Aanmeldingsformulier Good Practice Day ß

Studiedag Filosofie ‘Persoonlijke identiteit of Filosofie van het zelf’
vrijdag 17 maart 2017
Deze docentendag staat in het teken van het nieuwe examenthema filosofie voor havo in de examenjaren 2018 t/m 2021 over
“Persoonlijke identiteit”. Deelnemers krijgen een grondige scholing in diverse aspecten van het thema. Specialisten lichten de
verschillende onderdelen van het thema toe en werken het op een eigen manier uit. De presentaties staan in nauw verband met
het nieuwe examenboek “Ik. Filosofie van het zelf” dat is geschreven door Fleur Jongepier, Leon de Bruin en Sem de Maagt. Het
boek wordt op deze dag gepresenteerd en uitgereikt aan de deelnemers. De auteurs verzorgen de openingslezing. Bij de
verschillende presentaties komen – net als in het boek – ontologische, epistemologische en ethische vragen aan bod, zoals: wat
voor soort ‘ding’ is het zelf of het ik eigenlijk, ben ik mijn brein of een computerprogramma, hoe ken ik mezelf eigenlijk, ben ik
verantwoordelijk voor handelingen waarvan ik me niet bewust bent, wat betekent het om autonome keuzes te maken, mag je
jezelf met behulp van techniek onbeperkt ‘verbeteren’? De opzet van het examenthema is om de verscheidenheid aan vragen
naar het zelf in kaart te brengen en te laten zien hoe verschillende filosofen ze door de tijd heen beantwoord hebben. En dat
allemaal met het doel om de leerlingen er zelfstandig en in gezamenlijkheid over te laten nadenken en te laten onderzoeken in
hoeverre zij de verschillende antwoorden overtuigend vinden. De studiedag is niet alleen een must voor docenten filosofie op
havo, maar ook voor docenten filosofie op vwo: de thematiek over persoonlijke identiteit is immers onderdeel van het domein
wijsgerige antropologie op vwo. Voor docenten in vakken als godsdienst / levensbeschouwing en maatschappijwetenschappen is
deze dag zeker ook de moeite waard.
Tijd
Programmaonderdeel
09.30
Ontvangst met koffie/thee en informatiemarkt
10.00
Openingslezing ‘Ik. Filosofie van het Zelf’ door Leon de Bruin, Fleur Jongepier en Sem de Maagt
11.00
Presentatie boeken door Uitgeverij Boom en Uitgeverij Lemniscaat
11.15
Koffie/thee en informatiemarkt
11.45
Keuzelezingen ronde 1:
1.1
Lezing ‘Iemand-zijn, er-zijn en bos-zijn’ door Jan Sleutels, Universiteit Leiden
Ons alledaagse zelfbegrip blijkt bij nadere beschouwing minder eenduidig dan het lijkt. De intuïties die
eraan ten grondslag liggen kun je zichtbaar maken in slim gekozen gedachtenexperimenten. Dennett’s
essay Where am I? (1978) stelt onze intuïties over iemand-zijn en er-zijn op de proef. Hume’s
bundeltheorie laat zich illustreren aan de hand van het Boeddhistische idee van het niet-zelf (anatman),
of het zelf dat als een bos is. Is het zelf een illusie?
1.2
Lezing ‘De kunstmatige mens: permanent onder constructie’ door Esther Keymolen, Universiteit Leiden
In de techniekfilosofie wordt de mens benaderd als een natuurlijk kunstmatig wezen. Om zichzelf te
worden heeft de mens technologie nodig. Onze relatie met onszelf en de anderen om ons heen is dan
ook altijd bemiddeld. Technologie is echter niet louter een neutraal doorgeefluik. Voortdurend stelt
technologie –zeker de huidige internettechnologie- de mens voor nieuwe uitdagingen, bijvoorbeeld: leer
ik mezelf beter kennen door gepersonaliseerde informatie online of word ik juist een schralere versie van
mezelf?
1.3
Lezing ‘Jezelf zijn’ door Annemariea van Stee, Radboud Universiteit Nijmegen
‘Wie ben ik ten diepste? En leef ik wel naar wie ik ten diepste ben?’ We kennen vragen rond
authenticiteit uit ons eigen leven. Ze komen bij uitstek op bij ervaringen van vervreemding en bij het
moeten maken van belangrijke keuzes. Ik bespreek systematische vragen rondom authenticiteit en
verduidelijk zo de verbanden en verschillen tussen de filosofen die in hoofdstuk 4 worden besproken.
Telkens zullen bruggen worden geslagen naar de belevingswereld van middelbare scholieren.
z.o.z.
12.45
Lunch en informatiemarkt
13.45
Keuzelezingen ronde 2:
2.1
Lezing ‘Kan je jezelf kennen?’ door Katrien Schaubroeck
Het derde hoofdstuk van 'Ik. Filosofie van het zelf' gaat over zelfkennis. Waarom is het zo moeilijk om
jezelf te kennen? En waarom is het zo belangrijk? En is het mogelijk dat anderen jou beter kennen dan jij
zelf? Of hangt het er maar vanaf wat we met zelfkennis bedoelen?
2.2
Lezing ‘Wilsverklaringen bij dementie: Kunnen we beslissen voor ons demente zelf?’ door Matthé
Scholten, Ruhr Universiteit Bochum
Mensen met dementie hebben vaak ook lichamelijke gebreken en belanden daardoor geregeld in het
ziekenhuis. Tegelijkertijd zijn mensen met gevorderde dementie vaak wilsonbekwaam en niet in staat om
hun eigen medische beslissingen te nemen. Wilsverklaringen lijken uitkomst te bieden. Wilsverklaringen
stellen ons in staat om onze voorkeuren ten aanzien van medische zorg voor latere situaties van
wilsonbekwaamheid vast te leggen. Maar is de demente persoon dezelfde persoon als de persoon die de
wilsverklaring geschreven heeft?
2.3
Lezing ‘Historische perspectieven op het zelf’ door Jacques Bos, Universiteit van Amsterdam
Het moderne denken over het zelf heeft een rijke historische achtergrond. In deze lezing wordt een
overzicht gegeven van de historische gelaagdheid van het moderne zelf. Daarbij worden vier dimensies
onderscheiden: innerlijkheid, identiteit, de verhouding tussen lichaam en geest en de verhouding tussen
gemeenschap en individu.
14.45
Koffie/thee en informatiemarkt
15.15
Slotlezing ‘Zelfsturing doe je niet alleen’ door Joel Anderson, Universiteit Utrecht
16.15
Uitreiking certificaten en borrel
Gedurende de studiedag Filosofie wordt er gefotografeerd en gefilmd met publicatiedoeleinden.