Communicatiestoornissen na een hersentrauma

Communicatiestoornissen na een
hersentrauma
Prof. Dr. J. van Borsel
Handboek Stem-Spraak-Taalpathologie
1.
2.
3.
4.
5.
Inleiding
Omschrijving typen en oorzaken van hersentrauma
Hersentraumapatiënten als specifieke populatie
Communicatiestoornissen bij hersentrauma patiënten
Conclusie
Inhoudstafel
3 types communicatiestoornissen:
- Afasie
- Dysartrie
- Apraxie
1. Inleiding
Hersentrauma / Andere
Traumatisch
hersenaandoeningen
hersenletsel
Niet- aangeboren
hersenletsel (NAH)
Definitie
Beschadiging
van de hersenen
bedoeld ten
gevolge van een
externe fysische
kracht.
Beschadiging van de
hersenen die ontstaan
door interne factoren.
Een hersenletsel dat
niet vanaf de
geboorte aanwezig is
en de oorzaak kan
zowel intern als
extern zijn.
Oorzaak
Extern
Intern
Intern
Voorbeelden
CVA, tumor, infectie,
intoxicatie…
Opmerking: ‘NAH’ is ruimer dan ‘hersentrauma’ of ‘traumatisch hersenletsel’.
2. Omschrijving typen en
oorzaken van hersentrauma
Hersentrauma
Open hoofdletsel
- Schedel gepenetreerd
- Directe beschadiging
hersenweefsel
Gesloten hoofdletsel
- Schedel intact
- Meer diffuse
beschadiging
Diffuse beschadiging:
Ontstaat doordat de hersenen tegen de schedel gedrukt worden door een
acceleratie of deceleratie.
• Acceleratie: hersenen worden tegen de schedel gedrukt
wanneer object van buitenaf plots in beweging gebracht
worden (bv. bij een slag)
• Deceleratie: hersenen worden tegen de schedel gedrukt
wanneer de schedel bij beweging plots tot stilstand gebracht
worden (bv. bij een val)
Contre- coup letsel
= letsel aan de tegenovergestelde kant van waar de hersenen eerst tegen
de schedel stootten.
Diffuse axonale letsel
= de zenuwvezels die verschillende delen van de hersenen verbinden
worden uitgerekt, vooral ter hoogte van de axonene
-> ° meer diffuse hersenbeschadiging
Enkele cijfers:
- Hersentrauma op 200 à 300 slachtoffers op 100.000
- Leeftijdscategoriën 1-5, 15-25, 65< worden vaakst getroffen
- 2 à 3 keer vaker bij mannen dan bij vrouwen
- Komt vaker voor bij mensen met lagere socio-economische status &
mensen met alcoholabusus
- Komt vaker voor bij zwarten dan bij blanken
Voornaamste oorzaken:
- Verkeersongevallen
- Sportongevallen
- Werkongevallen
- Geweldplegingen
Patiëntenpopulatie met hersentrauma is een zeer heterogene
groep! Toch zijn er enkele duidelijke verschillen.
CVA: meestal welbepaald gebied van hersenen aangetast
Hersentrauma: letsels zijn diffuus
3.
Hersentraumapatiënten
als specifieke populatie
• 75%< van de hersentraumapatiënten vertonen
communicatiestoornissen
• Twee typische zaken:
• Communicatiestoornissen na hersentrauma vallen meestal
niet samen met de klassieke vorm van afasie, dysartrie of
apraxie
• Voor een aanzienlijk deel zijn de communicatieproblemen
secundair aan andere stoornissen, meer bepaald cognitieve
stoornissen
4.
Communicatiestoornissen
bij hersentraumapatiënten
Afasie:
- Verschillende cijfers als gevolg van een gebrek aan
consistentie bij bestudeerde hersentraumapatiënten
- Kenmerken
- Woordvormingsproblemen
- Verminderde vloeiendheid
- Meest frequente vorm volwassenen: amnetische afasie
- Meest frequente vorm kinderen & adolescenten: nietvloeiende afasieën
4.1 Taal
Communicatie:
- Vooral de pragmatiek is gestoord
- Moeilijk conversatie te starten
- Problemen met begrijpen van abstracte taal
- Minder oog voor contextuele en niet-verbale informatie
- Taal soms sociaal niet gepast
- Verschilt van patiënt tot patiënt
- 3 types patiënten:
- Patiënten met een overvloed van spraak, maar die inefficiënt en
oppervlakkig is
- Patiënten die een armoede vertonen wat betreft hoeveelheid,
snelheid en verscheidenheid aan geproduceerde taal
- Patiënten met een verward taalgedrag
Afasiepatiënten
Hersenpatiënten
Communiceren beter dan ze
praten
Praten beter dan dat ze
communiceren
Een stoornis in de taalvorm
Stoornis in het taalgebruik
Cognitie:
- Oorzaak gezocht in verstoring van een aantal cognitieve
functies
- Dikwijls verward
- Concentratie- en aandachtsstoornissen
- Vermogen tot redeneren en probleemoplossend gedrag vaak
verminderd
- Vermindering ‘executieve functies’
- Verschilt van patiënt tot patiënt
Onderzoek en behandeling:
- Onderzoek & behandeling niet eenvoudig
- In praktijk selectie van verschillende tests naargelang
noodzakelijkheid voor de patiënt
- Informatie inwinnen van begeleiders, familie…
- Aandacht gaat eerder naar onderliggende cognitieve problemen
Dysartrie:
- Één van de meest persisterende gevolgen van een
hersentrauma
- Kans op volledig herstel gering
- Variabiliteit is groot
- Verschillende typen kunnen voorkomen naargelang het
aangetaste deel van de hersenen
- Vooral atactische dysartrie
-> gevolg van letsel aan cerebellum/bovenste
cereberellaire hersenstelen
4.2 Spraak
Mutisme:
- Er is de mogelijkheid dat de patiënt na een hersentrauma geen
spraak meer laat horen
- Doet zich voor bij het locked-in syndroom & akinetisch
mutisme
- Totaal onvermogen om bewegingen en spraakbewegingen te
maken
- Patiënt is gevangen in zijn eigen lichaam
- Enige vorm van communicatie: met de ogen knipperen
Stotteren:
- Na een open of gesloten hoofdletsel
- Verworven stotteren / neurogeen stotteren genaamd
• Vrij complex
• Komen niet overeen met zuivere klassieke taal- en
spraakstoornissen
• Consequenties voor onderzoek & behandeling
5. Conclusie