Over(-)gewicht en de hersenen Homeostase. De

Over(-)gewicht en de hersenen
Homeostase. De hersenen regelen allerlei processen in het lichaam. De bloeddruk, de
lichaamstemperatuur, het bloedsuiker gehalte, alles wordt nauwkeurig gereguleerd. Ook
de voedselinname, het energieverbruik en daarmee ook het lichaamsgewicht worden
door de hersenen in balans gehouden.. Hierbij maken de hersenen gebruik van allerlei
signaalstoffen die door het lichaam worden aangemaakt om de hersenen te informeren
over hoeveel koolhydraten, vet en/of eiwitten we nodig hebben. In de hersenen ligt een
gebied, de zogenaamde hypothalamus, die deze informatie verwerkt en beslist of we
meer of minder moeten eten, of we (in)actief moeten worden of dat we het
energieverbuik van ons lichaam moeten aanpassen. Over de nauwkeurige regulatie
(ofwel homeostase) van het lichaamsgewicht, de hypothalamus en allerlei hormonen en
andere signaalstoffen gaat het begin van de voordracht.
Evolutionaire druk. Maar als de hypothalamus ons lichaamsgewicht zo goed reguleert,
waarom worden er dan zoveel mensen te zwaar? Dit komt vooral door de omgeving
waarin we ons bevinden. Honderduizenden jaren lang heeft de mens te maken gehad
met perioden van voedselschaarste en perioden van voedselbeschikbaarheid. De
oorspronkelijke mens was een jager en verzamelaar en moest kunnen omgaan met lange
perioden van een groot tekort aan voedsel. Het was gunstig als deze voorvader in tijden
van overvloed zoveel mogelijk voedsel naar binnen werkte, dat voedsel zo efficient
mogelijk probeerde op te slaan en voor de rest inactief bleef om geen energie te
verspillen. Door de eeuwen heen werd ons lichaam daaraan aangepast. Door deze
aanpassingen in gedrag en lichaam slaagden onze verre voorvaderen de steeds
terugkerende perioden van voedselschaarste te overleven.
Het dopaminerge beloningssysteem in de hersenen. Overeten en inactiviteit in tijden
van overvloed is dus eeuwenlang erg nuttig geweest. Dit betekent dat de mens leerde
dat dit gedrag goed en functioneel was. En goed en functioneel gedrag activeert het
beloningssysteem in de hersenen. Op deze manier ‘onthouden’ de hersenen dat we dit
gedrag vaker moeten uitoefenen. Dus overeten en inactiviteit in tijden van overvloed
activeert het beloningssysteem van de hersenen. Dat gold vroeger maar dat geldt nu nog
steeds. Het het beloningssysteem is nu eenmaal zo ge-evolueerd. Maar de laatste 100
jaar kennen in de Westerse wereld we geen tijden van voedselschaarste meer.…….
Voordracht. Er is dus bij de huidige Westerse mens een conflict tussen de nauwkeurige
regulatie van het lichaamsgewicht door de hypothalamus en de neiging tot overeten en
inactiviteit, gestimuleerd door het dopaminerge beloningssysteem in de hogere
hersengebieden. En als het beloningssysteem dit conflict wint, dan worden we te dik. Dit
probleem, de betrokken signaalstoffen en hersengebieden, maar ook de gevolgen op het
gebied van overgewicht, type 2 Diabetes, cardiovasculaire ziekten etc zullen in heldere
termen aan bod komen in de voordracht door Anton Scheurink. Hij zal verklaren
waarom het zo moeilijk is om af te vallen en zal zelfs betogen dat compulsief overeten
kan worden gezien als een vorm van verslaving met een evolutionaire achtergrond.
Maar gelukkig blijft het niet bij een slecht nieuws verhaal, Anton Scheurink zal aan het
eind van zijn verhaal ook aangeven hoe we eenvoudig maar succesvol kunnen en
moeten omgaan met het dreigende overgewicht en de bijbehorende ziekten.