s en de autoriteit van de
Rooms-katholieke kerk.
Renaissance
Pico: “God heeft ons de vrijheid
gegeven zelf te bepalen welke vorm en
waarde onze levens moeten krijgen.”
Pico: De vorm en de waarde van je
leven zijn niet vooraf en niet van
buitenaf bepaald, ook niet door God.
Pico drukt vertrouwen uit in het
vermogen van de mens om zelf na te
denken en zelfstandig te oordelen in
plaats van zich over te geven aan
dogmatisme en autoriteit.
De kern is van de Renaissance is drieledig:
Eerste kern: mens en natuur worden steeds meer op de voorgrond geplaatst.
Het op de voorgrond plaatsen van de mens is te merken aan:
• de opleving van het humanisme (studie van wetenschap en poëzie v.d. oudheid):
in het denken wordt het accent verlegd van het goddelijke naar het menselijke.
• het laten afbeelden van zichzelf, hetgeen wijst op individualisering.
Individualisering is een belangrijk kenmerk van de Renaissance. In het
kunstenaarschap wordt het accent verlegd van de anonimiteit van de
Middeleeuwse kunstenaar naar de individualiteit van de Renaissancekunstenaar.
Tevens streeft de Renaissancekunstenaar uitdrukking van de menselijke gevoelens
via zijn kunst.
1
Het op de voorgrond plaatsen van de natuur is te merken aan de steeds
nauwkeuriger waarneming in kunst en wetenschap.
• De Renaissance-kunstenaar benadrukt de schoonheid van de mens en van de
natuur. In de kunst wordt nauwkeurige waarneming steeds belangrijker.
Ontdekking van de wetten van het perspectief.
• Ook in de wetenschap wordt nauwkeurige waarneming steeds belangrijker. Dit
resulteert in het onderzoeken van de wetten van de natuur.
Tweede kern: de mens verruimt zijn grenzen.
• Grensverruiming in de tijd: men grijpt terug op de geschiedenis, met name op de
Oudheid (Grieks-Romeinse beschaving). Aanvankelijk centrum: Italië.
• Grensverruiming in de ruimte:
• Men gaat op verkenning de wereld in: het is het tijdperk van de
ontdekkingsreizen. Aanvankelijk centrum: Spanje/Portugal.
• Astronomische ontdekkingen van Copernicus, Galilei, Kepler.
Derde kern: de verbreiding van kennis krijgt een grote stimulans door de uitvinding van
de boekdrukkunst.
Aspecten van de Renaissance
Zes wezenlijke aspecten van de Renaissance zijn:
aspect:
voorbeeld:
geografie
ontdekkingsreizen, ontdekking van Amerika
beeldende kunst
ontdekking van de wetten van het perspectief en
toepassing van nieuwe anatomische kennis
religie
reformatie en contrareformatie
humanisme
studie van wetenschap en poëzie v.d. oudheid
natuurwetenschappen ontdekkingen van Copernicus, Galilei, Kepler
communicatie
uitvinding van de boekdrukkunst
Na en naast het zoeken naar een wedergeboorte op politiek gebied werd een
wedergeboorte ook gezocht op het gebied van de kunst en de architectuur waarvan
nog allerlei Romeinse en Griekse voorbeelden te zien waren.
Bij muziek lag dat veel ingewikkelder: er was namelijk niets meer bekend van muziek
van de Romeinen of de Grieken. De oudste muziek die men kende was Gregoriaans.
De wedergeboorte van de muziek kwam dan ook niet uit het verleden, maar kwam uit
het noorden. Na de opheffing van het schisma keerde de paus definitief terug van
Avignon in Frankrijk naar Rome. Wat de paus mee terugnam was een nieuwe en voor
Italië exotische muziekstijl die haar oorsprong vond in het Hertogdom Bourgondië.
Vergelijking Middeleeuwen-Renaissance betreffende muziek
Vergelijken we de muziek van de Middeleeuwen met die van de Renaissance:
compositietechnieken:
tekst / muziek:
gevoel / verstand:
publiek:
geografisch centrum:
beweging:
2
Middeleeuwen:
lineair
tekst ondergeschikt
rationeel
adel, clerus
Frankrijk
ononderbroken
Renaissance:
samenklank belangrijk
tekst bepaalt muziek
emotioneel
burgerij
Italië, Engeland
geleed