Argumenteren in politiek en bestuur, een leidraad voor doeltreffend

Expertisecentrum Maatschappijleer
Abstract Argumenteren in politiek en bestuur
Titel
Argumenteren in politiek en bestuur
Een leidraad voor doeltreffend discussiëren.
Auteur(s)
I.M.A.M. Pröpper
I.L. Bleijenbergh
Uitgeverij en plaats
Samsom H.D. Tjeenk Willink
van uitgave
Jaar van uitgave
1995, Alphen aan den Rijn
ISBN-nummer
90 6092 889 x
Aantal pagina’s
139
Doelgroep:
Mensen die in de praktijk met politieke en bestuurlijke
student/docent/vakdidactici argumentatie te maken hebben, zoals
gemeenteraadsleden, bestuurders, beleidsmedewerkers,
voorlichters, journalisten en alle geïnteresseerden in
politieke discussies en het openbaar debat.
Type boek:
Handleiding voor politieke en bestuurlijke argumentatie. Het
Handboek, onderzoeksdraagt bij aan de vaardigheden in redeneren, discussiëren
verslag, beschouwing etc.
en het beoordelen van argumentatie.
Verwijzing naar
recensies
(vindplaats of link)
Verwijzing naar
relevante literatuur
/bronnen/links
Trefwoorden
Samenvatting inhoud
Omvang 824 woorden
Communicatieve en strategische communicatie
Herkennen en interpreteren van argumentatie
(argumentatiestructuur)
Argumentatie als procedure: regels voor een redelijke
discussie
Argumentatie als produkt: stelsel van argumenten en
conclusies
Argumentatie als proces: opeenvolgende (non-)verbale
handelingen dat tot een argumentatieprodukt leidt
Spanningsvelden
Hoe kun je omgaan met het spanningsveld tussen redelijke
argumentatie en machtsuitoefening, oftewel, tussen
communicatieve en strategische communicatie?

A) overtuigingskracht van argumenten – communicatieve
argumentatie
Verschijningsvormen:
1) anderen overtuigen o.b.v. inhoudelijke argumenten
2) standpunten preciseren
3) zakelijke verheldering van politieke en bestuurlijke
tegenstellingen.
De verwachting is om tot beleid en besluitvorming te komen. Dit
past bij pacifistische of principiële denkers.
+ draagt bij aan collectief handelen en slagvaardig beleid
- soms leidt dit type communicatie tot groepsdenken en
blikvernauwing
↨

B) machtsuitoefening - strategische argumentatie
Verschijningsvormen:
1) wapen ter aantasting van de positie van een opponent
2) schild om niet in te gaan op kritiek
3) mobilisatie van steun (schermen met medestanders)
4) vermomming (komen overtuigend over, maar berusten op
onjuiste informatie)
5) als keurmerk voor deskundigheid (argumenten zoeken bij een
vaststaand standpunt)
Eigenbelang en meningsverschillen over maatschappelijke
problemen staan centraal.
+ macht en dwang zijn soms nodig voor collectieve besluitvorming
- kan afbreuk doen aan realiseren van collectieve besluitvorming
Het spanningsveld tussen communicatieve communicatie
(harmoniemodel) en strategische communicatie (conflictmodel)
komt op verschillende manier terug:
1. wie is de doelgroep?
a) de doelgroep is je gesprekspartner die je wilt overtuigen of
beïnvloeden…
Aanpak: genuanceerd en complex betoog, verplaatsen in het
standpunt van de ander.
b) de doelgroep is de media, je achterban, het publiek, de
kiezer…
Aanpak: gechargeerd en eenvoudig betoog neerzetten
2. wat is het doel van de discussie?
a) je wil een inhoudelijke discussie over beleid en
maatschappelijke problemen…
Aanpak: open/kwetsbare, zakelijke en motiverende houding
b) je wil je politieke positie behouden of versterken…
Aanpak: stellende, niet-zakelijke, gesloten of onwrikbare
houding
3. op welke wijze wordt er geargumenteerd?
a) gericht op samenwerking, dus een open en kwetsbare
opstelling
b) machtsstrategie kiezen
4. hoe vrijblijvend is de discussie?
a) er wordt niet gediscussieerd naar een eindoordeel toe
b) de discussie leidt tot beslissingen met ingrijpende
consequenties
Aspecten van argumentatie:
 Procedure (regels voor een redelijke discussie)
- deelnemers nemen niet vrijblijvend deel aan de discussie
-
-
▫ gebonden aan doel van de discussie
▫ gebonden aan gedane uitspraken
▫ gebonden aan steekhoudendheid van argumenten
beweringen moeten gemotiveerd zijn
▫ beweringen onderbouwen met argumenten
▫ niet eindeloos doorvragen naar onderbouwing
uitspraken dienen consistent te zijn
▫ deelnemers mogen zichzelf niet tegenspreken
▫ deelnemers moeten consequent zijn (geen dubbele standaard
hanteren)
-
argumenten dienen relevant te zijn
▫ motiveren waarom een uitspraak wordt gedaan die
ogenschijnlijk niets met de discussie te maken heeft
▫ relevante argumenten en informatie aandragen
-
discussie moet in een sfeer van zakelijkheid en openheid
gevoerd worden
▫ niet om de zaak heen praten
▫ anderen niet onterecht een standpunt toedichten
▫ geen onvolledige of onjuiste onderbouwingen
▫ geen tendentieuze uitspraken doen
▫ niet persoonlijk worden
▫ iedereen moet aan de discussie kunnen deelnemen
▫ alle uitspraken mogen aangevallen worden
▫ ieder gewenst standpunt mag naar voren gebracht worden
Als één van deze regels wordt overtreden, dan kan dit duiden
op onredelijke argumentatie; niet per se op
machtsuitoefening.
Hoe kun je daarop reageren?
- negeren
- erop ingaan
- maken van een tegenovertreding (dan kies je dus voor
machtsuitoefening)
 Produkt (inhoud en overtuigingskracht)
Aanvaardbaarheid van de argumentatie:
1. vorm: de argumentatie moet sluitend zijn (ware argumenten →
ware conclusie)
&
2. inhoud: we stemmen in met de inhoud van het argument: de
argumentatie is overtuigend
-Zijn er argumenten aanwezig? Zo ja, hoe herken en interpreteer
je deze argumentatie?
VORM:
1) Argumentatie is aanwezig:
► voorafgaand aan conclusie
Ik leid hieruit af dat…, Mijn conclusie is dan ook dat…,
Al met al betekent dit dat…
► na conclusie of standpunt
Want, immers, omdat…, Dat is af te leiden uit het
volgende…, Laat ik mijn standpunt toelichten…
2) Argumentatie is afwezig:
Inderdaad, Het is nu eenmaal een feit dat…, Aangezien
bewezen is dat…, Het is zeker zo dat…, Het zal duidelijk zijn
dat…, Het kan niet ontkend worden dat…, Om heel eerlijk te
zijn…, Om je de waarheid te zeggen…, Het is echt
waar…,Het staat onomstotelijk vast dat…
Hoe zit de structuur van de argumentatie in elkaar?
1) Eén argument:
Eén argument vormt een voldoende onderbouwing van de
conclusie. = enkelvoudige argumentatie
2) Meer argumenten:
* meervoudige argumentatie
Meer argumenten en elk afzonderlijk vormt een voldoende
onderbouwing van de conclusie.
* samengestelde argumentatie
- nevenschikkend
Meer argumenten vormen in combinatie een voldoende
onderbouwing van de conclusie.
- onderschikkend
Opeenvolgende argumenten vormen een voldoende
onderbouwing van elkaar en van de conclusie.
INHOUD:
 argumentatie o.b.v. regelmaat
- ter voorspelling
- ter verklaring

argumentatie o.b.v. regels
- instrumentele (technische) regels
- sociale (omgangs)regels
- waarderingsregels

pragmatische argumentatie
- ter beoordeling of sturing van een handeling
- ter beoordeling van de waarachtigheid


argumentatie o.b.v. autoriteit
argumentatie o.b.v. voorbeelden
- ter generalisering
- ter falsificatie
- o.b.v. analogie
 Proces
Aan de hand van een casus wordt laten zien dat deelnemers
aan de discussie niet alleen het belang van redelijke
argumenten inzien, maar ook van de noodzaak van
machtsmiddelen.