Pijn in de palliatieve fase 5 april 2016

Pijn in de palliatieve fase
– verzorgenden –
Door : Nella Oudijn en Jolanda Prins
Deze scholing is mogelijk gemaakt door:
- IKNL
- Netwerk Palliatieve zorg regio Gelderse Vallei
Programma van de scholing
• Welkom
• Doel
• Palliatief signaleren
• Casus 1, 2 + theorie
• Pauze
• Casus 3, 4 + theorie
• WVTTK !
• Afsluiting
Welkom
BLOG
Bibian Harmsen
Doel
• “Palliatief signaleren weer opfrissen”
• Na deze scholing zijn jullie in staat om ‘pijnproblemen’ te herkennen en te ‘vertalen’ in een
overlegvraag voor de (huis-)arts en een zorgplan
Palliatieve richtlijnen
Multidisciplinaire richtlijnen voor
de palliatieve zorg
– symptomen
– ziektegerelateerd
– rondom levenseinde
– overig
Zie: www.pallialine.nl
Signalering in de palliatieve fase
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=Q3niFBuy7QY
Denk- en werkmethode voor verzorgenden
Signalering in de palliatieve fase
Box ‘Signalering in de palliatieve zorg, denk- en werkmethode
voor verzorgenden’ helpt bij:
1. het goed in kaart brengen van zorgproblemen
2. voorbereiding van het overleg
Met als doel een zo goed mogelijke kwaliteit van leven voor de
zorgvrager in de palliatieve fase
Signalering in de palliatieve fase
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
Observatie: inventariseer klachten en verschijnselen
Onderzoek: verzamel aanvullende gegevens
Overleg
Zorg(leef)plan vaststellen en uitvoeren
Evaluatie
Casus 1
Zie papieren versie
Jij gaat als verzorgende bij dhr. Gevers langs.
Gespreksvragen (in drietallen)

Wat zou je nog meer willen weten over zijn situatie?
Vul op het werkblad stap 1 en 2 in

Wat doe je met deze gegevens?
Vul op het werkblad stap 3 in
Casus 1
1) Hoe inventariseer je klachten en verschijnselen (stap 1)?
2) Hoe verzamel je aanvullende gegevens bij pijn? (stap 2)?
3) Overleg (stap 3)
Diagnostiek
o Pijnanamnese
o Lichamelijk onderzoek
o Op indicatie aanvullend onderzoek
Pijnanamnese
Inzicht:
o probleem
o oorzaak en samenhangende factoren
o symptomen
Pijnmeetinstrumenten
o VAS
visueel analoge schaal
o NRS 0-10
numerieke schaal
o Smileys
Observatie pijn
Als patiënt pijn zelf niet aan kan geven :
o Lichamelijke reacties
o Verbale uitingen
o Gezichtsuitdrukking
o Lichaamshouding en beweging
o Verandering in gedrag, slaappatroon
Casus 2
Zie papieren versie
Gespreksvragen (in drietallen)



Vul stap 2 op je werkblad verder aan
Wat is volgens jou het grootste zorgprobleem en
waar zou dit door kunnen komen?
Welke behandelingen van pijn ken je?
Welke zijn evt. bij dhr van Gevers van toepassing?
Casus 2
1) Hoe kom je tot een goed 'zorgprobleem'?
2) Wat is pijn eigenlijk?
3) Pijnbehandelingen
Signalering in de palliatieve fase
Controleer of je met de gevonden informatie het
zorgprobleem kunt benoemen:
1. Zorgvrager heeft de meeste last van …
2. Het probleem is er sinds …
3. Zorgprobleem wordt erger of minder erg door ...
Definitie van pijn
Pijn is datgene wat een persoon die het ervaart
zegt dat het is en is aanwezig wanneer hij/ zij
zegt dat het aanwezig is (McCaffery)
Wat is pijn
https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailp
age&v=xAKOCIILlwY
Indeling en vormen van pijn
o Soorten pijn
o
Nociceptieve pijn
o
Neuropatische pijn
o Andere belangrijke begrippen
o
o
Doorbraakpijn*
‘Total pain’
Nociceptieve pijn
Pijn door weefselbeschadiging
o Meestal duidelijk gelokaliseerd
o Gaat niet gepaard met gevoelsstoornissen
o Door patiënt omschreven als zeurend, drukkend,
knagend, scherp, snijdend
Neuropatische pijn
Pijn door beschadiging zenuw of zenuwplexus
o Meestal niet scherp gelokaliseerd, vaak
uitstralend
o Gaat vaak gepaard met gevoelsstoornissen
o Omschreven als brandend, stekend, schietend
NB: Pijn bij botmeta's is vaak ook neuropatisch
Doorbraakpijn
o Treedt plotseling op
o Komt voor naast bestaande (chronische)
pijn
o Patiënt (her)kent vaak de momenten
o Te verlichten met rescue-medicatie
Pijnbehandeling
Integrale benadering
– Voorlichting en communicatie
– Ondersteunende zorg
– Continuïteit
Behandeling van oorzaak
Behandeling van symptoom
– niet-medicamenteus
– medicamenteus
Pijn behandelen
o Behandelen oorzaak
o Pijnstilling
o Aanvullende medicatie
o Zenuwverdoving of –blokkade
o Niet medicamenteuze / aanvullende zorg
o Voorlichting en begeleiding
Pijn behandelen (niet medicamenteus)
Niet medicamenteus/ aanvullende zorg
o Toepassen warmte/ koude
o Massage
o Oefentherapie,
o TENS
o Ontspanningstechnieken
o Afleiding
o Cognitieve gedragstherapie
Pijn behandelen
WHO –pijnladder
Stap 1: Paracetamol +/- NSAID
Stap 2: zwakke opioïden
Stap 3: sterke opioïden
Pijn behandelen
Medicatie bij neuropathische pijn
Stap 1: opioiden
Stap 2 : anti-depressiva of anti-neuroleptica
Adjuvante medicatie
o Antidepresiva
o Benzodiazepinen
o Slaapmedicatie
o Angst
o Corticosteroïden
o Kapselspanning
o Oedeem
o Algemeen welbevinden
Casus 3
Zie papieren versie
Gespreksvragen (in drietallen)
1) Hoe zou je op de vraag van dhr. Gevers willen reageren?
2) Welke bijwerkingen van morfine ken je?
3) Welke fabels over morfine ken je?
Casus 3
1) Pijn is multidimensioneel
2) Wetenswaardigheden opioïden
Pijnmodel van Loeser
Pijngedrag
Pijnbeleving
Pijnwaarneming
Nociceptie
Pijn bij kanker,
multifactorieel en multidimensioneel
ziekte
Opioïden
o Start oraal of transdermaal
o Kies voor langwerkend preparaat
o Voeg kortwerkend preparaat voor doorbraakpijn
toe
o Geef een laxans
Opioïden
1. Langwerkend
o
morfine (MS Contin®)
o
oxycodon (Oxycontin®)
o
fentanyl (Durogesic®)
Start in laagste dosering
Ophogen in stappen van 50%
Geen plafond
Opioïden
2. Kortwerkend:
o
oramorph®, morfinedrank, zetpil, sc/iv bolus
o
oxynorm® , sc/iv bolus
o
fentanyl ®, via slijmvlies neus/wang/onder tong
15 % van de dagdosering, m.u.v. fentanyl
Casus 4
Zie papieren versie
Gespreksvragen (in drietallen)

Welke vraag zou je n.a.v. deze casus aan ons willen
stellen?
Vragen?
Handige adressen
• Palliatief Consulenten Team
24 uur per dag: 0900-0400304
• www. pallialine.nl of app PalliArts (richtlijnen
palliatieve zorg)
• www.iknl.nl(bestellen van richtlijnenboek, zakboekje en
signaleringsboxen
Take Home Message
• Pijn is vaak multifactorieel en multidimensioneel
bepaald
• Een onderscheid tussen verschillende soorten pijn
(nociceptief en neuropatisch) is belangrijk omdat de
aanpak van deze soorten pijn verschilt.
Afronding
• Evaluatieformulieren
Bedankt …en wel thuis !
Literatuur:
Youtube :
https://www.youtube.com/watch?v=3rYyxsZyrEI&index=4&list=PL4ZUygULATuL3LLXIOINcnK9nLZ0Wy82
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=Q3niFBuy7QY
Graeff, A. B.,van Bommel,J.M.P., van Deijck, R.H.D., van den Eynden, B.R.L.C.,
Krol, R.J.A., Oldenmeijer, W.H. & Vollaard, E.j. (2010). Palliatieve zorg:
Richtlijnen voor de praktijk.Utrecht: VIKC