Diapositive 1

Inhoud van de module
• Intellectuele eigendom voor de creatieve
sector
• Geoctrooieerde in computers
geïmplementeerde uitvindingen
• Software
• Biotechnologische uitvindingen
ip4inno
1
Geoctrooieerde in computers geïmplementeerde
uitvindingen
• In deze korte inleiding op octrooieerbaarheid concentreren
wij ons op wat in Europa en in de VS octrooieerbaar is
• Specifieke vragen over de mogelijke vormen van
bescherming worden niet behandeld
• De uitvinder wordt verondersteld een professionele
octrooigemachtigde te raadplegen die weet of
programmaproducten, met of zonder drager, of
gegevenssignalen in het desbetreffende stelsel
octrooieerbaar zijn
ip4inno
2
Europese benadering
Octrooieerbaarheid wordt in Europa bepaald door:
• Europees Octrooiverdrag (European Patent Convention (EPC,
EPC2000))
• Europees Octrooibureau (EBO), Richtsnoeren betreffende het te
verrichten onderzoek
• Beslissingen van de Kamer van Beroep van het EOB
(precedentenrecht)
• Nationale wetgeving en jurisprudentie, doorgaans
geharmoniseerd met het recht van het EOB, behalve in het VK
ip4inno
3
Overzicht van het Europees Octrooiverdrag (1)
op alle gebieden van de technologie (EPC2000)
Artikel 52 van het EOV:
(1) Europese octrooien worden verleend voor uitvindingen die nieuw zijn, op
uitvinderswerkzaamheid berusten en vatbaar zijn voor toepassing op het gebied van de
nijverheid.
(2) In de zin van het eerste lid worden in het bijzonder niet als uitvindingen beschouwd:
– ontdekkingen, alsmede natuurwetenschappelijke theorieën en wiskundige
methoden;
– esthetische vormgevingen;
– stelsels, regels en methoden voor het verrichten van geestelijke arbeid, voor het
spelen of voor de bedrijfsvoering, alsmede computerprogramma's;
– presentatie van gegevens.
(3) Het tweede lid sluit de octrooieerbaarheid ... alleen dan uit voor zover de Europese
octrooiaanvraag ... betrekking heeft op een van die onderwerpen ... als zodanig.
(4) Methoden voor behandeling van het menselijke of dierlijke lichaam door chirurgische
ingrepen of geneeskundige behandeling en diagnosemethoden ...
Overzicht van het Europees Octrooiverdrag (2)
Artikel 56 van het EOV (uitvinderswerkzaamheid, niet voor de hand liggend):
Een uitvinding wordt als het resultaat van uitvinderswerkzaamheid aangemerkt, indien
zij voor een deskundige niet op een voor de hand liggende wijze voortvloeit uit de
stand van de techniek.
Regel 29* van het EOV (definitie van bescherming door technische kenmerken):
De conclusies beschrijven het onderwerp waarvoor bescherming wordt aangevraagd in
termen van de technische kenmerken van de uitvinding.
… conclusies moeten bevatten:
– (een preambule) die een indicatie geeft van … het onderwerp van de uitvinding
en de technische kenmerken die nodig zijn voor de definitie van het geclaimde
onderwerp…
– een typerend gedeelte … waarin in de technische kenmerken worden vermeld
die, in combinatie met de (preambule), de aanvrager wenst te laten beschermen
*regel 43 in EOV 2000
ip4inno
5
Overzicht van het Europees Octrooiverdrag (3)
In de artikelen en regels van het EOV wordt "uitvinding" gedefinieerd door een
combinatie van positieve en negatieve beperkingen.
•
Positieve beperkingen:
– er moet een uitvinding zijn
– de uitvinding moet nieuw zijn en moet op uitvinderswerkzaamheid berusten
– de uitvinding moet industrieel toepasbaar zijn
– de uitvinding moet in technische termen worden gedefinieerd
•
Negatieve beperkingen:
– de uitvinding mag onder meer geen methode zijn voor het verrichten van
geestelijke arbeid of voor de bedrijfsvoering, of een computerprogramma "als
zodanig"
ip4inno
6
Voorbeeld (1)
Er is een bepaald verband tussen deze beperkingen; ze worden niet
afzonderlijk toegepast, maar in een bepaalde nevenschikking
Bekijk dit schilderij van René Magritte:
Een man kijkt in een spiegel en ziet zijn
eigen rug.
Dit schilderij houdt ongetwijfeld een
"uitvinding" in.
Het is misschien geen technische
uitvinding, maar daar komen wij later op
terug.
ip4inno
7
Voorbeeld (2)
Er is een bepaald verband tussen deze beperkingen; ze worden niet
afzonderlijk toegepast, maar in een bepaalde nevenschikking
De screensaver is geen
"computerprogramma als zodanig"
De screensaver kan worden gedefinieerd in
technische termen en lost technische
problemen op (gegevensbeveiliging,
bescherming tegen inbranden).
De screensaver kan worden gebruikt
(vervaardigd) in de industrie
Op grond van het schilderij is de technische
screensaver nieuw en inventief.
Is deze specifieke screensaver
octrooieerbaar?
Voorbeeld (3)
De screensaver is niet octrooieerbaar omdat:
• De screensaver op zich, los gezien van het schilderij,
conventioneel is;
• Het schilderij, dat alle nieuwe/inventieve elementen van de
screensaver bevat, niet bijdraagt tot de technische kenmerken
van de uitvinding (de bijdrage is louter esthetisch);
• Hoewel de screensaver geen "esthetische vormgeving als
zodanig" is, zijn alle technische kenmerken (de functionaliteit
van de screensaver wat betreft gegevensbeveiliging en
bescherming tegen inbranden) bekend in de stand van de
techniek.
ip4inno
9
Nogmaals artikel 52 van het EOV:
(1) uitvindingen die nieuw zijn, op uitvinderswerkzaamheid berusten ...
(2) In de zin van het eerste lid worden in het bijzonder niet als uitvindingen
beschouwd:
– ... wiskundige methoden, esthetische vormgevingen, stelsels, regels en methoden
voor het verrichten van geestelijke arbeid, voor het spelen of voor de
bedrijfsvoering, alsmede computerprogramma's ... en presentatie van gegevens.
"In de zin van het eerste lid" betekent dat de nieuwheid en
uitvinderswerkzaamheid moeten berusten in een of meer kenmerken die niet
in art. 52 (2) zijn opgenomen
•
Als de uitvinderswerkzaamheid berust in een nieuwe bedrijfsmethode en de
technische elementen voor de uitvoering van die methode conventioneel zijn,
komt de desbetreffende inventieve activiteit niet in aanmerking voor een
octrooi.
ip4inno
10
• Het EOB negeert elke bijdrage van niet-technische kenmerken
en voert de eigen niet-technische elementen van de uitvinder
aan tegen de geclaimde technische kenmerken, die daardoor
worden beschouwd als behorend tot de stand van de techniek
• De geclaimde technische uitvinding moet op zich inventief zijn,
los van de bedrijfsmethode, zelfs als de bedrijfsmethode
afkomstig is van de uitvinder zelf
• Een gevolg hiervan is dat de bekendgemaakte bedrijfsmethode,
wanneer geïmplementeerd door middel van conventionele (nietinventieve) technische middelen, geen octrooieerbare uitvinding
kan zijn, en dat derden de bedrijfsmethode kunnen
implementeren door gebruik te maken van andere dan de door
de aanvrager geclaimde technische middelen
ip4inno
11
• De praktijk van het EOB om de eigen bedrijfsmethode van de
aanvrager aan te voeren tegen de technische kenmerken van
de aanvrager heeft verschillende gevolgen:
– de aanvrager/octrooigemachtigde moet technische subproblemen isoleren en
moet voor de oplossingen ervan octrooien trachten te verkrijgen
– vermeld alleen technische kenmerken
– vermeld geen bedrijfsmethoden in een Europese octrooiaanvraag, althans niet in
een vorm die de geclaimde technische kenmerken suggereert
– als u de bedrijfsmethode geheim houdt, kan dat in strijd zijn met de Amerikaanse
vereiste om de beste wijze voor het in de praktijk brengen van de uitvinding mee
te delen
– als de bedrijfsmethode moet worden bekendgemaakt in een Europese
octrooiaanvraag, moet ze worden bekendgemaakt als een "voordeel dat door de
technische uitvinding mogelijk wordt gemaakt"
– het is bijna onmogelijk om één enkele aanvraag op te stellen die voor zowel het
Europees Octrooibureau (EOB) als het United States Patent and Trademark
Office (USPTO) optimaal is
ip4inno
12
• Over het algemeen wijst het EOB in computers
geïmplementeerde bedrijfsmethoden af door:
– de bedrijfsmethode uit te sluiten van octrooieerbaarheid
– de bekendgemaakte bedrijfsmethode aan te voeren tegen de geclaimde
technische kenmerken ("een deskundige programmeur met kennis van
de bedrijfsmethode zou tot deze technische elementen gekomen zijn
zonder uitvindersactiviteit")
• In computers geïmplementeerde
kennismanagementsystemen worden vaak afgewezen als "in
wezen methoden voor het verrichten van geestelijke arbeid"
ip4inno
13
Jurisprudentie (1)
Sommige precedenten suggereren dat uitvindingen in
informatietechnologie door de Kamers van Beroep als technische
uitvindingen worden beschouwd:
• T931/95, handhaafde de afwijzing van een aanvraag met betrekking tot een
computersysteem voor pensioenberekeningen: [De bekendgemaakte
uitvinding] situeert zich in het gebied van de economie, dat niet kan
bijdragen tot uitvinderswerkzaamheid.
• T27/97 vond een cryptografische methode een technische uitvinding: Een
methode in het domein van de elektronische informatieverwerking en
telecommunicatie is niet uitgesloten van octrooieerbaarheid (enkel in het
Frans gepubliceerd).
• Maar citaties van individuele precedenten hebben zelden invloed op de
onderzoekers van het EOB. Zij baseren zich op de richtlijnen die zo ruim
geformuleerd zijn dat ze het mogelijk maken om vrijwel elke aanvraag met
betrekking tot in computers geïmplementeerde uitvindingen af te wijzen.
ip4inno
14
Jurisprudentie (2)
•
•
•
In T769/92 ("Sohei") besliste de Kamer van Beroep dat aan de vereiste
van technisch karakter is voldaan indien technische overwegingen nodig
zijn om de uitvinding uit te voeren; dergelijke technische overwegingen
moeten tot uiting komen in het geclaimde onderwerp (formulering
overgenomen uit de Richtlijnen)
De Sohei-uitvinding betrof een elektronische gebruikersinterface die het
mogelijk maakte om gegevens gelijktijdig in te voeren in twee
verschillende bedrijfstoepassingen. Het technische probleem was dat
toen de uitvinding werd gedaan (1986), twee verschillende
bedrijfstoepassingen twee computers vereisten of na elkaar moesten
worden uitgevoerd
De Sohei-uitvinding werd niet geclaimd via het te bereiken doel
("gelijktijdige gegevensinvoer in twee verschillende
bedrijfstoepassingen"), maar via een specifieke interrelatie van vijf
bestanden en vijf verwerkingsmiddelen (elk een bepaalde
controllinguitvoering van de processor).
ip4inno
15
Amerikaanse benadering
Octrooieerbaarheid wordt in de VS bepaald door:
• De wet (Patent Law, §101)
• Precedentenrecht
• Regels van het USPTO (United States Patent &
Trademark Office) (Manual of Patent Examination
Practice, MPEP)
ip4inno
16
Overzicht van de Amerikaanse wetgeving
De Amerikaanse wetgeving legt ook positieve en negatieve
beperkingen op:
•
•
•
•
•
Patent Law §101 stelt op positieve wijze wat als octrooieerbaar wordt beschouwd:
“whoever invents or discovers any new and useful process, machine, manufacture
(=“product”), or composition of matter, or any new and useful improvement thereof,
may obtain a patent therefore ...”
Het precedentenrecht sluit abstracte ideeën, natuurwetten en fysische
verschijnselen uit; de geclaimde uitvinding moet een nuttig, concreet en tastbaar
resultaat opleveren
Nuttig: moet specifiek, wezenlijk en geloofwaardig zijn, en specifiek worden
beschreven in de conclusie
Concreet: moet leiden tot een resultaat dat in wezen herhaalbaar is of het proces
moet in wezen opnieuw hetzelfde resultaat opleveren (concreet is het antoniem
van onherhaalbaar of onvoorspelbaar)
Tastbaar: moet een "resultaat in de echte wereld" hebben (= antoniem van
abstract)
ip4inno
17
•
•
•
•
De kenmerken "nuttig" en "concreet" vormen normaal geen probleem in de
context van in computers geïmplementeerde uitvindingen die zorgen voor
een aantal verbeteringen in een bedrijfsmethode of in kennismanagement
"Tastbaarheid" kan worden gegarandeerd door in de conclusies expliciet
handelingen te vermelden die toestandsovergangen in een fysiek apparaat
(geheugen-, uitvoerapparaat, enz.) veroorzaken, zoals "uitvoeren" of
"opslaan"
In het verleden is men vrij soepel geweest in het verlenen van octrooien
voor bedrijfsmethoden, maar recentelijk is de houding van het USPTO
veranderd. De onderzoekers wilen het niet op papier zetten, maar in
persoonlijke gesprekken geven ze wel toe dat het beleid van hun "art unit"
erin bestaat de meeste businessgerelateerde aanvragen te weigeren
Het hoge weigeringspercentage is het gevolg van het feit dat elementen in
de conclusies van de aanvrager ???worden gelezen in vrijwel alles wat
tot de stand van de techniek behoort???
ip4inno
18
Vergelijking van de benaderingen
van het EOB en het USPTO
•
Fragment van een hypothetische conclusie:
– gegevens verkrijgen
– de verkregen gegevens verwerken om ze om te zetten in kennis ...
•
•
•
Het EOB kiest voor een pragmatische benadering: Hebben de gegevens en
kennis betrekking op een technisch proces? Maakt de inventieve
verwerking gebruik van technische middelen om technische problemen op
te lossen?
De gepubliceerde benadering van het USPTO is formalistischer: leidt de
uitvinding, zoals in de conclusies gespecificeerd, tot een nuttig en
herhaalbaar resultaat dat een toestandsovergang (hoe gewoon deze ook
moge zijn) veroorzaakt in een fysiek apparaat?
De ongepubliceerde praktijk van het USPTO maakt de afloop van
aanvragen echter onvoorspelbaar
ip4inno
19
Inhoud van de module
• Intellectuele eigendom voor de creatieve
sector
• Geoctrooieerde in computers
geïmplementeerde uitvindingen
• Software
• Biotechnologische uitvindingen
ip4inno
20
Auteursrechten op software (1)
Essentiële methode voor de bescherming van software:
• Zonder auteursrecht is er geen software-industrie
– software kopiëren is gemakkelijk en gratis, maar de ontwikkeling ervan is erg
duur
•
Enigszins kunstmatig geselecteerd als beschermingsmethode
– bij gebrek aan een meer geschikte of meer specifieke beschermingsmethode
besloot de internationale gemeenschap software te behandelen als een
kunstwerk of literair werk (boeken, schilderijen, enz.)
•
De auteurswet bevat een aantal softwarespecifieke bepalingen
– zoals een absoluut recht om één reservekopie te maken
•
•
Een voorwaarde voor het verkrijgen van auteursrechtelijke bescherming
voor software, is dat de software origineel is (een zeer generieke code krijgt
geen bescherming)
Auteursrechtelijke bescherming wordt automatisch verkregen voor een
periode van 70 jaar na de dood van de auteur (d.w.z. de programmeur)
– geen registratieproces vereist
ip4inno
21
Auteursrechten op software (2)
De houder van het auteursrecht is exclusief bevoegd voor:
• Productie en kopiëren
• Distributie en verlenen van licenties
• Voor software, in de praktijk ook voor wijzigingen
– aangezien bij wijzigingen kopieën van de software moeten worden
gemaakt
•
Indien een auteursrecht op software wordt geschonden, heeft de
houder ervan recht op:
– een billijke vergoeding voor gebruik door onbevoegden
• is ook verschuldigd als er geen sprake is van nalatigheid
– een schadevergoeding bovenop de genoemde vergoeding (op
voorwaarde echter dat er sprake is van nalatigheid)
•
Het gebruik van software in strijd met de licentievoorwaarden vormt
zowel contractbreuk als een schending van het auteursrecht
ip4inno
22
Auteursrechten op software (3)
•
•
De oorspronkelijke auteur kan alleen een individuele persoon zijn
Auteursrechten op software worden echter automatisch aan de
werkgever overgedragen, op voorwaarde dat
– de software tot stand is gekomen in het kader van een dienstbetrekking en
in verband met de normale taken van de werknemer
•
•
Ingeval de software is gemaakt buiten het kader van de
dienstbetrekking (d.w.z. door een onderaannemer, ingehuurde
werkkrachten, enz.) moet de overdracht van het auteursrecht
gebaseerd zijn op een contract
Geen "works for hire"-doctrine in de meeste EU-landen
ip4inno
23
Auteursrechten op software (4)
•
De essentie van auteursrechten op software is dat
– elk gebruik van software vereist dat er kopieën van worden gemaakt en dus
altijd onderworpen is aan een licentie van de houder van het auteursrecht
•
Auteursrecht beschermt
– het uiterlijk van het kunstwerk
– in software de code
•
Auteursrecht beschermt niet
– ideeën of methoden
– hetzelfde idee mag worden gebruikt om nieuwe software te programmeren
vanaf nul
•
Ideeën en methoden moeten door een geheimhoudingsplicht
en/of octrooien worden beschermd
ip4inno
24
Softwarelicenties
• Tenzij anders overeengekomen:
– houdt de verkoop van een exemplaar van software geen verkoop van
het auteursrecht in
– houdt de verkoop van het auteursrecht niet in dat de ontvanger het
recht krijgt om het product te wijzigen
– kunnen auteursrechten op software niet worden doorverkocht
• Deze beperkingen moeten in acht worden genomen bij
onderhandelingen over licentieovereenkomsten
• Let op! - Bij licentierechten die in de industrie worden
gebruikt, zijn er grote verschillen tussen
standaardsoftware en op maat gemaakte software
ip4inno
25
Typische kenmerken van licentieovereenkomsten
• Beperkingen wat betreft het toepassingsgebied van de
licentie
–
–
–
–
•
duur van de licentie (eeuwigdurend versus beperkte duur)
licentie geldt alleen voor een beperkt type en aantal gebruikers of entiteiten
toepassingsgebied beperkt tot bepaalde technische omgeving of werkwijze
sommige licenties blijven alleen geldig als ook onderhoudsdiensten worden
besteld
Vrije software ('open source software')
– kosteloos ter beschikking gesteld voor niet-commercieel gebruik, maar bedoeld
om het verdere vrije gebruiksrecht te beschermen – kan niet worden gewijzigd in
een commercieel product
– er bestaan veel verschillende soorten 'open source'-licenties – bij sommige geldt
de licentie zelfs voor meer dan de broncode (General Public License, GPL)
ip4inno
26
Verschillende soorten licentieovereenkomsten
• End User License Agreement (EULA)
– regelt het gebruik door de eindgebruiker (d.w.z. de laatste schakel
in de distributieketen)
– meestal eeuwigdurend voor een vaste vergoeding
• Click Wrap / Shrink Wrap License
– EULA die wordt gesloten wanneer de gebruiker tijdens de
installatie van de software op een pictogram klikt (click wrap) of
wanneer hij de verpakking opent (shrink wrap).
• Distribution License Agreements
– VAR-, OEM- en ODM-licentieovereenkomsten
– Value Added Reseller, Original Equipment Manufacture, Original
Design Manufacture
– afhankelijk van de rol in de distributieketen
ip4inno
27
Piraterij (1)
•
Het kopiëren of gebruiken van auteursrechtelijk beschermde software zonder de
uitdrukkelijke schriftelijke toestemming (d.w.z. licentie) van de houder van het
auteursrecht is een schending van het auteursrecht
•
Piraterij – systematische strafrechtelijke inbreuk op het auteursrecht door
kopiëren en verspreiden zonder toestemming van de houder van het
auteursrecht
•
Een opzettelijke inbreuk is een strafbaar feit
–
–
–
•
sanctie gaat van boete tot 2 jaar gevangenisstraf
verplichting tot het betalen van een schadevergoeding bovenop een billijke vergoeding
verboden te gebruiken, kopiëren of distribueren
Het gebruik van peer-to-peer netwerken (bv. om gegevens, muziek of software
via het internet te delen met anderen) is piraterij voor niet-commerciële
doeleinden. Piraterij door de georganiseerde misdaad is piraterij voor
commerciële doeleinden.
ip4inno
28
Piraterij (2)
Bescherming tegen piraterij:
• DRM (Digital Rights Management)
– codering van een product of het medium waarop het wordt gedistribueerd zodat
het niet illegaal kan worden gekopieerd
– licentiesleutels – het gebruik van het product vereist periodiek verstrekte
licentiesleutels die alleen bij de houder van het auteursrecht verkrijgbaar zijn
– dongels – een hardwaresleutel (vergelijkbaar met een USB-stick) die op een
computer wordt aangesloten om het gebruik van bepaalde software mogelijk te
maken
•
Toenemende handhaving
– in- en uitvoer van piraterijproducten wordt onwettig gemaakt
– handhavingsactiviteiten door autoriteiten en andere organisaties (zoals de
Business Software Alliance) die gebruikers van piraatsoftware opsporen en
straffen
ip4inno
29