H.9 Giftige gassen, ploffende bommen

DE TIJD VAN DE WERELDOORLOGEN (1900-1945)
H.9 Giftige gassen, ploffende
bommen
Tijdvak: Tijd van de Wereldoorlogen
Periode: Moderne Tijd
Oriëntatie
1.
2.
3.
4.
De acht kenmerken van het tijdvak:
Het voeren van twee wereldoorlogen;
De crisis van het wereldkapitalisme;
Het in praktijk brengen van de totalitaire
ideologieën, communisme en
fascisme/nationaalsocialisme;
De rol van moderne propaganda- en
communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie;
5. Verwoestingen op niet eerder vertoonde
schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij
oorlogvoering;
6. Racisme en discriminatie die leidden tot
genocide, in het bijzonder op de Joden;
7. De Duitse bezetting van Nederland;
8. Vormen van verzet tegen het West-Europese
imperialisme.
9.1 Wereldoorlogen
Inleiding
Voor het eerst sprake van een wereldoorlog in
de twintigste eeuw:
De Grote Oorlog (1914-1918), later de Eerste
Wereldoorlog en
De Tweede Wereldoorlog (1939-1945)
Positie Nederland tijdens deze
Wereldoorlogen
• Nederland neutraal in Eerste Wereldoorlog,
wel een enorme vluchtelingenstroom vanuit
oorlogsgebied België. Nederlandse leger wel
vier jaar gemobiliseerd. Economie leed onder
deze internationale crisis, geen vrij verkeer
van handel en goederen.
• Nederland bezet door de Duitsers in de
Tweede Wereldoorlog
hoofdvraag 9.1
Hoe verliepen de Eerste en Tweede
Wereldoorlog? Welke landen
waren erbij betrokken en welke
overeenkomsten en verschillen zijn
er tussen beide oorlogen?
Eerste Wereldoorlog: optimistisch ten
strijde
Oorzaken van de Eerste
Wereldoorlog:
• Spanningen tussen diverse Europese staten:
- In jan. 1871 werd in de Spiegelzaal te
Versailles het Duitse keizerrijk onder keizer
Wilhelm I uitgeroepen;
- De Fransen hadden de Pruisisch-Franse oorlog
(1870-1871) verloren en waren furieus . Zij
verloren Elzas-Lotharingen aan het Duitse
keizerrijk. Het enige dat zij wilden: revanche!
Het uitroepen van het nieuwe
Duitse Keizerrijk januari 1871 op
Franse bodem
• Het nieuwe Duitsland industrialiseerde snel;
• Engeland en zeker Frankrijk bleven hierbij
achter (wet van de remmende voorsprong);
• Rivaliteit over het bezit van koloniën:
Duitsland wilde ook meedoen aan de
koloniale wedloop;
• Imperialisme:
Wilhelm II in Tanger in 1905
De Triple Entente en de Triple
Alliantie
De Balkan, het kruitvat van Europa
De Balkan, een kruitvat
• Het Ottomaanse rijk raakte in 19e eeuw in
verval;
• Op de Balkan ontstonden hierdoor
onafhankelijke Slavische staatjes zoals Servië
en Montenegro;
• Nieuwe Slavische staten erg nationalistisch;
• Servië streefde naar zgn. Groot-Servië en
botste met Bosnië dat binnen de OostenrijkHongaarse Dubbelmonarchie viel;
• Rusland steunde Servië in nationalisme.
Turkije, de zieke man van Europa
Verschillende oorzaken, een aanleiding tot
het uitbreken van de Grote Oorlog
De aanslag op de kroonprins Frans Ferdinand en zijn
vrouw in Sarajevo, hoofdstad van Bosnië op 28 juni
1914 door de Servische nationalist , Gavrilo Prinzip
1915
24 mei Italië verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
3 juni San Marino verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
20 augustus Italië verklaart de oorlog aan Turkije
14 oktober Bulgarije verklaart de oorlog aan Servië
16 oktober Engeland verklaart de oorlog aan Bulgarije
17 oktober Frankrijk verklaart de oorlog aan Bulgarije
19 oktober Rusland verklaart de oorlog aan Bulgarije
19 oktober Italië verklaart de oorlog aan Bulgarije
5 december Albanië verklaart de oorlog aan Duitsland
5 december Albanië verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
5 december Albanië verklaart de oorlog aan Bulgarije
1916
9 maart Duitsland verklaart de oorlog aan Portugal
15 maart Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Portugal
27 augustus Roemenië verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
28 augustus Duitsland verklaart de oorlog aan Roemenië
28 augustus Italië verklaart de oorlog aan Duitsland
30 augustus Turkije verklaart de oorlog aan Roemenië
1 september Bulgarije verklaart de oorlog aan Roemenië
1917
6 april Verenigde Staten verklaren de oorlog aan Duitsland
7 april Cuba verklaart de oorlog aan Duitsland 7 april Panama verklaart de oorlog aan Duitsland
29 juni Griekenland verklaart de oorlog aan Duitsland
29 juni Griekenland verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
22 juli Siam verklaart de oorlog aan Duitsland 22 juli Siam verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
14 augustus China verklaart de oorlog aan Duitsland 14 augustus China verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
26 oktober Brazilië verklaart de oorlog aan Duitsland 7 december Verenigde Staten verklaren de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
10 december Panama verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije 12 december Cuba verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
1918
10 april Liberia verklaart de oorlog aan Duitsland
23 april Guatemala verklaart de oorlog aan Duitsland
7 mei Nicaragua verklaart de oorlog aan Duitsland
25 mei Costa Rica verklaart de oorlog aan Duitsland
13 juli Haïti verklaart de oorlog aan Duitsland
19 juli Honduras verklaart de oorlog aan Duitsland
10 november Roemenië 3) verklaart de oorlog aan Duitsland 10 november Roemenië 3) verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
Waarom bleef Nederland neutraal?
• Het aanvalsplan van generaal Von Schlieffen
voorzag in een zogenaamde tweefrontenoorlog,
een oorlog in het Westen waarbij Frankrijk
verslagen moest worden, en een oorlog in het
Oosten waarbij Rusland aangepakt zou worden.
• De Duitse generaal Von Moltke wijzigde het Von
Schlieffenplan op het laatst en trok niet vlakbij
Maastricht langs maar door België net ten zuiden
van Maastricht. Hierdoor raakte Nederland niet
bij de Eerste Wereldoorlog betrokken.
Von Schlieffenplan, met een
aanpassing van Von Moltke
Loopgravenoorlog
Gebruik van mosterdgas, getroffen
Britse soldaten, voorjaar 1918
De slag om Verdun
‘Rouwende ouders’ van Käthe
Kollwitz. Haar eigen zoon ligt op dit
kerkhof in Vlaanderen
War poets
Herbert Read (1893-1968)
"The Happy Warrior"
His wild heart beats with painful sobs,
His strin'd hands clench an ice-cold rifle,
His aching jaws grip a hot parch'd tongue,
His wide eyes search unconsciously.
He cannot shriek.
Bloody saliva
Dribbles down his shapeless jacket.
I saw him stab
And stab again
A well-killed Boche.
This is the happy warrior,
This is he...
Rusland en de Verenigde Staten
• Aan het Oostfront werd gevochten tegen de Russen
(kaart). Russische soldaten slecht gekleed en bewapend,
grote onvrede en onrust onder de soldaten.
• Begin februari 1917 tsaar Nicolaas II in Sint Petersburg
afgezet tijdens een revolutie. Burgeroorlog. De
Oktoberrevolutie bracht de communisten o.l.v. Lenin aan de
macht. De vrede van Brest Litovsk in maart 1917 tussen de
communisten en de Duitsers. Oostfront viel weg. Aan het
Westfront werd doorgevochten.
• De Verenigde Staten vochten sinds 6 april 1917 mee.
• De oorlog eindigde met een wapenstilstand op 11
november 1918.
Tsaar Nicolaas II en zijn familie in
1912
Het winterpaleis van de Romanov’s
in Sint Petersburg aan de Oostzee
Kaart oorlog Oostfront
11 november 1918 wapenstilstand
De Weimarrepubliek wordt uitgeroepen door
Philip Scheidemann, november 1918
De Duitse keizer Wilhelm II kreeg
asiel in Doorn
De vrede van Versailles 29 juni 1929
De Vrede van Versailles in Duitse
ogen
Tweede Wereldoorlog: Duitsland
agressor
• Na W.O I angst voor nieuwe oorlog (loopgravenoorlog, zo’n
8.500.000 doden)
• 28 juni 1919 Vrede van Versailles gesloten, Duitsland kreeg
de Alleinschuld, herstelbetalingen (132 miljard
goudmarken), klein leger van 150.000 man, koloniën
afstaan. Grote onvrede in de nieuwe Weimarrepubliek
(Keizer Wilhelm II ‘asylant’ in Doorn). Adolf Hitler
mobiliseerde onvrede (economische wereldcrisis) en greep
in maart 1933 de macht. Alleen de NSDAP toegestaan,
Duitsland uit de Volkenbond, herbewapening, Lebensraum
i.v. m. streven naar autarkie en alle Deutschen heim ins
Reich.
• Internationale diplomatie om vrede in Europa te bewaren.
Hitler overtrad Vrede van
Versailles:
• Duitse leger uitgebreid;
• Duitse troepen vielen Rijnland binnen in 1936;
• Inlijving Oostenrijk, 13 maart 1938;
• Annexatie Tsjechisch Sudetenland 1 oktober
1938
Appeasement; het
antwoord?
Anschluss
Appeasement: september 1938
‘Peace for our time’
Molotov-Ribbentrop pact augustus 1939
1939
Blitzkrieg 1 september 1939 Polen
Bombardement op Rotterdam 14
mei 1940
Capitulatie 15 mei 1940, intocht van het Duitse leger in
Amsterdam