GBS protocol met flowdiagram (2016)

VSV protocol: Preventie neonatale groep-B-streptococcenziekte
(GBS ziekte)
Doelstelling/achtergrond
Tot stand komen van eenduidig beleid bij zwangere GBS-draagsters zijn, met als
voornaamste doel het voorkomen/verminderen van neonatale GBS-sepsis.
GBS (groep-B streptococ) is een darmcommensaal. Vanuit de darm kan kolonisatie van
het perineum plaatsvinden. Indien een vrouw een GBS-positieve vagina-/rectumkweek
en/of urinekweek heeft, is zij GBS-draagster. Dragerschap kan tijdelijk, intermitterend of
persisterend zijn. Een positieve GBS- vagina-/rectumkweek wordt gevonden bij10-30%
van alle vrouwen (zwanger of niet) echter, de meesten hebben hier geen klachten van
(asymptomatisch dragerschap).
Toepassingsgebied
Zwangere GBS-draagsters die tevens één van onderstaande extra risicofactoren
hebben.
Indicaties antibiotica ante partum
 Indien tijdens de zwangerschap een GBS-positieve vagina-rectumuitstrijkje wordt
gevonden, is antibiotische behandeling niet zinvol omdat binnen enkele weken
rekolonisatie optreedt.
 Een positieve GBS-urinekweek (alleen als kiemgetal ≥ 104 of 105)(cystitis door GBS)
is een uiting van ernstige GBS-kolonisatie en deze dient, ongeacht het moment in de
zwangerschap waarop dit wordt vastgesteld en ongeacht het kiemgetal, altijd
behandeld te worden. Middel van eerste keus is een vijfdaagse kuur amoxycilline.
Nitrofurantoine moet worden vermeden in de laatste weken voor de bevalling ivm
kans op hemolytische anemie bij de pasgeborene: advies is om dit na 34 weken niet
meer voor te schrijven.
 Bij een positieve GBS-urinekweek is, ongeacht het moment in de zwangerschap
waarop dit wordt vastgesteld, toediening van profylactische antibiotica durante partu
geïndiceerd, ter vermindering van het risico op verticale transmissie (zie verder).
Indicaties antibiotica durante partum
 In Nederland worden antibiotica alleen profylactisch durante partu gegeven bij GBSdraagsters mét een extra risicofactor. Deze risicofactoren zijn:
o Vroeggeboorte (< 37 weken)
o Langdurig gebroken vliezen (> 18-24 uur)
o Maternale koorts durante partu (temp > 37.8 °C rectaal)
o Een voorgaand kind met GBS-sepsis
o Een eerdere positieve GBS-urinekweek (alleen indien kiemgetal ≥ 104 of 105)
in huidige zwangerschap (zie boven).
 Patiënten die hiervoor in aanmerking komen moeten bij AD 36 weken naar de
tweedelijn worden doorverwezen voor een consult met bespreking beleid van
klinische partus met profylactische antibiotica. Ook moeten contactgegevens worden
uitgewisseld. Patiënten mogen daarna weer voor controles bij de eerstelijn totdat ze
in partu komt: dan dient patiënte direct contact op te nemen met de verloskamer in
het ziekenhuis.
Indicaties voor verrichten van vagina-rectum uitstrijkje in huidige zwangerschap
 Vanuit de eerstelijn kan zowel direct via een lab, via de huisarts of via het ziekenhuis
een vagina-rectum uitstrijkje worden ingezet.
 Bij een voorgaande zwangerschap waarbij profylactisch antibiotica durante partu
werd gegeven of bij een voorgaand kind met GBS-sepsis moet een urinekweek
worden verricht bij een AD van 34-36 weken.
 Indien een zwangere vrouw mictieklachten heeft en de urine analyse (bijv. dipstick)
verdacht is voor een cystitis (bv. positieve nitriettest) dient specifiek op GBS te
worden gekweekt waarbij ook een sensitiviteitsbepaling moet worden ingezet.
Zonodig dient de eerstelijns verloskundige dit met de huisarts van patiënte kort te
sluiten.
 Indien in bovenstaande gevallen de urinekweek GBS-positief is (alleen bij kiemgetal
≥ 104 of 105) dient de huisarts of gynaecoloog een vijfdaagse antibiotica kuur voor te
schrijven.
Risico’s en complicaties
Persisterend dragerschap en ernstige kolonisatie bevorderen verticale (van moeder naar
kind) transmissie en daarmee de kans op neonatale GBS-sepsis. Ofschoon GBS de
belangrijkste verwekker is van neonatale sepsis, ontstaat sepsis meestal bij
pasgeborenen wiens moeder tevoren niet bekend stond als GBS-draagster. Mogelijk
speelt GBS ook een rol bij prematuur gebroken vliezen en premature weeënactiviteit.
Medicatie
Amoxicilline, erythromycine of clindamycine
Beschrijving
Antepartum:
 Bij een positieve GBS-urinekweek (alleen bij kiemgetal ≥ 104 of 105) is amoxycilline
3dd 500 mg gedurende 5 dagen eerste keus. Bij penicilline allergie is erythromycine
4 dd 500 mg tweede keus.
Durante partu:
 Antibiotica-profylaxe wordt gestart zodra patiënte in partu is en bestaat uit
amoxycilline i.v. 2 gram eenmalig, daarna 1 gram à 4 uur (bij penicilline-allergie
erythromycine i.v. 500 mg à 6 uur óf clindamycine i.v. 600 mg à 8 uur).
 Adequate profylaxe = indien gestart is met antibiotica tenminste 4 uur voor de partus
en minimaal 2 doseringen gegeven zijn.
Nazorg
 Bij adequate profylaxe wordt het kind minimaal 24 uur op de kraamafdeling
opgenomen ter observatie. Gedurende opname consult kinderarts.
 Bij geen of inadequate profylaxe wordt de baby 36-48 uur geobserveerd, waarvan in
ieder 24 uur op de kinderafdeling. Bij voorkeur worden moeder en baby niet
gescheiden en opname is nu mogelijk op de couveusesuites op de kinderafdeling.
Alleen bij verdenking op infectie krijgt de baby antibiotica toegediend.
 Als patiënte die in aanmerking kwam voor profylactische antibiotica durante partu
toch plotseling thuis bevalt, dan direct postpartum contact opnemen met
dienstdoende kinderarts. De baby moet dan alsnog opgenomen worden.


Bij een GBS-sepsis van een eerder kind van moeder, worden direct postpartum
worden kweken van nasofarynx en oor afgenomen.
Indien er geen tekenen zijn van maternale infectie kan antibiotica-toediening bij de
moeder worden gestaakt.
Begrippen, definities en afkortingen
 GBS = Groep B Streptococ
 UWI = urineweg infectie = cystitis = blaasontsteking. Gedefinieerd als een
kiemgetal van ≥ 104 bacteriën/ml urine.
Referenties en bijbehorende documenten
NVOG-richtlijn preventie neonatale GBS-sepsis 2012.
Stroomdiagram