het midden oosten

HET MIDDEN OOSTEN
Hoofdvraag:Wat zijn de oorzaken van de Palestijns-Israëlische tegenstellingen?
1-De situatie in Palestina
HET ZIONISME (JOODS NATIONALISME)
In 70 na christus vond er een opstand plaats van de Joden tegen de Romeinse overheersing.
De opstand werd neergeslagen en de tempel (Joods religieus centrum) werd verwoest.
Daarna begon de diaspora (de verspreiding van de Joden over de hele wereld)
Slechts een heel klein deel van de Joden bleef in Palestina wonen.
De meeste Joden kwamen terecht in Europa en (later)de V.S.
Al vrij snel ontstond antisemitisme (Jodenhaat)
In de 19de eeuw groeide in Europa het antisemitisme door het opkomende nationalisme.
Als reactie hierop ontstond het zionisme (Joods nationalisme )
De naam zionisme is afgeleid van Zion,wat de tempelberg in Jeruzalem is.
De Joden wilden weer terug naar Palestina,maar dat was vooralsnog onmogelijk,omdat dat in
handen van de Turken was.
HET ARABISCH NATIONALISME
In 622 na christus stichtte Mohammed de Islam.De Arabieren (bedoeïnen die in de woestijn
van het Arabisch schiereiland leefden) bekeerden zich tot de Islam en veroverden het hele
Midden Oosten.
In de 14de eeuw vielen de Turken uit Azië het Arabische rijk binnen en veroverden dat.
Ze namen de Islam over,maar namen de Arabische taal en cultuur niet over.
Omdat de Turken hun taal en cultuur niet aan de Arabieren opdrongen,was er weinig verzet
tegen de Turkse overheersing.
Dat veranderde aan het eind van de 19de eeuw.
Turkije was sterk verzwakt (de zieke man van Europa).Er kwam een nieuwe beweging op (de
jong Turken olv Kemal Ata Turk) die van Turkije weer een sterke staat wilde maken.
Nadat zij in 1908 de macht overgenomen had,begon zij met een proces van Turkificering
(het opdringen van de Turkse cultuur)
Als reactie daarop ontstond het Arabisch nationalisme
DE EERSTE WERELDOORLOG
Al voor de Eerste Wereldoorlog was de belangstelling van Engeland en Frankrijk voor het
Midden Oosten sterk gestegen.
In het kader van het Modern Imperialisme zagen zij het Midden Oosten als een ideaal
afzetgebied.Ook de grondstoffen (mn de olie) waren zeer aantrekkelijk.
Door de aanleg van het Suezkanaal (1869) werd de strategische ligging ook steeds
belangrijker.
Omdat de Turken in de oorlog aan de kant van Duitsland stonden,kozen de Arabieren de kant
van de Engelsen en Fransen.
1915 MacMahonbelofte
MacMahon (hoogste vertegenwoordiger van Engeland in Egypte) beloofde aan de sharif van
Mekka (de hoogste geestelijke leider van de Arabieren en de beschermer van de heilige
plaatsen),dat de Arabieren meer zelfstandigheid onder Engelse leiding zouden krijgen,als ze
de Engelsen zouden helpen in de strijd tegen de Turken
Onder leiding van majoor Lawrence (Lawrence of Arabia) voerden zij een guerilla oorlog
tegen de Turken.Dat de Engelsen heel andere plannen hadden met het Midden Oosten bewijst
het volgende.
1916 Sykes-Picot overeenkomst
Een geheime afspraak tussen Engeland en Frankrijk,waarbij ze het Midden Oosten onderling
verdeelden.
Frankrijk zou Libanon en Syrië krijgen.
Engeland zou Irak,Trans-Jordanië en Palestina krijgen.
Ondertussen maakten de Engelsen nog een derde afspraak.
1917 De Balfourdeclaration
In ruil voor financiële steun van de Joden beloofden de Engelsen een Joods nationaal tehuis in
Palestina
PERIODE TUSSEN WO I EN WO II
Na WO I werd met de Turken het vredesverdrag van San Remo(1920) gesloten.
Daarbij kregen de Engelsen en Fransen van de pas opgerichte Volkenbond grote stukken van
het Midden Oosten als mandaatgebied (gebied,dat tijdelijk bestuurd werd en op den duur
onafhankelijk moest worden)
De Arabieren noemen 1920 het 1ste rampjaar.
Daardoor werd het Arabisch nationalisme van anti Turks anti Frans/Engels.
Tussen de wereldoorlogen verleenden de Engelsen een aantal gebieden onafhankelijkheid en
zo ontstonden de staten Egypte(1922),Irak(1930) en Saoedi Arabië(1932)
Vanaf dat moment waren er 2 vormen van Arabisch nationalisme:
-het Pan Arabisme (streven naar één grote Arabische staat uitgesproken op het 1ste Pan
Arabische Congres in Jeruzalem in 1931)
-het Arabisch nationalisme (streven naar aparte Arabische staten die elk de leiding in de
Arabische wereld wilden hebben)
SITUATIE IN PALESTINA TUSSEN DE WERELDOORLOGEN
Na WO I vond op basis van de Balfourdeclaratie een grote toename van de immigratie van
Joden in Palestina plaats.
Meeste immigranten gingen wonen in een kibboets (Joodse agrarische nederzetting)
In de kibboets was iedereen gelijk en werd alles eerlijk gedeeld.
Bovendien moest elke kibboets autarkisch (zelfverzorgend ) zijn.
Ook moest men zich zelf kunnen verdedigen tegen de vijandige Arabische buren.
De Arabieren waren boos,omdat Arabische grootgrondbezitters "hun land" aan de Joden
verkocht hadden.
Bovendien waren ze jaloers,omdat de Joden met beperkte middelen van slechte en
onvruchtbare grond vruchtbaar gebied gemaakt hadden.
Als in de jaren '30 door de Jodenvervolgingen in Duitsland de immigratie toeneemt,ontstaat er
een heuse burgeroorlog tussen Joden en Arabieren) (1936-1939)
De Engelsen voerden eerst een verdeel en heerspolitiek,maar gingen steeds meer de Arabieren
steunen (olie!) en begonnen de Joodse immigratie te beperken (1939 Witboek)
WO II
Tijdens WO II waren de Joden pro Engels,want anti Duits (Joodse brigade vecht met de
Engelsen mee)
De Arabieren waren officieel neutraal,maar anti Engels en pro Duits.
SITUATIE IN DE ARABISCHE WERELD VLAK NA WO II
Vlak na WO II ontstond een reeks nieuwe onafhankelijke Arabische staten nl
Syrië(1946),Libanon(1946) en Trans Jordanië(1946)
Alle Arabische landen gingen samenwerken in de Arabische Liga
SITUATIE IN PALESTINA VLAK NA WO II
Toenemende immigratie van Joden die naar het Beloofde land wilden na de ellende van WO II,
hoewel de Engelsen dit probeerden te voorkomen.
De burgeroorlog tussen Arabieren en Joden laaide weer op.
In 1947 waren de Engelsen het zat.
Ze gaven hun mandaat terug aan de opvolger van de Volkenbond de VN
De VN komt met een verdelingsverdrag.
Het land zal gesplitst worden in een Joods en een Arabisch deel (hoewel men door elkaar
woonde)
Reactie Arabieren: nee,want het hele land is van ons
Reactie Joden:ja,want beter iets dan niets.
Onder aanvoering van de Vs en Su (beiden tegen kolonialisme) stemt de VN vóór het
verdelingsplan
In 1948 verlaten de Engelsen Palestina.
Onmiddellijk daarna roepen de Joden de staat Israël uit.
De Palestijnen (naam voor de Arabieren die in Palestina wonen) accepteren dat niet en roepen
de hulp in van de Arabische buurlanden om de Joden "de zee in te drijven".
2-De oorlogen tussen Israel en zijn Arabische buren
A-ISRALISCHE ONAFHANKELIJKHEIDSOORLOG (1948/1949)
Tegen alle verwachtingen in winnen de Joden:
-Arabieren hopeloos verdeeld
-Joden vechten veel fanatieker (gaat om hun voortbestaan)
-Joden hadden betere wapens
De Joden veroveren meer gebied dan volgens het Verdelingsverdrag aan hun toekwam
(oa de helft van Jeruzalem)
De Arabische staten pikken de rest in:
-Egypte de Gazastrook en de Sinaï
-Trans Jordanië de westelijke Jordaanoever en heet sindsdien Jordanië
1949 2de rampjaar in de Arabische geschiedenis,omdat de beoogde Palestijnse staat er niet
kwam.
B-SUEZCRISIS (1956)
In 1952 was in Egypte Nassar aan de macht gekomen door een staatsgreep.
Hij wil Engeland en Frankrijk weghebben uit Egypte (bezitten het Suezkanaal)
In 1956 nationaliseert hij het Suezkanaal (hij had de inkomsten van het kanaal nodig voor de
economische opbouw van Egypte oa het aanleggen van de Assoeandam)
Het kanaal wordt onmiddellijk gesloten voor Israël.
Vervolgens smeden Engeland,Frankrijk en Israël het geheim complot van Sèvres(Fr).
Het plan zit als volgt in elkaar:
-Israëel valt Egypte aan via de Sinaï (als vergelding voor Egyptische commando acties)
-Engeland en Frankrijk droppen parachutisten in de kanaalzône (zogenaamd om de strijdende
partijen te scheiden)
-vervolgens houden de Engelsen en Fransen de kanaalzône
-Israël houdt de Sinaïwoestijn
Het plan lijkt te lukken,maar uiteindelijk dwingen de Vs en Su Engeland,Frankrijk en Israël
zich terug te trekken.
Gevolgen:
-prestige van Nassar in de Arabische wereld geweldig gestegen,waardoor hij de nieuwe leider
in de Arabische wereld wordt
-stichting van de VAR (de Verenigde Arabische Republiek) Dit was een samengaan van
Egypte en Syrië als startpunt voor één groot Arabisch rijk in 1958
De VAR mislukt in 1961 door onderlinge onenigheid (landen liggen ook te ver uit elkaar)
en door tegenwerking van de conservatieve Arabische staten (Irak,Jordanië en Saoedi
Arabië),wat alle drie koninkrijken waren met een kleine elite aan de macht.
Egypte en Syrië hadden een progressief bestuur (het Arabisch socialisme,een poging het
socialisme en de Islam met elkaar te verzoenen)
In de jaren '60 verspreidt de Koude Oorlog zich naar het Midden Oosten.
De Su gaat Syrië en Egypte (militair en economisch) steunen (verwant bestuur)
De Vs steunt Israël (veel Joden in de Vs oefenen druk uit op de Amerikaanse regering)
C-De Zesdaagse oorlog/juni oorlog (1967)
Egypte sluit in 1967 de golf van Akaba/straat van Tiran af,waardoor Eilat niet meer bereikbaar
is.Bovendien verhevigen de commando aanvallen op Israëlisch gebied.
Israël valt aan voordat de Arabieren dat kunnen doen.
Dat is militair verstandig (de eerste klap is een daalder waard),maar politiek onverstandig
(Israël krijgt de schuld van de oorlog)
-Israël vernietigt de Arabische luchtmacht op de grond.
-Vervolgens worden de Arabische legers verslagen
Op Syrië wordt de Golanhoogte veroverd
Op Jordanië worden de westelijke Jordaanoever en oost Jerusalem veroverd
Op Egypte worden de Gazastrook en de Sinaïwoestijn veroverd
(de Israëlische legers staan aan het Suezkanaal,dat vervolgens gesloten wordt)
De VN komt met resolutie 242:
Israël moet alle veroverde gebieden teruggeven.
Israël weigert dat en de VS blokkeren met hun veto een VN ingrijpen.
De gevolgen zijn:
-Nasser is zijn prestige kwijt en wordt vervangen door Sadat
-wraakgevoelens bij de Arabieren (verpletterend verslagen) en voorbereiden op een nieuwe
oorlog.Daarbij stellen zij in 1973 een olieboycot in tegen alle landen die Israël steunen.
D-YOM KIPPOEROORLOG/RAMADANOORLOG/OKTOBEROORLOG (1973)
Dit keer beginnen de Arabieren.Israël is verrast en moet aanvankelijk terug.
Dan hergroeperen ze zich en veroveren eerst de hele Golanhoogte op Syrië en vervolgens wordt
Egypte verslagen
De VN komt met resolutie 338,waarin het oproept tot een staakt het vuren en
vredesonderhandelingen op basis van resolutie 242.
Uiteindelijk komt er een wapenstilstand.
Israël trekt zich vervolgens 10 km van het Suezkanaal terug en het kanaal kan weer open.
De Arabieren hebben weer verloren.
In Egypte dringt het besef door,dat Israël militair niet te verslaan is en dat de hoge kosten voor
de bewapening veel te zwaar op de economie drukken.
E-CAMP DAVID ACCOORDEN
In 1978 neemt de Amerikaanse president Carter het initiatief tot het zoeken van toenadering
tussen Egypte en Israël.In zijn buitenverblijf Camp David vinden geheime onderhandelingen
plaats tussen Sadat en Begin (minister president van Israël)
Dat leidt tot een accoord:
-Israël trekt zich in fases terug uit de Sinaï (terugtrekking was in 1982 voltooid)
-er komt een vredesverdrag tussen Egypte en Israël (de facto erkenning van Israël)
-er zal onderzocht worden of er een autonome Palestijnse staat op de westbank en in de
Gazastrook kan komen
Gevolgen voor Egypte:
-grote verontwaardiging in de Arabische wereld(verraad),waardoor Egypte uit de Arabische
Liga wordt gestoten(1979)
-Sadat wordt vermoord(1981) en opgevolgd door Moebarak(Egypte weer lid van de Arabische
Liga)
In 1994 zal erook een vredesverdrag met Jordanie gesloten worden en in 2003 ook met Syrie.
3-DE PALESTIJNSE KWESTIE
Na de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog zitten ongeveer 600.000 Palestijnse vluchtelingen
in kampen in de Arabische landen om Israël heen.
De Joden zeggen,dat de Palestijnen vrijwillig weggegaan zijn (en daarmee hun rechten
verspeeld hebben)
De Arabische staten zeggen,dat zij verdreven zijn.
De Palestijnen vertrouwen erop,dat de Arabische staten voor hun terugkeer zullen
zorgen.Daarom blijven ze in kampen wonen en weigeren ze zich permanent te vestigen.
De Arabische staten hebben er belang bij,dat de Palestijnen in de kampen blijven zitten,omdat
hun dat een alibi geeft om met de Joden te vechten ( kampen zijn een open wond,een
permanente aanklacht tegen Israël)
Ze willen niet echt iets voor de Palestijnen doen,omdat dat niet in hun belang is (ze moeten dan
grond aan de Palestijnen afstaan)
In 1964 wordt de PLO (Palestinian Liberation Organisation) opgericht.
-Ze roepen zich uit tot enige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk.
-Ze sluiten zich aan bij de Arabische Liga.
-Ze vormen de overkoepelende,politieke organisatie van een groot aantal terreurorganisaties die
inmiddels waren ontstaan,waaronder El Fatah (de overwinning) olv Yassar Arafat
Door de nederlaag van de Arabische staten in 1967 verandert de situatie van de Palestijnen
ingrijpend:
-er komt een stroom nieuwe vluchtelingen uit de door Israël bezette gebieden
-de Palestijnen krijgen door,dat de Arabische staten niet voor een oplossing van hun problemen
kunnen zorgen en nemen het heft in eigen handen
In 1969 wordt Yassar Arafat de leider van de PLO en begint een groot aantal terreuracties:
-vliegtuigkapingen
-moordaanslagen(bv aanslag tijdens de Olympische Spelen in München in 1972 op de
Israëlische sportploeg)
-commando aanvallen op Israël
Het geweld was contraproductief :
-hele wereld keert zich tegen hen
-Israëlische vergeldingsacties zorgen voor een geweldsspiraal
Daarom besloot Arafat een nieuwe koers te gaan varen en nam steeds meer afstand van
geweld als middel om de Palestijnse kwestie op te lossen.Daardoor werd hij voor het westen
aanvaardbaar:
-in 1974 wordt de PLO erkend als enige vertegenwoordiger van het Palestijnse volk
-in datzelfde jaar werd de PLO als waarnemer toegelaten tot de VN (en mocht Arafat de
VN toespreken)
Tot 1977 was in Israel de Arbeiderspartij aan de macht.In dat jaar won de Likoedpartij de
verkiezingen en Begin werd de nieuwe premier.
De Arbeiderspartij was een voorstander van onderhandelingen met de Palestijnen en was bereid
te praten over een Palestijnse staat.
De Likoedpartij was een voorstander van de harde lijn ten opzichte van de Palestijnen en
beschouwde heel Palestina als Joods gebied.Ze wilden daarom niets weten van een Palestijnse
staat en begonnen daarom met het bouwen van nederzettingen op de westbank en in de
Gazastrook.
Onder zware internationale druk sloot Israel in 1978 de Camp David acoorden, maar in de
praktijk kwam er weinig terecht van de onderhandelingen over een Palestijnse staat.
Vandaar dat er in 1987 in de door Israel bezette gebieden een opstand uitbrak (de 1ste Intifada)
Vrouwen en kinderen gooiden stenen naar Israelische soldaten.Het Israelische leger trad hard
op.Er werd met scherp geschoten en huizen van stenengooiers werden met bulldozers
vernietgd.
Dat kostte Israel internationaal veel goodwill en het Palestijnse zelfvertrouwen groeide.
In 1988 riep Arafat eenzijdig de Palestijnse staat uit, maar die werd niet erkend.
In 1992 kwam in Israël Rabin(Arbeiderspartij) aan de macht,die wel op vrede uit was.
Dat leidde in 1993 tot onderhandelingen in Oslo onder leiding van de VS die resulteerden in de
accoorden van Washington:
-de PLO erkende Israël
-de Palestijnen kregen zelfbestuur in de Gazastrook en Jericho (op de westbank)
-Palestijnen krijgen een eigen parlement en regering (in Ramallah in de Gazastrook)
-het zelfbestuur op de westbank zou geleidelijk uitgebreid worden naar andere steden
In 1995 werd Rabin vermoord door een orthodoxe Jood en daarmee kwam een eind aan de
vredesonderhandelingen.
In 1996 verloor de opvolger van Rabin Peres de verkiezingen.
De nieuwe premier heette Netanyahu(Likoed) die voor een hard optreden tegen de Palestijnen
was.
Daardoor brak de 2de Intifada uit,waarin naast de PLO ook Hamas (Islamitische
verzetsbeweging) en Hezbollah actief waren..De zelfmoordaanslagen van deze groeperingen
gevolgd door Israëlische vergeldingsmaatregelen zorgden voor een steeds verder toenemen van
het geweld.
In 1999 valt de regering Netanyahu en komt Barak van de Arbeiderspartij aan de macht.
Hij gaat onderhandelen met de Palestijnen en Syrie, maar de onderhandelingen mislukken,
omdat er geen oplossing gevonden kan worden voor
-de kwestie Jeruzalem(Israel wil Jeruzalem als ondeelbare hoofdstad,de Palestijnen willen er
een internationale stad van maken)
- voor de kwestie van de Palestijnse vluchtelingen en de Joodse nederzettingen in Palestijns
gebied( Israel wil de nederzettingen behouden,de Palestijnen willen dat die overgedragen
worden aan de Palestijnse vluchtelingen)
In 2001 wordt Barak opgevolgd door Sharon(Likoed) die weer harder op gaat treden tegen de
Palestijnen
In 2003 werd na internationale onderhandelingen de zg Routekaart naar de vrede vastgesteld.
Dit plan bevatte elementen uit eerdere plannen en moest in fases leiden tot een Palestijnse staat.
De uitvoering van dit plan wordt bemoeilijkt door de extremisten in beide kampen
-de rechtse Israeli’s die niets willen weten van een Palestijnse staat en het gedwongen vertrek
van de kolonisten
-de linkse Palestijnen die niets willen weten van een vreedzame oplossing en doorgaan met
hun terreurdaden die weer vergeldingsacties van de Israeli’s uitlokken (geweldsspiraal)
Israel probeert nu haar grongebied te beschermen door het aanleggen van een muur/hekwerk
Inmiddels is Arafat overleden.De laatste periode van zijn leven zat hij opgesloten in zijn
hoofkwartier in Ramallah(Israel belegerde dat min of meer) en zag hij zijn invloed steeds
verder teruglopen.Zijn opvolger Abbas was Abbas, maar die heeft inmiddels plaats moeten
maken voor een Hamasregering.
Sharon is na een aantal hersenbloedingen in een como geraakt en is opgevolgd door Olmertz.