Informatieblad Voedselveiligheid van biologische

Voedselveiligheid staat na een reeks schandalen hoog op de
agenda. De bereidheid van de consument om risico's met zijn
voedsel te nemen, is gedaald tot nul. Biologische producten
dienen zich aan als alternatief. Zijn biologische producten dan
wel veilig en beter voor de gezondheid?
Een uitgave van
Milieudefensie
Postbus 19199
1000 GD Amsterdam
020 6262 620
Informatieblad
Voedselveiligheid van
biologische producten
Geen simpel antwoord
De vraag of het eten van biologische producten op korte termijn bijdraagt aan de gezondheid, is niet met een simpel 'ja' te beantwoorden. Er is nog nooit grootscheeps epidemiologisch onderzoek gedaan naar het verschil in levensverwachting tussen mensen die biologisch
en die regulier eten.
Biologische producten bevatten niet méér eiwitten, mineralen en vitamines. Wel is duidelijk
dat het voedingspatroon grote invloed heeft
op de gezondheid.
Er zijn aanwijzingen dat bij jonge kinderen die
biologisch eten minder problemen voorkomen
met allergie en dat bejaarden die biologisch
eten minder gezondheidsklachten hebben.
Waarschijnlijk zijn verschillen in leefwijze en
leefmilieu mede van belang.
Wel is zeker dat biologische landbouw bijdraagt aan een schoner milieu, omdat de sector geen chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen toepast. Daarmee draagt ze bij aan
de gezondheid van iedereen. Waar de biologische sector ook goed op scoort is dierenwelzijn. Dieren in de biologische landbouw zijn
ruim gehuisvest en kunnen buiten lopen. Het
preventief toedienen van geneesmiddelen (bijvoorbeeld in het voer) is, anders dan in de reguliere landbouw, verboden. Een dier krijgt alleen medicijnen als het ziek is.
Het gebrek aan harde cijfers is vervelend. Vervelend, omdat het ministerie van Landbouw
het belang van goed onderzoek naar de verschillen met en overeenkomsten tussen biologische en gangbare landbouw onvoldoende
inziet. Een recent rapport over de veiligheid
van biologisch voedsel dat het Expertisecentrum van het ministerie van Landbouw begin
2001 publiceerde, behandelt puntsgewijs de
mogelijke gevaren van biologische landbouw.
Bijna iedere alinea eindigt met de opmerking
dat er naar betreffend onderwerp nog geen onderzoek is gedaan.
Minder residuen en nitraat
Biologische producten bevatten minder residuen
van bestrijdingsmiddelen. In de biologische
landbouw is het gebruik van chemischsynthetsiche bestrijdingsmiddelen en kunstmest
niet toegestaan. Bij de verwerking van biologische voedingsmiddelen zijn synthetische toevoegingen niet toegestaan.
Onderzoek toont aan dat biologische voedingsmiddelen bijna vrij zijn van bestrijdingsmiddelen.
Bijna: door vervuiling van buitenaf zijn residuen
niet helemaal uit te sluiten.
In de biologische veehouderij zijn groeihormonen en het preventieve gebruik van antibiotica
verboden. Biologische vleesproducten bevatten
volgens een rapport van de Wereldvoedselorganisatie FAO dan ook minder medicijnresten dan
gangbare producten.
Uit hetzelfde FAO-rapport blijkt ook dat de nitraatgehaltes in biologische groenten aanzienlijk
lager zijn. Ook andere factoren dan de landbouwmethode spelen hierbij een rol, zoals het
weer, het seizoen en de vraag of een gewas in
een kas is geteeld. Of minder nitraat bijdraagt
aan een hogere voedselveiligheid, is niet met
zekerheid te zeggen.
Minder mycotoxinen
Biologische graanproducten bevatten minder
mycotoxinen, gifstoffen die worden gemaakt
door schimmels. Een recente studie van de FAO
concludeert dat de biologische landbouw niet
leidt tot meer mycotoxinen dan de gangbare
landbouw.
INFORMATIEBLAD VOEDSEL 10 / OKTOBER 2001 / PAGINA 1
De bekendste mycotoxine is DON, die wordt
gemaakt door de Fusariumschimmel. DON kan
groeiachterstand veroorzaken. In 1999 moest
om die reden alle Brinta van de winkelschappen worden gehaald. Verschillende studies wijzen in de richting dat DON eerder minder dan
meer op biologische granen voorkomt.
Microbiële besmettingen
Bij biologische producten zou de kans op microbiële besmettingen groter zijn, omdat ze
niet chemisch worden bestreden. Tot nu toe is
hiervan niets gebleken. Organisaties die de
belangen van de biologische landbouw vertegenwoordigen pleiten voor meer onderzoek.
Volgens het al genoemde FAO-rapport bevat
biologische rundermest mogelijk minder E. coli
O 157-bacteriën. Deze bacterie kan diarree of
ernstige ziekteverschijnselen veroorzaken en
kan in een enkel geval leiden tot de dood.
Experts vermoeden dat biologisch vee sneller
besmet raakt met salmonella en campylobacter, bacteriën die voorkomen op onder andere
pluimveevlees en eieren. Ze veroorzaken diarree, braken of koorts en leiden in een enkele
geval tot de dood. De beste remedie hier tegen is het goed gaar bakken van dit vlees.
De infectiedruk bij biologisch pluimvee is door
de buitenuitloop groter dan bij kippen die
geen uitloop hebben. Aan de andere kant is
ook hun weerstand tegen ziekten groter, dus is
er een reële kans dat biologische kippen over
een eventuele besmetting heen groeien. Vergelijkend veldonderzoek ontbreekt.
Uit het aangehaalde onderzoek van het ministerie van Landbouw blijkt dat biologische kalveren een grotere kans lopen op paratuberculose, doordat hun immuunsysteem nog niet
volledig is ontwikkeld. De ziekte wordt in verband gebracht met de ziekte van Crohn, een
ongeneeslijke darmontsteking. Dat kan overigens alleen gebeuren als het kalfsvlees onvoldoende is verhit. Ook zouden biologische kalveren een groter risico lopen op besmetting
met toxoplasmose, een parasiet die bij zwangere vrouwen kan leiden tot abortus.
Soms wordt beweerd dat resistente rassen, die
in de biologische landbouw veel worden gebruikt, hogere concentraties planteigen stoffen
(fytotoxinen) bevatten, die schadelijk kunnen
zijn voor de gezondheid van mensen. Hierover
zijn echter geen onderzoeksgegevens bekend.
EKO-keurmerk
Biologische producten zijn te herkennen aan het
EKO-keurmerk. Op biologisch-dynamische producten kan behalve het EKO-keurmerk ook het
Demeter-keurmerk staan. De controle op dit
keurmerk is in handen van de Nederlandse organisatie SKAL. SKAL-controleurs kunnen de
boerenbedrijven onaangekondigd bezoeken.
Standpunt Milieudefensie
Milieudefensie vindt biologische landbouw de
meest duurzame manier van landbouw. Het zou
heel gewoon moeten zijn dat alle boeren op de
schoonst mogelijke manier produceren. Dat is
hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.
De opeenstapeling van schandalen maakt duidelijk dat de huidige industriële landbouw op
een dood spoor zit. Nog nooit was de motivatie
voor omschakeling zo groot. Met een maximale
inzet van overheid, boeren, voedingsmiddelenproducenten en supermarkten kan de markt voor
biologische producten flink groeien.
Er dient onafhankelijk onderzoek te worden gedaan naar de gezondheidseffecten van biologisch eten, om beweringen over gezondheidseffecten te kunnen staven met feiten.
Meer informatie
www.platformbiologica.nl
www.skal.nl
Meer informatie: www.milieudefensie.nl en Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620, 9.30 - 16.30 (ma t/m vr).
INFORMATIEBLAD VOEDSEL 10 / OKTOBER 2001 / PAGINA 2