SOLK anno 2016 What`s new?

SOLK anno 2016 What’s new?
Lisette ‘t Hart-Kerkhoffs, kinder- en jeugdpsychiater
Ingeborg Visser, gz-psycholoog i.o. tot specialist /gedragstherapeut
Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde klachten (CLOK) De Bascule
Een aanmelding bij het CLOK
Naamgeving…
•
•
•
•
•
•
•
•
Functionele klachten
Onbegrepen klachten
Onverklaarde lichamelijke klachten
Vage klachten
Psychosomatische klachten
Somatoforme stoornis (DSM-IV)
Somatisch-symptoomstoornis (DSM-V)
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten
(SOLK) (multidisciplinaire richtlijn GGZ)
Opzet
•
•
•
•
•
Wat is SOLK?
Opfris DSM5
Visies
Behandelingen
What’s new
SOLK
• Wat zijn Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke
Klachten?
DSM – 5
• Somatisch-symptoomstoornis
• Conversiestoornis/functioneel-neurologischsymptoomstoornis
• Ziekteangststoornis
• Psychische factoren die somatische aandoeningen
beinvloeden
• Nagebootste stoornis
Kwaliteit van leven SOLK?
SOLK bij kinderen en jongeren
SOLK
SOLK in de
GGZ
Chronische
pijn
CVS
10-15% van de jongeren
(Janssens, 2011)
18% van de jongeren
(Kouijzer et al, 2013)
9.2% van de jongeren
(Voerman et al, 2015)
0.001% jongeren, maar 10% is ernst en duur van de
moeheid idem aan CVS (Nijhof et al, 2010)
SOLK bij kinderen en jongeren
Angst en depressie
Geven verhoogde kans op SOLK
SOLK
Geeft verhoogde kans op angst
en depressie
Angst en depressie
Janssens, 2011
Komt meer voor bij kinderen en
jongeren met hoofdpijnklachten
Psychiatrische comorbiditeit bij SOLK
• Bij 1/3 tot 1/2 van de gevallen van SOLK psychiatrische
comorbiditeit (Fiertag et al, 2012)
Psychiatrische comorbiditeit bij SOLK
• Naast angst- en stemmingsstoornissen:
• ADHD, ADD, ODD (Eminson, 2007)
• Klinische praktijk: ASS
Visies op SOLK
•
•
•
•
•
•
Aanstellerij
Psychisch
Gemiste diagnoses
Biopsychosociaal model
Centrale sensitisatie CZS
Verstoringen in het stressrespons systeem
Diagnostiek SOLK, twee modellen
• Gevolgenmodel
• Biopsychosociaal model
Verschil gevolgenmodel oud/nieuw
Oud 1995
Nieuw 2013
Onverklaarde klachten
Onvoldoende verklaarde klachten
Psychische oorzaak
Oorzaak divers
Behandelmodel
Diagnostisch model
Vermindering gevolgen
Verminderen van klachten
Algemeen
Specifiek
Comorbide stoornissen eerst behandelen
Comorbide stoornissen mee behandelen
Gevolgenmodel 2013
Gaat er vanuit dat:
• Er geen duidelijke oorzaak is gevonden
• als klachten langere tijd bestaan, is de oorzaak (hoe de
klachten zijn ontstaan) minder relevant,
• het is relevanter om te onderzoeken waarom de klachten zo
lang blijven bestaan
• De nadruk ligt op het in kaart brengen van de gevolgen die de
klacht heeft voor het dagelijks leven
• En welke van de gevolgen herstel tegen houden
Gevolgenmodel 2013
• Intake: inventariseren van lichamelijke klachten
• Ideeën over de klacht van zowel kind als ouders > sturen
emotionele en gedragsmatige gevolgen van de klacht aan
• Gevolgen in kaart brengen (cognitief-emotioneel,
gedragsmatig, lichamelijk en sociaal)
• Identificeren en opheffen van de gevolgen van de klacht die
de klacht op de meest directe wijze in stand houden
• Generiek model
• Verschillende klacht specifieke behandelprotocollen
(buikpijnprotocol, CVS protocol)
Biopsychosociaal model
Bio
Langdurige
stress
erfelijkheid
aanleg ziekte
reactieve stress
voeding
Psycho
Sociaal
Cognitie
Emotie
Gedrag
familie
vrienden
school
werk
Persoonlijkheid Health
Illness
Stress
CGT
Engel, 1977
Traumatische
gebeurtenis(sen)
Diagnostiek in BPS-model: casus Fleur
Biopsychosociaal model
Biologisch
Psychologisch
Sociaal
Aanleg
Problemen in de aandacht
(ADD)
Dyslexie
Harmonisch
intelligentieprofiel (TIQ
107)
Hoge eisen stellen
(perfectionistisch)
Overactieve levensstijl
Negatief affect
Moeder whiplash,
vermoeidheid.
Direct uitlokkende
factoren
Griep
Gespannen voor
toetsweek
Overgang naar hogere klas
middelbare school,
buitensluiten, BFF blijft
zitten. Steeds minder contact
met BFF
Onderhoudende factoren
Zeer wisselend
slaap/waakritme,
conditieverlies
Somber,
weinig positieve
cognities,
Periodes van
overactiviteit
Gebrek aan sociale steun,
veel uit handen nemen
Evidence Based Behandeling SOLK
• Cognitieve gedragstherapie evidence based: Buikpijn de Baas
(Van der Veek, 2012)
• FitNet (Nijhof et al, 2012)
• EMDR (De Roos & Van Rood 2014)
• Hypnotherapie (Rutten et al, 2013, Vlieger et al, 2012)
Behandeling bij het CLOK
•
•
•
•
•
•
•
Psycho educatie
Cognitieve gedragstherapie
EMDR
Mindfulness
Hypnotherapie
Systeemtherapie
Farmacotherapie
Wat houdt CGT in bij SOLK?
Psychoeducatie
Evt.
Exposure
Coping
Gedragsexperiment
en
Evt.
EMDR
Doelen
stellen
Ademhaling &
ontspanning
CGT bij
SOLK
Cognities
uitdagen
CGT
Evt.
Systeem
therapie
Leefstijl
Aandachts
bias
Opbouw
school &
sociaal
leven
Opbouw
conditie
Farmacotherapie
• Geen studies naar effect medicatie bij SOLK (Geist et al., 2008)
• Citalopram bij buikpijn en internaliserende stoornissen
(Campo et al, 2004)
• TCA’s (Saps et al., 2009)
• CVS indien sprake van ADD: stimulantia
• Comorbide stoornissen medicamenteus behandelen
What’s new?
Artikelen over SOLK bij K&J in 2015/2016
Nieuwsflits 1
Perfectionistische
jongeren
Hebben meer
onverklaarde
lichamelijke klachten
Perfectionisme
Voorspelt een toename
van SOLK twee jaar later
in jongeren
Perfectionisme
Mediator
Bij sommige jongeren
veroorzaak
perfectionisme SOLK
doordat ze last krijgen
van angsten/somberheid
Bonvanie, 2015
Nieuwsflits 2
Seksueel misbruik
Voorspelt meer lichamelijke
klachten tijdens adolescentie
Seksueel misbruik met
lichamelijk contact
Voorspelt hoger aantal lichamelijke
klachten
Seksueel misbruik & gastrointestinale klachten
Komen niet vaker voor dan andere
lichamelijke klachten
Bonvanie, van Gils, Janssens & Rosmalen, 2015 (TRAIL-study)
Nieuwsflits 3
Lichamelijke
mishandeling door
anderen
Komt vaker voor bij adolescenten
met chronische pijn
Familie conflict
Komt vaker voor bij adolescenten
met chronische pijn
Gepest worden
Komt vaker voor bij adolescenten
met chronische pijn
Voerman et al., 2015
Vraag aan de zaal...
Voeding
…heeft dit invloed
op SOLK?
Nieuwsflits 4
Dieet
Minder slaapbehoefte: betere
nachtrust en minder slapen
overdag
Groene groenten
Sterkste vermindering van
cognitieve
vermoeidheidssymptomen
Volle melk
Lagere behoefte aan slaap
Steenbruggen, Hoekstra en van der Gaag, 2015
Vraag aan de zaal…
MBI
zorgt voor afname
van hoofdpijn bij
jongeren?
Nieuwsflits 5
Chronische
hoofdpijn en MBI
Chronische hoofdpijn
en MBI
Chronische
hoofdpijn en MBI
Hesse et al., 2015
Reductie op stress
Pijnbeleving verandert en
pijnlast vermindert
Kwaliteit van leven neemt toe
Film: Adolescente over haar CGTbehandeling voor SOLK
casus