19. Aankomen - Stuurgroep ondervoeding

AANKOMEN
Er is een grote groep gezonde mensen met een te laag gewicht.
Misschien bent u zo iemand: u kunt alles eten wat u wilt en komt
toch niet aan. Veel mensen zullen jaloers op u zijn, omdat u alles
kunt eten. Ze beseffen niet dat aankomen voor u net zo moeilijk is
als afvallen voor hen.
Ook als u onbedoeld bent afgevallen is het belangrijk om na te
gaan wat de oorzaak ervan is en om er iets aan te doen.
Er zijn veel factoren die bepalen hoeveel energie mensen nodig
hebben, zoals leeftijd, geslacht, gewicht en lichamelijke activiteit,
stress, ziekte (bijvoorbeeld koorts) en herstel na ziekte. Zo is bij
ziekte of herstel na een ziekte meer energie nodig dan gewoonlijk.
Mannen verbruiken meer energie dan vrouwen en de
energiebehoefte neemt af met het stijgen van de leeftijd. Het is
niet mogelijk om één maat te geven die voor iedereen geldt.
Vergelijk het maar met auto’s: de ene auto verbruikt per kilometer
veel meer benzine dan de andere. Zo is er ook verschil tussen de
energiebehoefte van een bouwvakker en een oudere dame.
VERHOOGDE ENERGIEBEHOEFTE
Er zijn ziektes die maken dat het lichaam meer voeding nodig
heeft, bijvoorbeeld extra energie en eiwitten om zich tegen de
ziekte te verzetten. Ook kan het zijn dat het lichaam meer nodig
heeft om cellen in het lichaam te vervangen of te repareren,
bijvoorbeeld bij:
 longziekten






kanker
chronische hartziekten
snelwerkende schildklier
infecties
aids
(brand)wonden
Als uw darmen de voeding niet goed opnemen, kan uw lichaam de
voeding niet goed als brandstof gebruiken. Dit kan komen door
een tekort aan spijsverteringsenzymen, door een slechte opname
van voedingsstoffen (bij diarree of door een stoma) of door het
gebruik van bepaalde medicijnen.
VERLAAGDE ENERGIE-INNAME
Er zijn omstandigheden die praktische problemen geven waardoor
eten lastig wordt. De kans wordt groter dat u te weinig energie
binnenkrijgt. U kunt hierbij denken aan:
 slechte eetlust
 vermoeidheid
 droge mond
 smaakveranderingen
 misselijkheid
Daarnaast kunt u ook denken aan:
 hulp nodig hebben bij het eten
 motorische problemen
 aan bed gebonden zijn
 kauw-, slik- en passageproblemen
 benauwdheid
 een niet goed passend kunstgebit
Als uw lichaam te weinig energie binnenkrijgt, gaat het de
noodvoorraden gebruiken. Dat ziet u aan uw gewicht: u valt dan
af. Vetweefsel is zo’n noodvoorraad. Uw lichaam kan ook de
eiwitten uit spierweefsel gebruiken om energie uit te halen. Verlies
van spiermassa geeft klachten als vermoeidheid, krachtsverlies en
een verminderde conditie.
In alle situaties geldt: houd de voedingstoestand zo optimaal
mogelijk. De volgende adviezen kunnen helpen om meer energie
en eiwitten binnen te krijgen. Ook kunnen deze adviezen helpen
om aan te komen als uw gewicht te laag is.
VERMIJD LIGHTPRODUCTEN, ZOETSTOF EN VETARME PRODUCTEN
Op de televisie en in reclames wordt mensen altijd voorgehouden
dat ze zo min mogelijk vet en suiker moeten eten. Er komen dan
ook steeds meer vetarme en lightproducten op de markt. Ze
worden aangeduid als ‘gezonde voeding’. De belangrijkste reden
hiervoor is dat vette en suikerrijke producten ‘dik maken’.
Aankomen is voor de gemiddelde Nederlander niet gezond – maar
voor u wel. Voor u is het belangrijkste om ­genoeg eten binnen te
krijgen om klachten te voorkomen.
Het eten van slechte vetten heeft effect op het cholesterol­gehalte. Ook hiervoor waarschuwen de media en reclames. Het is
niet zo dat u altijd een te hoog cholesterolgehalte krijgt als u veel
vet eet. Er zijn meer factoren die dit beïnvloeden. Het is voor u
belangrijker om in een goede voedingstoestand te verkeren dan
rekening te houden met de mogelijke gevolgen van voeding voor
uw cholesterolgehalte. Als u een te hoog cholesterolgehalte hebt
of als dat in uw familie voorkomt, kan uw huisarts u advies geven
en u daarvoor behandelen.
VERRIJK DE BROODMAALTIJD
Besmeer uw boterham dik met boter. Halvarine of lightboter is
niet aan te raden, omdat die minder vet bevatten. Vet is een
belangrijke bron van energie in de voeding. De samenstelling van
een dieetmargarine is beter dan die van gewone margarine of van
roomboter; kies dus bij voorkeur een dieetmargarine.
Gebruik een ruime hoeveelheid beleg per boterham. Kies bij
voorkeur voor energierijke en eiwitrijke belegsoorten: kaas,
vleeswaren, vis zoals haring, makreel of zalm, (gebakken) ei, eier-,
huzaren-, zalm- of tonijnsalade, of pindakaas. Probeer het beleg op
brood af te wisselen.
Als het eten van brood moeilijk gaat, kan het helpen om de
korstjes eraf te snijden of de boterham te roosteren. Ook het
gebruik van smeerbaar beleg maakt het makkelijker om brood te
eten.
Probeer als u een goede eetlust heeft meer brood of
broodvervanging te eten dan u nu doet. Hierdoor krijgt u niet
alleen meer beleg en (bij voorkeur) dieetmargarine binnen, maar
ook meer brood. En brood is gezond, want het bevat allerlei
vitamines, mineralen en voedingsvezels. Probeer ook tussendoor
eens een boterham te eten.
U kunt brood vervangen door:
 crackers
 knäckebröd
 beschuit
 croissants
 broodjes
 pistolets
 ontbijtkoek
 krenten- of mueslibrood
 ontbijtdrank
 melkproducten met muesli, fruit of andere
ontbijtgranen
 pap
 pannenkoeken, poffertjes, drie-in-de-pan
 wraps
 pastasalade
Probeer deze producten af te wisselen en ze ook tussen de
maaltijden door te nemen.
VERRIJK DE WARME MAALTIJD
Rauwkost levert weinig calorieën en geeft lange tijd een vol
gevoel. Dat is natuurlijk goed als u af moet vallen, maar dat geldt
niet voor u. Neem hier dus niet te veel van, want dan is er geen
plek meer voor meer calorierijke producten.
Bij de bereiding van de avondmaaltijd kunt u gebruikmaken van
een extra bak- en braadproduct, room of olie. Een saus of jus
maakt de maaltijd ook energierijker. Bij de bereiding van vlees is
een vloeibaar bak- en braadproduct of olie de gezondste keuze.
Ook mayonaise is qua vetsamenstelling een prima product. Kies bij
voorkeur mayonaise in plaats van fritessaus of slasaus, want in
mayonaise zitten meer calorieën.
KIES ENERGIERIJKE DRANKEN
Het lichaam heeft per dag minimaal 1,5 liter vocht nodig. Denk bij
vocht niet alleen aan water, ook koffie, thee, frisdrank,
vruchtensappen, melkproducten en bouillon/soep kunnen worden
meegerekend.
Sommige mensen drinken alleen als ze dorst hebben, maar dan
bent u eigenlijk al te laat. Dorst is namelijk een signaal van het
lichaam dat het een tekort aan vocht heeft en dat moet u
proberen vóór te blijven.
De makkelijkste manier om extra calorieën binnen te krijgen, is
door te drinken. Neem dranken waar calorieën en voedingsstoffen
in zitten, zoals melkproducten, vruchtensappen en ontbijtdranken.
Gebruik bij voorkeur volle melkproducten. Neem geen dranken die
met zoetstof gezoet zijn of lightproducten.
De volgende producten leveren naast suikers ook andere
voedingsstoffen en verdienen daarom de voorkeur boven
frisdrank, sport-/energiedranken en limonades:
 fruitdranken zoals vruchtensap (bij voorkeur sinaasappelsap,
grapefruitsap of ananassap), dubbeldrank, sappen met extra
vitamines
 melkproducten zoals melk, karnemelk, sojamelk,
yoghurtdranken, milkshake, chocolademelk of melk met een
vruchtensmaak (bij voorkeur de volle soorten)
 ontbijtdranken met extra vezels en voedingsstoffen (zowel op
melk- als op sapbasis)
Medische drinkvoeding is extra verrijkt met calorieën en
voedingsstoffen. Vraag aan een diëtist of huisarts of zulke
drinkvoeding iets voor u is en of u in aanmerking komt voor
vergoeding door uw zorgverzekeraar.
EET TUSSENDOORTJES
Eet ook tussen de maaltijden door, beperk u niet tot de drie
hoofdmaaltijden. Hier volgen wat suggesties; ze bevatten veel
calorieën, maar ook andere voedingsstoffen. Probeer ook hier
weer te variëren en niet steeds hetzelfde te eten:
 Brood of broodvervanging:
• ontbijtkoek met dieetmargarine
• boterham/bolletje/pistoletje met (hartig) beleg
• krentenboterham met dieetmargarine (en eventueel met
kaas)
•
broodje met vis, zoals haring, zalm, of makreel
 Koek/gebak:
• mueslireep
• voedingskoek (zoals evergreen, liga en sultana)
 Melkproducten:
• pudding
• vla
• roomijs of yoghurtijs
• (volle) naturelkwark of -yoghurt met suiker of honing
• (volle) vruchtenkwark of vruchtenyoghurt
• milkshake
 Hartig:
• pannenkoek met beleg
• poffertjes
• minipizza
• saucijzenbroodje/worstenbroodje
• vis zoals kibbeling of haring
• loempia
• slaatjes, bijvoorbeeld zalm-, vis-, eier-, tonijn- of
huzarensalade
 Zoutjes:
• chips
• noten
• studentenhaver
•
•
•
•
rozijnen
pinda’s
zoute koekjes
toastjes met bijvoorbeeld kaas, paté of salade
Misschien mist u taartjes, gevulde koeken, chocola,
stroopwafels, snoep en candybars in deze lijst, tenslotte staan
die bekend als dikmakers. Dat klopt ook wel, want ze zijn heel
calorierijk. Ze bevatten alleen weinig nuttige voedingsstoffen
en daarom staan ze niet in de lijst.