Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK.

Samen op weg: communicatie met
kinderen en jongeren met SOLK.
Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest.
Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis
Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot specialist, CLOK, de
Bascule
Programma
Wat is SOLK?
Verschijningsvormen en hoe
vaak komt het voor?
Verklarings- en behandelmodel
Taal
Vragen aan de zaal
• Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van
buikpijn, maagpijn, misselijkheid, hoofdpijn,rugpijn,
gewrichtsklachten, vermoeidheid, hartkloppingen….etc?
• Was daar een medische verklaring voor te geven?
Somatisch Onvoldoende verklaarde
Lichamelijke Klachten
Onverklaarde lichamelijke klachten
Hoe vaak komt het voor bij volwassenen?
• 85-95% van de algemene bevolking geeft aan in de afgelopen
twee weken minstens één lichamelijke klacht te hebben
gehad
• 33% geeft aan voortdurend moe te zijn
• Bij de huisarts blijft 30-50% van de lichamelijke klachten
medisch onverklaard (Khan e.a., 2003)
• Ook bij de specialist liggen deze percentages hoog (40-60%)
(Speckens e.a. 1995)
Artsen blijven (te) lang zoeken
• Artsen bieden meer somatisch onderzoek aan
dan patiënten vragen (Ring et al. 2005)
• Artsen bieden somatisch onderzoek of
vervolgconsulten aan in respons op het noemen
van lichamelijke klachten (Salmon et al. 2006)
• Hebben niet altijd oog of tijd voor opmerkingen
van patiënten over hun psychische toestand of
problemen
Naamgeving…
•
•
•
•
•
•
•
•
Functionele klachten
Onbegrepen klachten
Onverklaarde lichamelijke klachten
Vage klachten
Psychosomatische klachten
Somatoforme stoornis (DSM-IV)
Somatisch-symptoomstoornis (SSRD; DSM-V)
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten
(SOLK) (multidisciplinaire richtlijn GGZ)
DSM IV versus DSM V
- ontbreken van een
medische verklaring
stond centraal
- Symptomen kunnen wel
of niet gepaard gaan met
gediagnosticeerde
aandoening
- Centraal staan abnormale
gedachten, gevoelens en
gedrag bij de klachten
Onderscheidend kenmerk SOLK
• Niet de lichamelijke klachten zelf
• Niet de afwezigheid van een somatische
verklaring
Maar:
• De manier waarop de klachten worden
ervaren en getoond
SOLK bij kinderen en jongeren
SOLK
10-15% van de jongeren
(Janssens, 2011)
SOLK in de
GGZ
18% van de jongeren
Chronisch
e pijn
9.2% van de jongeren
CVS
(Kouijzer et al, 2013)
(Voerman et al, 2015)
0.001% van de jongeren, maar 10% is
ernst en duur van de moeheid idem
aan CVS (Nijhof et al, 2010)
Verschijningsvormen SOLK
Pijnklachten
Hoofdpijn, buikpijn, rugpijn,
spier- en gewrichtspijn
Uitval van functie
bewegingsapparaat, visus,
stem, epilepsie
Andere lichamelijke
klachten
Psychische problemen
bij medische diagnose
vermoeidheid, misselijkheid,
maagklachten en duizeligheid
Meer moeheid of pijn dan
passend bij de medische
diagnose
Vragen
• Wannneer kinderen/jongeren last hebben van lichamelijke
klachten, waarvoor geen of onvoldoende medische verklaring
werd gevonden, is behandeling dan nodig?
Behandeling nodig? Ja!
Slechte prognose bij niet behandelen
Pijn na 10 jaar
25-50 %
Andere locatie
pijn
25-30%
Volwassenheid
Magni et all, 1987, Hotopf et al, 1998
Grotere kans op
psychische problemen
Visies op SOLK
• Aanstellerij
• Psychisch (‘zit tussen de oren’)
• Gemiste diagnoses
• Over- en onderbelastingsmodel
• Biopsychosociaal model
Biopsychosociaal model
Bio
Langdurige
stress
erfelijkheid
aanleg ziekte
reactieve stress
voeding
Psycho
Sociaal
Cognitie
Emotie
Gedrag
familie
vrienden
school
werk
Persoonlijkheid Health
Illness
Stress
CGT
Engel, 1977
Traumatische
gebeurtenis(sen)
Biopsychosociaal
model
Biologisch
Psychologisch
Sociaal
Predisponerende
factoren
Genetische
kwetsbaarheid,
Evt. problemen in
aandacht/executiev
e functies/int.prof.
Hoge eisen stellen
Overactieve
levensstijl
Negatieve
affectiviteit
Slechte start,
verwaarlozing,
misbruik, geweld
Direct uitlokkende
factoren
Virale infectie,
fysiek trauma,
operatie,slaapstoor
nissen
Geen grenzen
stellen, psychische
traumata,
overvraging, geen
nee durven zeggen
Scheiding, overgang
middelbare school,
pesten, niet in
groep horen
Onderhoudende
factoren
Zeer wisselend
slaap/waakritme,
conditieverlies,
minder eten
Angst/depressie
Weinig positieve
cognities
Periodes van
overactiviteit
Gebrek aan sociale
steun, veel
aandacht op het
ziekzijn (uit handen
nemen)
In de communicatie met de cliënt is
ONTSCHULDIGING belangrijk.
Acute vs chronische klachten (> 6 mnd)
• Manier van omgaan wezenlijk anders (wat
helpt bij acute klachten helpt juist niet bij
chronische klachten)
• SOLK: gaat meestal om chronische
klachten
Hoe bent u om gegaan met uw
lichamelijke klacht?
Welke emoties en gedachten had u over de
ervaren lichamelijke klacht?
Basispatronen bij SOLK patienten
(terugkerende reacties op pijn/klachten):
1. Niet-accepterende gedachten:
boosheid/irritatie en doorgaan ondanks
de klachten /verzetten (‘fight’)
2. Catastroferende gedachten: angst en
vlucht-/vermijdingsgedrag (‘flight’)
3. Defaitistische gedachten: somberheid,
terugtrekken / opgeven (‘freeze’)
Houding en taalgebruik bij SOLK
•
•
•
•
•
•
Doel is Positief
Gericht op herstel van klachten
Straal vertrouwen en ervaring uit
Focus op de toekomst
Versterk gevoelens van controle bij cliënt
Vermijd negatieve suggesties!
FILM BEHANDELING ADOLESCENT
met wegrakingen en hoofdpijn