College 1 Beroepsethiek voor pedagogen

Beroepsethiek
Les 1
Beroepsethiek voor SPH
Jan Ebskamp en Henk Kroon
ThiemeMeulenhoff
College 1: Ethiek en moraal
1 Wat is ethiek?
2 Wat is normatieve ethiek?
3 Wat zijn fundamenten voor de moraal?
4 evt. een snelle geschiedenis
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Goed
Slecht
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Iets doen
Met de handen optreden
Verrichten
Intentioneel gedrag
Ethiek
(Grieks) Ethos: zedelijke handeling
Fatsoenlijk
Met goede manieren
Zoals het hoort
Moraal
Handelingen die binnen
een maatschappelijke
context als correct en
wenselijk worden gezien
De heersende opvattingen,
gewoonten en gebruiken
Zoals het hoort, zoals het moet?!
Ethos: gewoonte
Amoreel = wat niets met moraal te maken heeft
Immoreel = wat niet in overeenstemming is met de moraal
Welk gedrag aanvaardbaar is wordt bepaald
door de meeste mensen in de samenleving.
Ethiek: wetenschap die de moraal onderzoekt
Meta-ethiek:
Wat is de inhoud en betekenis van normatief taalgebruik?
?
?
Moraal
Normatieve ethiek:
Wat is een goede moraal?
Descriptieve ethiek:
Wat is de feitelijke moraal?
Toegepaste ethiek:
Wat zou de moraal moeten zijn bij deze specifieke kwestie?
Meta-ethiek
Wat is goed?
Bedoelen we niet gewoon: plezierig?
G.E. Moore
(1873 - 1958)
Normatieve ethiek
Wat is een goede moraal?
Wat is een moreel dilemma?
Een dilemma is een lastige keuze moeten maken.
Een moreel dilemma gaat over
een lastige ethische keuze.
Het gaat over de vraag: ‘hoe goed te leven?’
Het heeft betrekking op de menselijke waardigheid, de kwaliteit van het
bestaan, op welzijn, het tot zijn recht komen van ieder als persoon.
Een voorbeeld van een dilemma.
Vraag
Leg uit of groente kopen ook
een moreel dilemma kan zijn.
Een voorbeeld van een ethisch dilemma.
Mag je rokende zwangere vrouwen verplichten te stoppen?
Mag je een padagogische tik uitdelen?
Mag je je kind een raw-food dieet geven?
Mag je kinderen afnemen van een alcoholist?
Wat is goed handelen?
Moet je een 13 jarige verbieden een solo-reis te maken?
Moet je aangifte doen als je seksueel misbruik vermoed?
Moet je slimme kinderen meer aandacht geven?
Moet je een kind straffen als hij zijn misdaad niet begrijpt?
Mogen /moeten: inzicht 1
Ik moet nu gaan!
Want ik wil mijn vergadering niet missen.
Ik moet!
Ethisch moeten = dwingend, onvoorwaardelijk
‘Willen’ is geen morele norm’
Ik moet nu gaan!
Want ik wil mijn vergadering niet missen.
Ik wil!
Subjectief is dus niet Normatief
Objectief: spruiten zijn gezond
Normatief: je moet spruiten eten
Subjectief: spruiten zijn lekker
Mogen /moeten: inzicht 2
Het mag niet regenen!
Ethiek vooronderstelt keuzevrijheid!
Het mag niet regenen!
Vrije wil: het vermogen van rationeel handelende
personen om controle uit te oefenen over hun
daden en beslissingen
Dus niet:
of
Negatieve vrijheid:
Binnen bepaalde beperkingen ben je vrij
om te doen wat je wilt.
Je hebt de vrijheid
om 100 km per uur te rijden.
Positieve vrijheid:
Je bent vrij om jezelf te bepalen
en jezelf beperkingen op te leggen.
Jezelf dwingen om te studeren.
Heteronoom
- Autonoom -
Isolerend individualisme
In communicatie met
mensen om je heen je eigen
weg bepalen.
Alles laten bepalen door anderen
Alles zelf bepalen
Mogen /moeten: inzicht 3
Je mag een zwerver niet doodschieten!
Een moraal moet je kunnen onderbouwen
http://youtu.be/zM0xcyL1pqs?t=19m20s
Je mag een zwerver niet doodschieten!
Fundering van de moraal:
•
De godsdienst (levensovertuiging)
• De rede, het denken
•
De menselijke natuur
•
Het menselijk welzijn
• De samenleving
Normen: (Latijns) norma
Winkelhaak, richtsnoer, maatstaf of regel
Waarden:
Idealen waarop de concrete normen zijn gebaseerd.
Normen en regels zijn instrumenteel aan waarden.
Docent:
Waarde: rust in de klas
Norm: niet bellen in de klas
Student:
Waarde: geruste ouders
Norm: altijd telefoon opnemen
Casus
Wat moet Gerda doen?
En waarom?
Fien (14 jaar) is vanaf haar nek volledig verlamd. Ze
heeft dagelijks recht op hulp voor de dingen die ze
zelf niet kan. Verzorgende Gerda maakt haar
bijvoorbeeld op, of helpt haar een appeltaart te
bakken voor haar jarige moeder.
Fien is boos op haar buurmeisje Jet. Fien zegt dat Jet
stinkt. Ze vraagt Gerda om haar deobus leeg te
spuiten op Jet, zodra Jet binnenkomt. Jet is een
kwetsbaar meisje, dat daar waarschijnlijk overstuur
van raakt.
Fundering van de moraal
Plichtsethiek
Intentie-ethiek
Deugdethiek
Zorgethiek
Gevolgethiek
Utilisme
Nihilisme
Relativisme
Plichtethiek
Handel zoals je zou kunnen willen dat iedereen zou handelen.
Behandel een ander nooit slechts als middel.
Immanuel Kant (1724 – 1804)
Gevolgethiek
Handel met als doel:
het maximaliseren van het totale geluk.
Bentham en Mill
Rond 1800.
We kunnen (en moeten dus) veel meer doen
voor het welzijn van elkaar.
Peter Singer
Deugdenleer
Aristoteles (384 v.Chr. – 322 v.Chr.)
Handel om jezelf te vervolmaken.
Deugdzaam.
Gulden middenweg.
http://www.youtube.com/watch?v=hRx7fdbxNPI
Eudaimonia
(Grieks)
• Geluk(T)
• Welvaart
• Menselijke bloei
• Goede geest
Wanneer ben je gelukt?
Menselijke essentie = verstand
Deugd = juiste midden kiezen
Waarden in de deugdethiek
Word wie je bent!
Vervul je rol!
Algemene waardevolle deugden
Loyaliteit
Moed
Compassie
Redelijkheid
Zelfcontrole
Bedachtzaamheid
Beleefdheid
Dienstbaarheid
De nieuwe deugdethiek van MacIntyre
Gemeenschapscontext
Deugd heeft erkenning nodig van sociale orde.
Waarden zijn ingebed in sociale orde.
Wat goed is hangt af van de situatie en jouw rol in de
samenleving.
Deugdethiek en traditie
Opvoeding en traditie vormen je karakter.
Wat deugdzaam is hangt af van je situatie.
Een rol vervul je binnen een gemeenschap.
Zorgethiek
Centrale waarden: - Verantwoordelijkheid
- Betrokkenheid
GOED boven RECHT
Een goede relatie staan bovenaan
Zorgvrager heeft recht op
Respect en zelfbepaling
Nihilisme
“De mens is de maat van alle dingen”
Protagoras (490 v.Chr. - 420 v.Chr)
Moraal is subjectief en relatief
Subjectief
Relatief
Mag je liegen?
Relatief
Mag je liegen?
Oefenvraag:
Bij welke norm en welke waarde is sprake van
moraal? Leg uit waarom!
Normen
- Draai de schroeven altijd naar rechts.
- Eet met mes en vork
- Trouwen met je broer is per wet verboden
- Liegen is verkeerd
Waarden:
- Economische winst
- Rechtvaardigheid
- Schoonheid
- Kennis