Naar school op jouw manier

Naar school op jouw manier
Kwaliteitscriteria voor onderwijs-zorgarrangementen
Door: Mia Nijland, stichting Ekoline
Inleiding
Welkom allemaal, Mijn naam is Mia Nijland, ik ben als orthopedagoge actief voor de doelgroep
kinderen met emb voor wie we deze dag hebben georganiseerd. Kinderen met emb, kinderen zoals
Benjamin.
Namens stichting Ekoline, wil ik u graag iets vertellen over
het belang van kwaliteitscriteria voor onderwijszorgarrangementen.
Stichting Ekoline is vorig jaar opgericht met als doel het
realiseren van passend onderwijs voor kinderen met emb.
De stichting fungeert als landelijk kwaliteitsplatform voor
dit onderwijs en werkt ondermeer samen met prof Carla
Vlaskamp van Rijks Universiteit Groningen en het Belgisch
expertisecentrum Multiplus waar prof Bea Maes en prof
Katja Petry actief zijn vanuit Universiteit Leuven.
Hoe waren de afgelopen vijf jaar
Er is de afgelopen vijf jaar hard gewerkt aan de
ontwikkeling van (kwalitatief goed) onderwijs voor deze
kinderen. Er zijn veel producten voor het onderwijs
ontwikkeld, waarvan De Vijfwijzer en diverse leerlijnen
belangrijke voorbeelden zijn. In diverse
samenwerkingsprojecten van zorg met onderwijs is in
toenemende mate duidelijk geworden dat er
samengewerkt moet worden op alle niveaus en ook zijn er
diverse ideeën over hoe dit constructief kan.
Leidend in deze initiatieven zijn vooral de onderwijspraktijk en referentiekaders van de
verschillende partners hierin.
Wat steeds duidelijker wordt, is welke stukjes ontbreken in de puzzel van dit onderwijs. Het zijn
puzzelstukjes die moeten helpen om de beschikbare praktijkervaringen en wetenschappelijke
kennis te integreren, om grip te krijgen op alle ontwikkelingen en om kwaliteit in alle opzichten te
waarborgen.
Waar ontbreekt het aan?
Heldere kwaliteitskaders die niet alleen rekening houden met die praktijk en de meer en minder
bekende methodische en didactische richtlijnen.
Het gaat vooral om kwaliteitskaders die rekening houden met de voorwaarden die aan de praktijk
en deze richtlijnen verbonden moeten zijn.
Voorwaarden met het oog op de feitelijke vragen van kinderen met ernstig meervoudige
beperkingen. De vragen die ze als doelgroep hebben, maar vooral ook de vragen die ze als individu
hebben want één ding staat inmiddels vast. Onderwijs voor deze kinderen moet individueel gericht
onderwijs zijn. Individuele arrangementen die om een brede expertise vragen. Arrangementen die
qua inhoud aanzienlijk kunnen verschillen, die in groepsverband georganiseerd kunnen worden.
Dat dit om verdere verdieping en (inhoudelijke) regie vraagt is inmiddels ook duidelijk.
Kortom: alle reden voor de ontwikkeling van kwaliteitscriteria om de gewenste overkoepelende
kaders verder vorm te geven.
Kwaliteit
Vaststellen van kwaliteitscriteria voor dit onderwijs is niet eenvoudig. We zijn nogal eens geneigd
om ons bezig te houden met financiële en politieke vraagstukken terwijl kwaliteit hier in essentie
wordt bepaald door inhoudelijke kwesties.
Kwaliteitscriteria moeten in elk geval rekening houden met de verschillende invalshoeken van:
Leerlingen en hun ouders, zorg- en onderwijsmedewerkers, beleidsmakers, wetenschap, inspecties
zorg en onderwijs.
Kinderen met emb vragen zowel voor hun welzijn als voor hun ontwikkeling om ‘specialistische’
volwassenen om hen heen.
Per kind hebben factoren als epilepsie, alertheid of gezondheidsproblemen, een andere uitwerking
die ook nog eens per dag kan variëren. Dit heeft consequenties voor het onderwijs.
Steeds meer zorg- en onderwijsorganisaties ontdekken dat wetenschappelijke kennis een
belangrijke bijdrage kan leveren aan de verdieping en ontwikkeling van de praktijk en de
organisatie van de ondersteuning en of onderwijs. Die bijdragen kunnen bijvoorbeeld liggen op het
gebied van geneeskunde, orthopedagogiek, paramedische wetenschappen, psychologie,
organisatiekunde, sociologie of ethiek.
Waar de ontwikkelingsarrangementen ook worden geboden, in scholen of KDC’s, in elke
leeromgeving zal wetenschappelijke kennis moeten worden meegenomen om kwaliteit te kunnen
leveren en verantwoord te kunnen handelen. Voor deze doelgroep kinderen is dit een vereiste
gezien hun blijvende behoefte aan individuele topzorg en onderwijsvakmanschap.
Basis voor kwaliteitscriteria voor onderwijs
Bij stichting Ekoline worden kwaliteitscriteria ontwikkeld voor het onderwijs aan kinderen met emb.
Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een internationaal erkend model van kwaliteit van leven
(KVL) en afgeleide instrumenten hiervan die recent zijn ontwikkeld:



Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg 2007
Instrument Quality of life voor mensen met emb 2006
Instrument voor het bepalen van bijzondere zorgvragen van mensen met emb 2007
In 2007 hebben partijen in de zorg een gezamenlijk kwaliteitskader opgesteld dat van toepassing is
op de hele gehandicaptenzorg. Het is ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van een stuurgroep
waarin alle partijen in de gehandicaptenzorg vertegenwoordigd zijn. Het omschrijft twaalf gebieden
die van belang zijn voor het toetsen van kwaliteit van zorg en ondersteuning. Acht gebieden
hebben betrekking op domeinen van iemands kwaliteit van leven. Deze zijn ontleend aan een
internationaal erkend model voor KVL (Schalock et al, 2002).
Van elk gebied is in het kwaliteitskader beschreven aan welke aspecten de zorg en ondersteuning
zou moeten voldoen en met welke indicatoren deze worden getoetst.
Er is gekozen voor deze basisinformatie omdat het belangrijk bijdraagt aan de noodzakelijke
fundering van onderwijs aan kinderen met emb namelijk de gezondheid, het fysieke welzijn en
pedagogische veiligheid van leerlingen individueel. Als deze fundering goed is kan individuele
ontwikkeling een eerlijke kans krijgen.
Om leerresultaten of leerwinst in onderwijstermen een plek te geven in kwalteitsbeoordeling, wordt
de genoemde basisinformatie aangevuld met kwaliteitscriteria vanuit de onderwijshoek, waaronder
inspectievoorwaarden.
Bij Ekoline worden op basis van deze informatie kwaliteitscriteria ontwikkeld voor verantwoord
onderwijs. De indicatoren om ze te toetsen, bieden duidelijke richtlijnen voor de praktijk van alle
dag.
Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg Instrument voor het bepalen van
2007
bijzondere zorgvragen van mensen
met emb
2007
Alle partijen die in de
CCE
gehandicaptenzorg zijn
vertegenwoordigd
Domeinen
Voorwaardelijke Domeinen
Voorwaarden en
Quality of life
voor mensen
met emb
2006
Katja Petry
Domeinen
KVL
Zelfbepaling
Belangen
Lichamelijk
welbevinden
Psychisch
welbevinden
Persoonlijke
ontwikkeling
Interpersoonlijke
relaties
Participatie en
toegang tot de
samenleving
Materieel welzijn
Thema’s
KVL
Cliëntveiligheid
Lichamelijk
Zorgafspraken en welbevinden
ondersteuningsplan Emotioneel
Kwaliteit van
welbevinden
organisatie en
Sociaal
medewerkers
welbevinden
Samenhang in zorg Ontwikkeling
en ondersteuning en ontplooiing
middelen
Stemming, gedrag Fysiek welzijn
en lichamelijke
Materieel welzijn
gesteldheid
Ontwikkeling
Relaties
Activiteiten
Communicatie
Communicatie en
Zelfbeschikking en invloed
medezeggenschap Sociaal en
emotioneel welzijn
Activiteiten en
leermogelijkheden
Materiële omgeving
en middelen
Deskundigheid
professionals
Context en
organisatie
Hoe kijken we naar de komende vijf jaar?
Doorontwikkelen van het onderwijs op basis van kwaliteitscriteria die in ontwikkeling zijn.
Individueel welbevinden en leerresultaten gaan hier hand in hand; een voorwaarde voor het
benutten van capaciteiten van kinderen. De criteria helpen om welbevinden, capaciteiten en
leerresultaten in de dagelijkse praktijk te bewaken en te verbinden.
Begin van het nieuwe schooljaar 2008-2009 worden de kwaliteitscriteria en indicatoren voor
passend onderwijs gepresenteerd.
Voor het overbrengen van deze kennis op de praktijk, is momenteel een database in ontwikkeling
die eveneens in het nieuwe schooljaar geactiveerd zal worden.
Ik dank u voor uw belangstelling, Mia Nijland