draaiboek DS - Associatie KU Leuven

DRAAIBOEK
Inhoud
1.
Visietekst
a. Hoe ontstond deze tekst?
b. Wat zijn docentenstages?
c. Waarom docentenstages?
d. Hoe kunnen docentenstages eruitzien en wat zijn randvoorwaarden?
e. Waartoe kan dit leiden?
2.
Planning
3.
Begrippenlijst
4.
Bijlagen
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
Informatieve ppt
Folder leerkrachten
Intakeformulier docenten
Intakeformulier leerkrachten
Raamcontract
Individueel contract
Reflectie- en verwerkingsopdrachten
Visie ‘docentenstages’
a.
Hoe ontstond deze tekst?
Deze visietekst groeide uit het School of Educationproject “Professionaliseren van lerarenopleiding en
secundair onderwijs via docentenstages”. In dit project bogen de lerarenopleidingen van KHK, KHLeuven
en Lessius Mechelen zich samen met mensen uit de praktijk van het secundair onderwijs en
beleidsactoren over de vraag of en hoe stages voor docenten in de lerarenopleiding kunnen bijdragen tot
meer professionaliteit in de lerarenopleidingen en het secundair onderwijs en dus aan beter onderwijs.
b.
Wat zijn docentenstages?
“Docentenstages” zijn een specifieke vorm van werkplekleren, namelijk van ‘leren op de werkplek van
leraren secundair onderwijs’, de toekomstige werkplek van de studenten. Dit leidt tot een aangepaste
versie van de gangbare definitie van werkplekleren: werk-plekleren of ‘leren op de werkplek’ is ‘op
ervaring gebaseerd leren, een actief, constructief en grotendeels zelfgestuurd proces dat plaats vindt in de
reële arbeidssituatie als leeromgeving, met de werkelijke problemen uit de (toekomstige) arbeidspraktijk
van de studenten als leerobject’1.
c.
Waarom docentenstages?
Alle actoren zijn het erover eens dat leraren in opleiding – en dus ook hun docenten en mentoren – nood
hebben aan theoretische kaders die gradueel geïllustreerd, vertaald en uiteindelijk geïmplementeerd
worden in/ geconfronteerd worden met de praktijk.
Om docenten toe te laten deze praktijkervaring gericht te verwerven en te vernieuwen, is een stage in een
secundaire school een mogelijke, volgens ons noodzakelijke optie.
d.
Hoe kunnen docentenstages eruitzien en wat zijn randvoorwaarden?
Leren door ervaring is een levenslange opgave. Om het rendement van de docentenstages -al bij al
momentopnames in een carrière- te optimaliseren, moet aan volgende voorwaarden worden voldaan:
De stage is duidelijk als leerproces opgezet.
De docent leeft gedurende langere tijd mee met de partnerschool. Hij doorloopt een traject op maat, dat
formele en informele leerkansen biedt. Dit leerproces kan maar optimaal verlopen onder volgende
omstandigheden:
 De docent vertrekt vanuit een leervraag om op die manier doelgericht en zelfgestuurd in
interactie met de leerkracht S.O. en al handelend in de praktijk hierover bij te leren.
1
Naar de definities van: Kelchtermans et al., 2008; Onstenk, 2001; van Velzen en Volman, 2009.

De docent beperkt zich niet tot de rol van ‘de leraar als inhoudelijk expert’
en ‘de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen’. Ook alle
andere basiscompetenties, m.a.w. alle anderen facetten van het leraarschap in het secundair
onderwijs, kunnen aan bod komen. De docent neemt waar mogelijk ook eens de taak van
opvoeder op, verkent de facetten van ouderbetrokkenheid, maakt kennis met de vak- en
vakoverschrijdende werkingen, enz.
 De docent kiest voor een vorm van professionalisering die een grote openheid en een zekere
kwetsbaarheid impliceert. Het verloop van een docentenstage an sich kan dan ook nooit
onderdeel uitmaken van een formele evaluatie van zijn/haar functioneren als docent in het
hoger onderwijs.
De bereidheid om in dit leerproces te stappen, kan daarentegen zeker gezien worden als een
teken van groeiende professionaliteit.
Concreet:
o De stagepartners kiezen bewust voor deze vorm van professionalisering en kunnen
er tijd en ruimte voor vrijmaken.
o De stagepartners nemen elk vanuit hun eigen professionele sterktes een
evenwaardige rol op.
o De docenten expliciteren hun leervragen.
o De stagepartners stellen in overleg een traject op maat samen.
o De docent neemt minimaal een week, optimaal meerdere weken, de tijd om de
stage-ervaringen te spreiden.
 Mogelijkheid 1 : geblokt
Aanéénsluitende stage van één week of meer : waarschijnlijk in de maand januari of
rustweek februari of sem1 indien weinig les in sem1.
 Mogelijkheid 2 : gespreid
1 of 2 dagen per week gedurende langere periode.
o Afhankelijk van de noden van de stagepartners, wordt de intensiteits- en
activiteitsgraad gradueel opgevoerd.
o
De docenten verwerken hun ervaringen:
 Persoonlijk:

De eigen lessen worden geïllustreerd, geanimeerd en
vooral inhoudelijk verrijkt met de kennis en vaardigheden
verworven tijdens de stage.


De inzichten in de dagelijkse praktijken in een secundaire
school worden actief ingezet bij het coachen van
studenten.
Voor het team :

o
e.
Binnen vak(overschrijdende) werkgroepen delen de
docenten de nieuw verworven expertise.
De stagepartners waarborgen een veilig leerklimaat en engageren zich samen om
er een waardevolle ervaring van te maken.
Waartoe kan dit leiden?
Docentenstages zijn onmiskenbaar een nieuwe stap op weg naar ‘samen opleiden’. Ze brengen scholen
en mensen dichter bij elkaar. De contacten kunnen uitgroeien tot duurzame partnerschappen, waarin de
gedeelde verantwoordelijkheid in het opleiden van leraren mee gestalte krijgt.
Begrippenlijst
Coördinator
verantwoordelijke professionalisering
Coach
aanspreekpunt en vertrouwenspersoon, kan coördinator zijn maar
nooit evaluator van de betrokken docenten
Mentor
leerkracht basis- of secundair onderwijs die als partner van docent
lerarenopleiding werkt.
Jobshadowing
Engelse benaming voor docentenstages die duidelijk de brede
benadering illustreert.
Stageverantwoordelijke Persoon die in basis- of secundair onderwijs instaat voor de stageorganisatie en/of deze coördineert.
Planning
Fase
timing
Acties
Lerarenopleiding
Secundaire school
Wie
Wat
Wie
wat
VOORBEREIDING Streven naar raamcontract (bijlage e) tussen hogescholen en secundaire scholen om win-win op voorhand vast te leggen
informatie
jan.Coördinator
- voorstellen van het concept op de
Coördinator
-informatiemoment voor
febr.
opleidingsvergadering /
verantwoordelijken, meestal directies
personeelsvergadering (bijlage a)
en/of stagecoördinatoren
(-vergadering of één op één extra
informatie)
Werving
Matching
maartapril
(paasvakantie)
Meijuni
contract
Sept
UITVOERING
Vorming
half
Kandidaatdocent
-verdelen en toelichten van het
intakeformulier met behoeftenanalyse
(bijlage c)
- intake: intakeformulier invullen en
bezorgen aan coördinator : leervragen
heel duidelijk formuleren
Directie /
verantwoordelij
ke stages
Kandidaatmentoren
-verspreiden van de folder onder de
leerkrachten (bijlage b)
-verdelen en toelichten van het
intakeformulier met behoeftenanalyse
(bijlage d)
intake: intakeformulier invullen en
bezorgen aan coördinator : leervragen
heel duidelijk formuleren
Coördinator
en/of
docenten
Op basis van de verwachtingen van
StageverantOp basis van de verwachtingen van
leerkrachten en docenten, de concrete woordelijke
leerkrachten en docenten, de concrete
vragen, het beschikbare aanbod, de
en/of mentoren vragen, het beschikbare aanbod, de
randvoorwaarden (persoonlijkheid,
randvoorwaarden (persoonlijkheid,
leeftijd, …) en beschikbaar budget(?)
leeftijd, …) en beschikbaar budget(?)
wordt gezocht naar een zo goed
wordt gezocht naar een zo goed
mogelijk duo/team
mogelijk duo/team
Contract tussen individuele partners wordt afgesloten. De partners concretiseren de vorm die de docentenstage zal
aannemen (timing, participatiegraad, activiteiten, inhoud).
Dit contract geeft de afspraken bij de start weer en moet flexibel gebruikt worden, dwz wijzigingen kunnen later in
bijlage worden opgenomen. (bijlage f)
deelnemende
Startvergadering: ca. ½ dag:
mentoren
Indien nodig/ wenselijk bijkomende
sept
docenten
jobshadowing
okt–
nov
of jan febr
VERWERKING
maart
april
Trajecten verlopen volgens eigen dynamiek, op basis van het contract en eventueel aangepast in de loop van het
proces.
Coach /
Ondersteuning door coach:
Mentoren/
Organisatorische ondersteuning,
docenten
-aanspreekpunt in de loop van het
stageveranttechnische en praktische
traject (via telefoon, mail, persoonlijk)
woordelijke
randvoorwaarden mee vervullen.
-reflectie bewaken (reflectie is nodig,
maar gebeurt spontaan en dagelijks
tussendoor. Echt vermijden om hier te
formaliseren, alle actoren in good
practices geven aan dat dit een enorm
remmende factor zou zijn)
Individuele verwerking ervaringen
Individuele verwerking ervaringen
Slotvergadering:
Mix van (be)geleide reflectie en ervaringsuitwisseling. Afhankelijk van de ervaringen en noden van de deelnemers,
kan men opteren voor een parallelle sessie voor enerzijds docenten en anderzijds mentoren, gevolgd door een
gezamenlijk deel. Indien de groep relatief klein is, het vertrouwen en de veiligheid gewaarborgd lijken en de coach
zich hierbij comfortabel voelt, organiseert men het slotmoment voor beiden samen.
Op de startdag van de nieuwe trajecten stellen de partners van het vorige traject hun ervaringen en de
geïmplementeerde resultaten voor.
Nieuwe cyclus
-> voorstellen project
-> resultaten van goodpractices
-> voorstellingsrondje: deelnemers en
hun leervragen
-> voorstellen van coach en mogelijke
functie: aanspreekpunt bij vragen en
problemen van praktische maar ook (en
vooral?) van inhoudelijke aard
-> de vijf reflectie-opdrachten
toelichten: (bijlage g)
briefing en/of ontmoetingsmoment
met docenten op startvergadering
docenten.
Bijlagen
Zie CD-rom en website aub
a.
Informatieve presentatie
b.
Folder leerkrachten
c.
Intakeformulier docenten
d.
Intakeformulier leerkrachten
e.
Raamcontract
f.
Individueel contract
g.
Reflectie- en verwerkingsopdrachten