Communicatie - Platform EMG

Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
TOTALE COMMUNICATIE
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Communicatie: wat en
waarom
• Veel definities gaan over de vorm en het proces van
communicatie.
FILOSOFIE, VISIE EN BASISHOUDING
• Wilma Scheres
• Esther Oskam
• Wij waren met name geïnteresseerd in het waarom
van communicatie.
• Als je het waarom begrijpt van communicatie krijg je
meer grip op het proces en kun je dat proces positief
beïnvloeden.
De (taal) filosofie en de psychologie
gaven antwoord:
• HORA:Om zichzelf te begrijpen heeft een mens het
nodig om door een ander begrepen te worden. Om
door een ander begrepen te worden heeft een mens
het nodig om die ander te begrijpen. Communicatie
voorziet in die behoefte.
• Desanne van Brederode:
Een mens kan niet leven of groeien zonder begrepen
te worden. Begrijpen en begrepen worden ligt aan de
basis van ons bestaan. Begrijpelijkheid verdient de
voorkeur boven vorm.
Wat is taal en wat is
communicatie?
Taal
Communicatie
Taal is een gemeenschappelijk
regelsysteem van een gemeenschap.
Taal is in dienst van de communicatie van
de gemeenschap.
Je kunt met taal genuanceerd
communiceren met leden van je
taalgemeenschap. Met niet-leden wordt
het lastig.
• Je kunt met iedereen communiceren zonder
taal.
• Communicatie kent ontelbare universele
signalen die taalgrenzen overstijgen. Kortom:
alle gedrag is communicatie.
• Communicatie is meer dan taal.
• Communicatie gaat vooraf aan taal.
• Taal is één van de vormen om mee te
communiceren.
1
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Voorwaarden voor
communiceren
Totale Communicatie
• Bewust ervaringen opdoen: je vult je model
van de wereld met inhoud.
• Bewust ervaren dat op jouw actie een reactie
volgt en andersom.
• Bewust ervaren dat communicatie
wederzijdsheid/uitwisseling betekent.
• Bewust ervaren dat er communicatiemiddelen
zijn.
• Bewust in contact en dialoog met je
omgeving.
• De intentie hebben om de ander te willen
begrijpen en moeite doen om je aan te
passen aan het communicatieniveau.
• Vanuit die intentie en attitude ga je
meer bewust en tegelijkertijd gebruik maken
van alle mogelijke uitingsvormen en
bejegening op maat van de cliënt.
• Daarmee stimuleer je gericht de
communicatieve ontwikkeling en daarmee de
algehele ontwikkeling. En dat is de visie op
communicatie van de KEGG.
Wat betekent de visie van TC
• De cliënt kan en mag zichzelf zijn.
• Verschillende vormen/middelen voor
verschillende situaties, aangepast aan
mogelijkheden en beperkingen.
• Communicatievormen hebben zelf geen
niveau.
• TC gaat de hele dag door.
• De omgeving leert de cliënt kennen met al
zijn unieke mogelijkheden en beperkingen
kennen om vervolgens voortdurend af te
stemmen op de cliënt in iedere situatie.
Wat bereik je met TC
• Je geeft afgestemde informatie.
• Je biedt veiligheid, overzichtelijkheid en
structuur.
• Je vergroot de zelfstandigheid en
zelfredzaamheid en keuzegedrag.
• Je lokt interactie/conversatie uit.
• Je bevordert sociale vaardigheden en
contacten.
Vorm:
Welke communicatievormen
zijn er en hoe kun je ermee
communiceren?
Gedrag
2
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Vorm:
Vorm:
Gedrag
Gedrag
Voorwerpen
Voorwerpen
Foto’s
Vorm:
Vorm:
Gedrag
Gedrag
Voorwerpen
Voorwerpen
Foto’s
Foto’s
Tekeningen
Tekeningen
pictogram
Pictogrammen
Vorm:
Gedrag
Vorm:
En natuurlijk...
Voorwerpen
Woorden
Foto’s
Geluiden
Tekeningen
Pictogrammen
Etc.
Gebaren
3
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Toepassingen
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Individuele
communicatiemiddelen
- Communicatieboek met foto’s of picto’s, of
tekeningen
- Pictogenda
- Voorwerpen
- Communicatieborden
- Spraakcomputer
Communicatieborden
Visualiseren van ruimte, tijd en
opdrachten
- Horizontaal/verticaal?
- Stappenplan
- Groepsbord of individueel?
- Hoeveelheden
- Tijd of thema visualiseren?
- Aangepaste klok
- Vormen?: Foto’s, picto’s, tekeningen?
- Inrichten van de
- Inhoud en toepassing afhankelijk van
ruimte
communicatieniveau
Sociaal emotioneel
•
•
•
•
•
Visualiseren van emoties en gedrag
Voorbereiden op gebeurtenissen
Vastleggen van ervaringen
Levensboek, doodboek, blootboek,
Ik-project
MCG/ EMB en TC
• Waar hou je rekening mee tov vormen en
middelen bij MCG:
• Zintuiglijke beperkingen: visus, gehoor,
motoriek, vragen aandacht (visio/kegg). De
complexiteit aan beperkingen kan gevolgen
hebben voor de verwerking van prikkels.
• Bewegingsmogelijkheden. Hoe moet je
communiceren, bijvoorbeeld in gedrag als je
bewegingsapparaat het slecht doet? Hoe
moet je gericht op iets wijzen?
4
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
MCG/ EMB en TC
• Veel MCG kinderen hebben een verstoorde
prikkelverwerking. Er is sprake van over-/
ondergevoeligheid. De communicatieprikkels
moeten soms intenser zijn: aanrakingen,
kleuren, tastbare communicatievormen.
• Soms heeft het kind juist last van intense
prikkels: tactiele afweer, afweer van scherpe
licht/geluidsprikkels. Soms heeft het kind een
voorkeurszintuig.
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
MCG/ EMB en TC
Wat is belangrijk:
• De zintuiglijke beleving
• De omgeving en de ruimte
• Herhaling en rituelen
• Een goede interpretatie van de
begeleiders
• De omgeving is vaak het
communicatiemiddel, durf dat te zijn
Het communicatieniveau
De instrumenten van het
communicatieprofiel
• Voordat je een keuze gaat maken voor
communicatiemiddelen is het belangrijk dat je
eerst het communicatieniveau van de cliënt
kent.
• Het communicatieniveau van de cliënt breng
je samen met de omgeving in kaart met
behulp van een communicatieprofiel.
• Het profiel houdt rekening met alle individuele
mogelijkheden en beperkingen.
Persoonsbeeld en de sociale situatie
• Stemmingen, wilskracht, motivatie,
gewoon gedrag, opmerkelijk gedrag,
gebeurtenissen die impact hebben
gehad etc. Persoonsbeeld werkt met
gerichte vragen.
• Omgevingssysteem van de persoon;
milieus, relaties, contacten, begeleiders.
De
ontwikkelingsmogelijkheden
Het communicatieschema
• Zijn er testgegevens over de sociaal
emotionele ontwikkeling en/of de
leerbaarheid: vermogen tot abstractie?
• Zijn er gegevens over het vermogen tot
zintuiglijk waarnemen en verwerken van
prikkels?
• Motorische
beperkingen/mogelijkheden?
• Over welke inhoud (begrippen)
communiceert de cliënt actief en passief
met welke vormen op welk niveau?
• Voor deze communicatieniveaus
ontwikkelden wij een
communicatiemodel, een kader: een
model, voor alle mensen met een
communicatieve beperking.
5
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Situatieniveau I
Het communicatiemodel
Veiligheid
ruiken
• Situatieniveau 1 en 2: Veiligheid en
Vertrouwen (herkenning)
proeven
• Signaalniveau 1 en 2: Vertrouwen
(herkenning) en Variatie
brood eten
voelen
Signaal
onbewust
Signaal
onbewust
Signaal
onbewust
Signaal
onbewust
• Symboolniveau 1 en 2: Variatie en Vrijheid
Brood in
de keuken
Anderen aan tafel
Gerammel van bestek
Situatieniveau II
Veiligheid/vertrouwen/herkenning
Signaalniveau I
vertrouwen/herkenning
handelen
rode drinkbeker
tafel
dienblad
bewegen
drinken
1:1
geluid
keuken
moeder
buiten spelen op KDV
theepot
foto
woord
gebaar
1: meer
drinken bij
de buurvrouw
foto
1:1
voorwerp
1:1
buiten spelen bij oma
woord
1:1
gebaar
1:1
woord
1:1
foto
1:1
Symboolniveau I
variatie
zwemmen
Signaalniveau II
vertrouwen/variatie
Drinken kopen
drinken thuis
1:1
op dinsdag
of vrijdag
in binnenbad
zwemles
met
papa
zwemmen in zee
op vakantie
z w e m b ro e k
zwembroek
kopen
Limo, thee, koffie
drinken
op een terras
Zwemwedstrijd op tv
modelvoorwerp
6
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Symboolniveau II
vormgeving
zwemmen
op dinsdag en
vrijdag
zwemles
zwemmen in zee op
vakantie
met
papa
z w e m b ro e k
zwembroek
kopen
zwemwedstrijd op tv
een duikcursus
volgen
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Terug naar het
communicatieprofiel
Het communicatieschema geeft dus het
volgende inzicht:
• Met welke vormen communiceert deze
persoon over welke inhoud, dus over
welke begrippen uit zijn wereld en op
welk niveau.
reddingsbrevet
halen
Andere instrumenten
Ervaringenschema :
• Nu gaat het om de sociaal emotionele
omstandigheden.
• We kijken met dit instrument naar de
wijze waarop veiligheid, vertrouwen/
herkenning, variatie en vrijheid invloed
hebben op gedrag/ communicatie.
Communicatieplan
• Na een interpretatie kom je tot een
communicatieplan op maat, waarbij je
vormen zoveel mogelijk afstemt op de
inhoud en de mogelijkheden van de
cliënt.
• Moeten we toe naar: beeldvorming,
behandeling, ontwikkeling of
onderhoud? Of een combinatie hiervan.
Functieschema
• Functieschema: gebruik van
communicatie: vragen, opmerken,
weigeren, informatie zoeken, uitdrukken
van gevoelens etc.
• Hoe doet iemand dat en op welk
communicatieniveau.
Hulpvraag, Doel en Werkwijze
• Zowel de cliënt als diens omgeving
heeft een hulpvraag:
• Voor beide partijen stel je SMART
doelen op.
• Hoe, wat, waar, wanneer en waarom
verwerk je in een werkwijze!
7
Help(t) Communicatie!?
BOSK-Landelijke informatie- en ontmoetingsdag
18 november 2006
Totale communicatie; filosofie, visie en basishouding
Wilma Scheres & Esther Oskam
Vraagt u maar!
8