Jaar 2014/2015 Samenvatting recht K1 Blok 1 Hoofdstuk 8.3 Hoofdstuk 9 Lessen Kristie van Kemenade RECHT Waarom recht dit blok? - Concept development als rode draad in opleiding - Ondernemen = concurreren = onderscheiden Producten moeten origineel en herkenbaar zijn, maar ook kwalitatief goed en veilig Recht biedt bescherming voor: - Consument - Producent Productbeleid: twee onderdelen 1. Productaansprakelijkheid bescherming van consument (gezondheid en privébezit) 2. Productbescherming (IE-recht) bescherming van producent 1. Productaansprakelijkheid = risicoaansprakelijkheid En niet: schuldaansprakelijkheid Artikel 6:185 BW “De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product.” Vereisten: - Gebrekkig product - Schade - Causaal verband A. Gebrekkig product 1. product: - Roerende zaak - Elektriciteit 2. gebrekkig: “biedt niet de veiligheid die men ervan mag verwachten” -Presentatie van het product -Het redelijkerwijs te verwachten gebruik -Tijdstip van produceren B. Schade 1. schade door dood of lichamelijk letsel 2. schade aan een privézaak - Gebruik in de privésfeer - Minimaal €500 - Toegebracht aan een andere zaak C. Causaal verband Art. 6:185 BW “De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product.” -Verband tussen oorzaak en gevolg Producent Fabrikant van het eindproduct Producent van een grondstof of onderdeel Degene die zich als producent presenteert De importeur die het binnen de EU brengt De leverancier (mits producent niet bekend) Wel voldaan aan art. 6:185 BW toch geen aansprakelijkheid: - Niet zelf in het verkeer gebracht - Gebrek ontstaat pas later - Eigen schuld van slachtoffer 2. Productbescherming Intellectueel eigendomsrechten - Het exclusieve recht op de producten van de denkarbeid van de mens - Verschillende soorten van intellectueel eigendom 9.1 Octrooirecht 9.2 Auteursrecht 9.3 Merkenrecht 9.4 Vereisten Kamer van Koophandel 9.1 Octrooirecht Er wordt veel tijd besteed aan innovatie. - Nieuw product of productieproces - Verbeterde toepassing op bestaand product of productieproces Het zou niet eerlijk zijn als andere bedrijven het mochten kopiëren en op de markt brengen. Zorgt ervoor dat innovatie verdwijnt. Daarom: octrooi aanvragen. Octrooi = patent = Exclusief recht dat de bedenker van een nieuw product de mogelijkheid geeft om als enige zijn uitvinding te exploiteren. Uitvinding = Een nieuw product of productieproces of een tot dan toe onbekende verbetering van een product of productieproces 1. 2. 3. 4. Nieuw Inventief Industrieel toepasbaar (Uitvinding) Eindproduct/werkwijze/stof 1. Nieuw Absoluut en wereldwijd Nieuw zo lang het nog niet tot de stand van de techniek behoort. De geheimhouding is hierbij essentieel. Een publicatie kan octrooiaanvraag al dwarsbomen. Voorbeeld: Sinds een aantal jaren wordt op tv-zender SBC 6 het programma ‘Het beste idee van Nederland’ uitgezonden. Voor deelnemers die vooraf geen octrooi hebben aangevraagd vervalt na de uitzending het recht om de uitvinding te beschermen. Het behoort dan tot de stand der techniek. Medewerkers moeten geheimhoudingsverklaring ondertekenen. 2. Inventief Verrassend De uitvinding mag voor een deskundige op het terrein van de uitvinding niet in de lijn der verwachtingen ligt. Als de uitvinding niet een logisch vervolg van de stand van techniek is, dan is er sprake van uitvinderswerkzaamheden. Het ligt met andere woorden niet voor de hand dat deze oplossing is bedacht. 3. Industrieel toepasbaar De uitvinding moet ook echt gemaakt kunnen worden. Toepasbaar + kunnen werken. Niet: alles waarvan vooraf duidelijk is dat ze niet werken Wel toepaspaar: kwaliteit geldt niet Er zijn ook enkele voorbeelden waar geen octrooi op valt aan te vragen. Bijvoorbeeld geneeskundige behandelingen. 9.1.2 Procedure 1.Aanvraag door: - Bedenker - Producent - Gezamenlijk octrooi (samenwerking bedenken en producent) De aanvraag indienen kan de uitvinder zelf doen, maar vaak is het beter om dit, vanwege de juridische en technische complexiteit, door een octrooigemachtigde te laten doen. Octrooigemachtigde = iemand met een technische of natuurwetenschappelijke opleiding die bevoegd is octrooiaanvragen in te dienen. 2.Toetsen formele vereisten De inhoudelijke toetsing naar nieuwheid, inventiviteit en industriële toepasbaarheid vindt echter niet hier plaats. Voldoet de aanvraag aan de vormvereisten, dan zal het octrooi ook verleend worden. De aanvrager is overigens wel verplicht om, uiterlijk binnen dertien maanden na indiening van het octrooi, een onderzoek naar de stand van de techniek te laten verrichten door het Octrooicentrum. Let wel, ook als uit het onderzoek blijkt dat de uitvinding al tot stand van de techniek behoort, maar de aanvrager de procedure toch doorzet, dan zal het Octrooicentrum het patent verlenen. Degene die het niet eens is met de verlening van een octrooi of degene die een octrooi heeft waar een inbreuk op wordt gepleegd, zal dat voor de rechter moeten brengen. 10 20 jaar tot openbaarmaking octrooi jaar bescherming vanaf indiening Niemand mag dit product namaken of op de markt brengen Nadelen: - Iedereen kan in het octrooiregister zien hoe het product in elkaar zit - Na 20 jaar kan iedereen het kopiëren Voordelen: - Sterke bescherming eigen productie - Verhandelbaar vermogensrecht o Octrooi recht verkopen o Licentie, concurrentie vergunning om de uitvinding óók te exploiteren 2 doelen: - Uitvinder = middel om uitvinding te beschermen - Concurrent = napluizen van bestaande octrooien = informatiebron Hij mag gedurende de duur van het octrooi het product niet kopiëren, maar wel gebruiken. 9.1.3. Internationale aspecten Een Europees octrooi kan worden aangevraagd bij het Europees Octrooibureau. De uitvinder zal moeten aangeven voor welke landen hij bescherming wil. Door dit tijdrovende programma willen ze een EU-octrooi toepassen dat geldt voor 24 van de 27 landen. PCT-procedure Patent Cooperation Treaty 140 landen PCT-route is een onderzoek naar stand van de techniek. Daarna bescherming bij de andere landen. De keuze van het aantal landen waar de uitvinding geregistreerd kan worden, is niet alleen afhankelijk van het marktpotentieel. Een octrooi is een kostbare zaak en wordt kostbaarder naarmate de uitvinder bescherming wil in meerdere landen. Nationaal: Octrooicentrum NL - Vereenvoudigde procedure - Controle door de rechter Nederland Europees: Europees Octrooibureau (EOB) - Uitgebreide procedure - Aanvraagtermijn ongeveer 5 jaar Europa Internationaal: Patent Cooperation Treaty (PCT) - 142 landen aangesloten - Uitgebreide procedure Zelf keuze maken Inbreuk Indien een derde iets doet wat binnen de beschermingsomvang van het octrooi valt, zonder toestemming van de octrooihouder en m.u.v. de wettelijke beperkingen. - het juiste midden Handhaving - verbod met dwangsom - eventueel schadevergoeding en overdracht van winst 9.2 Auteursrecht Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst (dus van niet-stoffelijke aard zoals product of productieproces) om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen (kopiëren). Uitgangspunt: MAKER (niet vervaardiger) Auteursrechthebbende - De maker zelf: grondgedachte - Degene aan wie het auteursrecht is overgedragen - De erfgenamen van de maker Werk van letterkunde, wetenschap of kunst = Bv. Boeken, nieuwsbladen, tijdschriften, toneelstukken, muziek, schilderijen, foto’s en films. Auteursrecht = 1. Exploitatiebevoegdheden - Openbaar maken - Verveelvoudigen 2. Persoonlijkheidsrechten O.a. verminking, aantasting Alleen het maken van werk is niet voldoende. Originaliteit Het werk dient een persoonlijk karakter te hebben. Wanneer iemand het werk kopieert, een klein aspect wijzigt en openbaar maakt. Geen auteursrecht. Het mist namelijk een oorspronkelijk karakter. Dan wordt er plagiaat gepleegd. Consequenties: - Dwangsom wanneer men niet stopt met kopiëren - Afdracht van de winst van de plagiërende partij - Schadevergoeding Uitzonderingen: Soms is het wel toegestaan om een deel van een werk letterlijk over te nemen en te gebruiken in eigen werk. - Pers - Citeren - Onderwijs - Eigen gebruik - Thuiskopie - Parodie - Portretrecht Portretrecht Het is namelijk zo dat de maker van een werk, waarop iemands gelaat of gelaatskenmerken duidelijk herkenbaar zijn, dit werk niet zonder toestemming van de geportretteerde mag verveelvoudigen. Makers hebben dan wel auteursrecht, maar worden beperkt in hun rechten door portretrecht. 1. In opdracht gemaakte portretten Auteursrecht ligt bij de geportretteerde. Auteur heeft altijd toestemming nodig 2. Niet in opdracht gemaakte portretten De geportretteerde kan openbaarmaking alleen voorkomen als hij aantoont dat dat zijn belang, bijvoorbeeld privacy, zwaarder weegt dan het belang van publicatie van het werk. (Zwaarwegend belang) Als het al gepubliceerd is, kan de geportretteerde een schadevergoeding eisen. 3.2.2 Procedure Auteursrecht = wanneer het zintuigelijk waarneembaar is (Gelezen, gezien of gehoord) Zeventig jaar na de sterfdag van de auteur. Wanneer een auteur dood is, zijn de erfgenamen rechthebbende geworden. Overdraagbaar - Auteursrecht verkopen - Licentie afgeven Organisaties: Buma/Stemra Stichting Reprorecht Sena Videma BREIN Muziek Boeken, kranten en tijdschriften Uitvoerende artiesten Filmmakers Intellectuele eigendom 9.2.3. Internationale aspecten Berner Conventie 600 landen die elkaars auteursrecht respecteren Tot vijftig jaar na de dood van de auteur (In EU 70 jaar) Copyrightteken niet verplicht 9.3 Merkenrecht Merken onderscheiden zich. Woordmerk Beeldmerk Vormmerk Benaming letters cijfers Logo/ontwerp verpakking Specifieke kenmerken M&M Tegenwoordig onderscheiden merken zich ook in bijvoorbeeld smaak, kleuren, klanten, muziek en bewegende beelden. Belangrijk is in ieder geval dat het onderscheidend vermogen moet hebben en dat het grafisch weer te geven is, het moet immers geregistreerd kunnen worden. Smaak kan nog niet. Het wordt anders als bijvoorbeeld een teler van appels het merk ‘appel’ wil gebruiken. Zo’n merk mist elk onderscheidend vermogen. De klant zal niet weten of de ene appel wel van de merkhouder is en de andere niet. Voor andere producten mag het wel, denk aan ‘Apple’. Merkenrecht: beschermen van onderscheidingstekens Tekens Wel: concreet teken, grafisch weer te geven Niet: iets onbepaalds of abstracts Onderscheidend vermogen Merk in het geheel bekijken: totaalindruk bij publiek Niet: beschrijvende aanduidingen Merkinbreuk: - Voor dezelfde waren of diensten, het merk door een ander letterlijk gekopieerd en gebruikt wordt. Op die manier wordt meegelift op het succes van een merk, ook wel piraterij genoemd. - Soortgelijke waren of diensten als waarvoor het merk geregistreerd is. Dit zorgt voor verwarring. Als het gevaar bestaat dat klanten de ‘kopie’ gaan associëren met het merk dan is het gebruik van die ‘kopie’ verboden. - Totaal ander product Inbreuk op de reputatie Voorbeeld De fabrikant van pepermuntrollen King heeft op die grond met succes het gebruik van die naam voor condooms aangevochten. Het merk King is bekend bij het grote publiek en ondervond schade. De condooms mochten alleen onder een andere naam op de markt worden gebracht, ondanks het feit dat het bij condooms en pepermunt niet op dezelfde of soortgelijk producten gaat. A. Identiek teken Dezelfde waren/diensten (=merkpiraterij) B. Identiek of overeenstemmend teken Dezelfde of soortgelijke waren/diensten (voorkomen van verwarring) C. Identiek of overeenstemmend teken Niet-soortgelijke waren/diensten (voorkomen van ongerechtvaardigd voordeel, afbreuk aan reputatie) D. Identiek of overeenstemmend teken Anders dan ter onderscheiding (voorkomen van ongerechtvaardigd voordeel, afbreuk aan reputatie) 9.3.2. Procedure Deponeren gebeurt in het register van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Zelfde als bij octrooi: vanwege de mogelijke juridische en technische bijzonderheden beter een merkendeskundige in schakelen. Deze doet onderzoek naar haalbaarheid van het merk. Merkenregister zelf doet dit ook Merk geweigerd als: In strijd met de goede zeden In strijd met de openbare orde Misleidend Onvoldoende onderscheidend vermogen NIET geweigerd als de merknaam al bestaat. De houder van een ouder merk is zelf verantwoordelijk voor de controle op inbreuken. Er zijn ongeveer 45 klassen. De kosten van de registratie zijn afhankelijk van het aantal klassen waarvoor bescherming wordt aangevraagd (meestal 3). Tien jaar beschermd, daarna verlenging. Wanneer vervalt bescherming - Vijf jaar merk niet gebruiken - Verwatering Daarvan is sprake als iedereen de merknaam is gaan gebruiken als soortnaam. Bv aspirine Handhaving - verbod met dwangsom - eventueel schadevergoeding en overdracht van winst 9.3.3. Internationale aspecten Europese merkenregistratie CTM Community Trademark Gemeenschapsmerk Europese Unie - - Fase 1 Indieningsfase Aanvraag in Spanje Bureau voor Harmonisatie of Benelux-merkenregister Buiten EU: WIPO World Intellectual Property Organisation Fase 2 Registratiefase Aanvraag doorsturen naar autoriteiten van gekozen landen Aanvraag behandeld Gelukt: 10 jaar beschermd Nationaal: Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom - Benelux merkenrecht Benelux Europees Unie: Bureau voor Harmonisatie EU Internationaal: World Intellectual Property Organisation - ongeveer 85 landen aangesloten - bundeling nationale aanvragen Zelf keuze maken 9.4 Handelsnaamrecht De handelsnaam is de naam waaronder de onderneming wordt gedreven. Ondernemers zijn vrij om een naam te kiezen. Voorwaarden: - Verwarring (misleiden) o Voldoende onderscheidend Soortnamen niet toegestaan als handelsnaam Bijvoorbeeld: ‘de bakkerij’ zal zorgen voor verwarring. Als de bakker zijn eigen naam ervoor zet, dan kan het wel. o Verkeerde rechtsvorm Bijvoorbeeld: Een vof mag nooit Jansen bv heten o Persoonlijke naam Bijvoorbeeld: ‘Sportshop Pieter van den Hoogenband’ mag niet o Geregistreerd merk Bijvoorbeeld: ‘Snickers bv’ bestaat al o Gelijkenis 1 Spelling en uitspraak: lijken de handelsnamen op elkaar en/of wordt de naam hetzelfde uitgesproken? 2 Plaats: zijn het lokale ondernemingen of heeft een van de twee regionale of wellicht landelijke dekking? 3 Doelgroep en branche: zitten de ondernemingen in dezelfde branche en richten ze zich op dezelfde doelgroep? Biedt bescherming voor: - De naam waaronder een onderneming wordt gedreven Belangrijk: - Verwarringsgevaar Verwarrend? Café De Tap in Terschelling vs. Café De Tap in Maastricht Seaship Agencies vs. Sealiner Agencies Holland Le Coq Sportif vs. Le Duc Sportif Handelsnaam - De naam van een bedrijf Bijvoorbeeld: Unilever Merknaam - De naam van een bedrijf én haar product(lijn) of dienst Bijvoorbeeld: Unilever, OMO en Iglo (merknamen van Unilever) Bescherming - Bescherming van de handelsnaam gaat minder ver dan de bescherming van een merk Bijvoorbeeld: Bakker in Groningen ‘De Gouden Croissant’ en bakker in Maastricht ‘De Gouden Croissant’ (handelsnaamrecht) Echter, is de naam als merk geregistreerd, dan kan elk gebruik ervan in de betreffende branche worden verhinderd 9.4.2. Procedure De bescherming staat los van de inschrijving. De bescherming vangt aan op het moment dat de handelsnaam gebruikt wordt in het handelsverkeer. Dit houdt in dat ook niet-ingeschreven handelsnamen die wel gebruikt worden in het handelsverkeer, wel beschermd worden door de Handelsnaamwet. Maar het houdt ook in dat handelsnamen die wel ingeschreven zijn, maar die (nog) niet gebruikt worden in het handelsverkeer, niet beschermd worden. Gebruiken = beschermd Een handelsnaam moet kunnen worden uitgesproken om bescherming te verkrijgen. 9.4.3. Internationale aspecten Bescherming blijft beperkt tot het gebied waar de naam gebruikt wordt, regionaal dan wel landelijk (niet internationaal). Tekeningen- en modellenrecht Bescherming van: “nieuwe uiterlijk van een voortbrengsel met een eigen karakter” 3D = model: een stoel, een vaas, een auto, een jurk, maar ook verpakkingen 2D = tekening: patroon/dessin van een stof, behangpapier (alle ‘graphical signs’) Met name van belang voor industrieel ontwerpers en modeontwerpers 5 jaar Daarna 4x te verlengen met 5 jaar In totaal dus maximaal 25 jaar Inschrijving in registers Benelux Europese Unie Internationaal Beschermingsduur: Rechtsverkrijging: Voorkomen van verwarring (merkenrecht) - Ratio van merkenrecht én TMR is markttransparantie Nieuwheidseis (octrooirecht) - Wil je eerst de markt op? binnen één jaar vastleggen! In het (heeeeeeeeeeel) kort: Octrooirecht Exclusief recht bedenker uitvinding Uitvinding = nieuw product of productieproces Voorwaarden: - Nieuw Niet tot stand van techniek - Inventief Niet in de lijn der verwachtingen - Industrieel toepasbaar 20 jaar Innoveren Licenties Nationaal als internationaal Auteursrecht Exclusief recht bedenker van een werk van niet-stoffelijke aard openbaar maken en verveelvoudigen Voorwaarde: Originaliteit Zintuigelijk waarneembaar = bescherming 70 jaar na overlijden maker Licenties Altijd internationaal Merkenrecht Recht dat bedrijven beschermt tegen inbreuken op hun ontwikkelde merken. Moet onderscheidend zijn - Dezelfde producten - Soortgelijke producten - Totaal ander product Geen verwarring 10 jaar Kan Nationaal als internationaal Handelsnaam Geen verwarring Geen verkeerde rechtsvorm Geen familienaam Geen bestaande merknaam Onderscheidend vermogen Geen handelsnaam Geen bestaande ondernemingsnaam (of vergelijkenis) Hoofdstuk 8 Oneerlijke handelspraktijk Onjuiste informatie verstrekken over het product Agressieve handelspraktijken Een handelspraktijk wordt gezien als agressief als een klant door intimidatie, dwang of anderszins, zodanig onder druk wordt gezet om een bepaald product te kopen, dat hij of zij geen keuzevrijheid meer ervaart. Verboden: - Klant de indruk te geven dat hij het pand niet mag verlaten voordat er een overeenkomst is - Hardnekkig en ongewenst aandringen per telefoon of e-mail - Handelaar mag niet aan de consument meedelen dat als laatste het product niet koopt, de baan van de handelaar gevaar loopt Consequenties: - Klant vernietigt overeenkomst - Boete 8.3 Reclame 8.3.1. Misleidende reclame ‘Hij die omtrent goederen of diensten die door hem (…) worden aangeboden, een mededeling openbaar maakt of laat openbaar maken, handelt onrechtmatig, indien deze mededeling in een of meer opzichten misleidend is.’ “Onder vergelijkende reclame wordt verstaan elke vorm van reclame waarbij een concurrent dan wel door een concurrent aangeboden goederen of diensten uitdrukkelijk of impliciet worden genoemd.” Voorbeeld: verkeerde mededeling omtrent de samenstelling van het product, de gebruiksmogelijkheden, de herkomst, de prijs en technische bevindingen. Niet meteen misleidend, dan is er echt meer aan de hand. Consequentie: - Schadevergoeding - Rectificatie - Verbod tot voorzetting met eventueel een dwangsom Voorwaarde: Degene die de rechstzaak aangaat moet belanghebbende zijn. Misleidend is verkeerde mededelingen omtrent bijv. - samenstelling - gebruiksmogelijkheden - prijs - technische bevindingen Controle door Reclame Code Commissie (brancheorganisatie die samenwerkt met overheid en consumentenorganisaties) 8.3.2. Vergelijkende reclame ‘Onder vergelijkende reclame wordt verstaan elk vorm van reclame waarbij een concurrent dan wel door een concurrent aangeboden goederen of diensten uitdrukkelijk of impliciet worden genoemd.’ Het is in Nederland en in de Europese Unie niet verboden om in een reclameboodschap de eigen producten te vergelijken met die van de concurrent. Daarbij mag ook de concurrent met naam en toenaam worden genoemd. Vereisten: - Niet misleidend - Alleen m.b.t. soortgelijke goederen Objectieve vergelijking – niet in strijd met de waarheid - Geen verwarring bij consument - Niet goede naam schenden of kleinerend zijn – niet nodeloos kwetsend 8.3.3 Reclame Code Rechtszaak is duur en duurt lang. Andere mogelijkheid: Reclame Code Commissie (RCC). Instantie die in het leven is geroepen door de adverteerders, reclamebureaus en de media zelf, in samenwerking met de overheid en consumentenorganisaties. Doel: reclame in Nederland op verantwoorde manier in de media krijgen. Procedure: Iedereen in Nederland, dus niet alleen belanghebbende, kan een klacht indienen bij de RCC. Of een reclame kwetsend is, is een mening. Er wordt beoordeeld of hij in strijd is met de bepalingen in de Reclame Code, en dan volgt een uitspraak. - De klacht wordt ongegrond verklaard (niet in strijd met bepalingen) - De klacht wordt ongegrond verklaard en geeft een onderhands advies. = betekent dat aan de uitspraak geen ruchtbaarheid wordt gegeven en dat alleen de betrokken partijen worden ingelicht. - De klacht wordt ongegrond verklaard en RCC geeft openbaar advies. Persbericht verstuurd. Uit het feit dat een ‘advies’ wordt gegeven, moet niet worden geconcludeerd dat het geheel vrijblijvend wel of niet kan worden overgenomen. De aangesloten organisaties hebben zich namelijk contractueel verplicht de reclame dan ook niet meer te plaatsen dan wel uit te zenden. Degene die het niet eens is met de uitspraak van de RCC kan in hoger beroep gaan bij het College van Beroep van de RCC. Laatste college Creative commons Vult auteursrecht aan Amerikaanse organisatie die auteursrecht wilde vernieuwen en daarom hebben ze nu aanvulling Als je je creative commons verbind aan je filmpje, tekst etc, weet je meteen wat je ermee mag doen Wat de logo’s inhoudelijk zeggen niet belangrijk, wel wat creative commons inhoudt