European Commission

EUROPESE COMMISSIE
José Manuel Durão Barroso
Voorzitter van de Europese Commissie
State of the Union 2012
Plenaire vergadering van het Europees Parlement/Straatsburg
12 september 2012
SPEECH/12/596
Voorzitter,
Geachte leden,
1. Analyse van de situatie
Het is een eer om hier vandaag voor u te staan en deze derde State of the Uniontoespraak te houden.
Op een moment waarop de crisis de Europese Unie nog steeds in zijn greep heeft.
Een financiële en economische crisis. Een sociale crisis. Maar ook een politieke crisis, een
vertrouwenscrisis.
De werkelijke oorzaken van de crisis zijn:
 onverantwoordelijke praktijken in de financiële sector;
 een onhoudbare overheidsschuld, en ook
 een gebrek aan concurrentievermogen in sommige lidstaten.
Daarnaast kampt de euro met zijn eigen structurele problemen. De architectuur van de
euro is onvoldoende gebleken. Er zijn onevenwichtigheden ontstaan.
Hierin wordt thans verbetering gebracht. Maar het is een pijnlijke, moeizame operatie.
De burgers zijn gefrustreerd. Zij zijn bezorgd. Zij vrezen dat hun manier van leven wordt
bedreigd.
Het gevoel dat de lidstaten eerlijk en billijk worden behandeld, kalft af. En hoe kan er
sprake zijn van gelijkwaardigheid tussen de Europese burgers als niet alle lidstaten even
billijk worden behandeld?
In de afgelopen vier jaar hebben we veel moedige beslissingen genomen om deze
systeemcrisis aan te pakken. Maar ondanks al deze inspanningen hebben onze
maatregelen de burgers, de markten en onze internationale partners nog niet kunnen
overtuigen.
Waarom? Omdat wij keer op keer verzuimd hebben de twijfels een halt toe te roepen.
Twijfels over de vraag of sommige landen werkelijk kunnen hervormen en hun
concurrentievermogen kunnen herstellen. Twijfels over de vraag of andere landen
werkelijk bereid zijn elkaar te steunen zodat de euro en het Europese project
onomkeerbaar zijn.
Reeds al te vaak hebben we een neerwaartse spiraal meegemaakt. Eerst worden op
Europese topbijeenkomsten zeer belangrijke besluiten voor onze toekomst genomen.
Maar dan, de volgende dag, zien we dat deze besluiten worden ondermijnd door dezelfde
personen die ze genomen hebben, met het argument dat ze te ver gaan, of dat ze niet
ver genoeg gaan. En dan krijgen we een geloofwaardigheidsprobleem. Een
vertrouwensprobleem.
Het is onaanvaardbaar om deze Europese bijeenkomsten voor te stellen als
bokswedstrijden, en te beweren dat we gewonnen hebben door onze tegenstander
knock-out te slaan. We kunnen niet tot dezelfde Unie behoren en tegelijkertijd doen
alsof dat niet zo is. We kunnen niet negen goede besluiten op losse schroeven zetten
door één actie of verklaring die twijfels oproept over alles wat we bereikt hebben.
Dit, geachte leden, is de kern van de politieke vertrouwenscrisis in Europa. Indien de
Europese politieke actoren zich niet aan de regels en de door henzelf genomen besluiten
houden, hoe kunnen zij anderen er dan van overtuigen dat zij vastbesloten zijn deze
crisis samen op te lossen?
2
Voorzitter,
Geachte leden,
2. De uitdaging – Een nieuwe koers voor Europa
Een vertrouwenscrisis is een politieke crisis. Het goede nieuws is dat er in een
democratie geen enkel politiek probleem bestaat waarvoor geen politieke oplossing kan
worden gevonden.
Daarom wil ik hier vandaag met u de fundamentele politieke vraagstukken bespreken –
waar staan wij nu, en hoe moeten wij verder. Ik wil het daarbij vooral hebben over de
politieke richting en de visie die onze beleidsbesluiten vorm zal geven.
Ik zal deze afzonderlijke besluiten uiteraard niet allemaal opsommen. U ontvangt thans
de brief die ik aan de Voorzitter van het Europees Parlement heb toegezonden, en
waarin de onmiddellijke prioriteiten van de Commissie zijn aangegeven. Wij zullen deze
met u bespreken voordat het werkprogramma van de Commissie later in het najaar
wordt aangenomen.
Dit is vandaag mijn boodschap aan u: Europa heeft een nieuwe koers nodig. En die
nieuwe koers kan niet gebaseerd zijn op oude ideeën. Europa heeft behoefte aan een
nieuwe mentaliteit.
Wanneer we het over de crisis hebben, en we hebben het allemaal over de crisis, hebben
we daaruit dan werkelijk alle consequenties getrokken voor ons handelen? Wanneer we
over globalisering spreken, en we spreken dikwijls over globalisering, hebben we dan
werkelijk de gevolgen daarvan voor de rol van al onze lidstaten onderzocht?
Een nieuwe koers voor Europa moet ermee beginnen dat werkelijk alle consequenties
worden getrokken uit de problemen waarmee wij kampen en die onze wereld
fundamenteel veranderen.
Wij moeten om te beginnen ophouden de vraagstukken van de toekomst op te lossen
met de instrumenten uit het verleden.
Sinds het begin van de crisis hebben we keer op keer gezien dat onderling verbonden
wereldmarkten sneller functioneren en daardoor machtiger zijn dan gefragmenteerde
nationale politieke systemen. Dit ondermijnt het vertrouwen van de burgers in de
politieke besluitvorming, en vormt een voedingsbodem voor populisme en extremisme in
Europa en elders.
De realiteit is dat de lidstaten van Europa in een onderling verbonden wereld individueel
niet meer in staat zijn de loop der gebeurtenissen daadwerkelijk te bepalen.
Tegelijkertijd hebben zij hun Unie – onze Unie – nog niet de nodige instrumenten
gegeven om de nieuwe realiteit het hoofd te bieden. Wij bevinden ons in een beslissende
overgangsfase. Een fase waarin besluiten en leiderschap noodzakelijk zijn.
Ja, globalisering vereist meer Europese eenheid.
Meer eenheid vereist meer integratie.
Meer integratie vereist meer democratie, Europese democratie.
In Europa betekent dit eerst en vooral dat we aanvaarden dat we allemaal in hetzelfde
schuitje zitten.
Het betekent dat wij erkennen dat onze Europese belangen gemeenschappelijke
belangen zijn.
Het betekent dat wij aanvaarden dat wij door het lot verbonden zijn.
3
En het betekent dat wij een beroep doen op
gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en solidariteit.
een
werkelijk
gevoel
van
Want wanneer je op een boot midden in een storm zit, is absolute loyaliteit het minimum
dat je van je medebemanningsleden mag verwachten.
Dit is de enige manier om de veranderingen bij te houden. Het is de enige manier om de
omvang en de organisatorische doeltreffendheid van een wereldspeler te kunnen
bereiken. Het is de enige manier om, in een veranderende wereld, onze waarden – want
daar gaat het hier ook om - te behouden.
In de 20e eeuw kon een land met slechts 10 of 15 miljoen inwoners een wereldmacht
worden. In de 21e eeuw dreigen zelfs de grootste Europese landen het af te leggen
tegen giganten als de VS of China.
De geschiedenis verloopt steeds sneller. Het kostte Engeland 155 jaar om zijn BBP per
inwoner te verdubbelen. De VS kostte het 50 jaar voor de VS, en China nog maar 15
jaar. Maar de economische verandering die zich in sommige van onze nieuwe lidstaten
voltrekt, is niet minder indrukwekkend.
Europa heeft alle troeven in handen, in feite zelfs veel meer troeven dan vroegere
generaties die voor soortgelijke of zelfs grotere uitdagingen stonden.
Maar wij moeten deze troeven dan ook gebruiken en allemaal tegelijk inzetten.
Het is nu tijd om ambities, besluiten en activiteiten op elkaar af te stemmen.
Het is nu tijd om geen genoegen meer te nemen met ad-hoc-oplossingen en halve
maatregelen.
Het is nu tijd om lering te trekken uit de geschiedenis en een betere toekomst voor ons
Europa te scheppen.
Voorzitter,
Geachte leden,
3.
Reactie op de situatie – Het “beslissende pact voor Europa”
Wat ik verlang en u vandaag voorstel, is een beslissend pact voor Europa.
Een beslissend pact waardoor onze waarden, onze vrijheid en onze welvaart bijdragen
tot de toekomst van een gemondialiseerde wereld. Een pact dat zowel rekening houdt
met de noodzaak om onze sociale markteconomieën te behouden als met de noodzaak
deze te hervormen. Een pact dat de EMU zal stabiliseren, duurzame groei zal doen
toenemen en het concurrentievermogen zal herstellen. Een pact dat zal zorgen voor een
vertrouwenscontract tussen onze landen, tussen de lidstaten en de Europese
instellingen, tussen sociale partners en tussen de burgers en de Europese Unie.
Het beslissende pact voor Europa houdt het volgende in:
Wij mogen geen twijfel laten bestaan over de integriteit van de Unie of de
onomkeerbaarheid van de euro. De meer kwetsbare landen mogen geen twijfel laten
bestaan over hun bereidheid tot hervormingen. Over hun verantwoordelijkheidsgevoel.
Maar de sterkere landen mogen geen twijfel laten bestaan over hun bereidheid één front
te vormen. Over hun solidariteitszin. Niemand van ons mag er twijfel over laten bestaan
dat wij vastbesloten zijn om hervormingen door te voeren. OM SAMEN TE HERVORMEN.
De opvatting dat wij kunnen groeien zonder hervormingen of dat wij op eigen kracht
succesvol kunnen zijn, is zonder meer een misvatting. Wij moeten erkennen dat wij in
hetzelfde schuitje zitten en er samen uit moet komen.
4
Dit beslissende pact vraagt de voltooiing van een hechte economische unie, gebaseerd
op een politieke unie.
a) Economische unie:
Laat ik beginnen met de Europese economie.
Ten eerste hebben wij groei nodig. Duurzame groei.
Groei is van levensbelang voor ons Europese sociale-marktmodel: groei schept
werkgelegenheid en ondersteunt onze levensstandaard. Wij kunnen echter alleen blijven
groeien wanneer wij concurrerender zijn.
Op nationaal niveau betekent dit dat structurele hervormingen moeten worden
doorgevoerd die al decennia zijn uitgesteld. Het openbaar bestuur moet worden
gemoderniseerd. Overbodige uitgaven moeten worden teruggedrongen. Gevestigde
belangen en privileges moeten worden aangepakt. De arbeidsmarkt moet worden
hervormd om tot een goede balans te komen tussen zekerheid en flexibiliteit. En de
houdbaarheid van sociale stelsels moet worden gewaarborgd.
Op Europees niveau moeten wij doortastender zijn bij het wegnemen
belemmeringen, of deze nu van fysieke, economische of digitale aard zijn.
van
Wij moeten de eengemaakte markt voltooien.
Wij moeten onze energieafhankelijkheid verminderen en het potentieel aan duurzame
energie aanboren.
Het bevorderen van het concurrentievermogen in sectoren als energie, vervoer of
telecom, zou kunnen zorgen voor nieuwe concurrentie, meer innovatie en lagere prijzen
voor consumenten en ondernemingen.
De Commissie zal binnenkort komen met een Single Market Act II. Om de eengemaakte
markt te laten bloeien, zal de Commissie krachtig en onverzettelijk de hand houden aan
de regels op het gebied van mededinging en handel. Laat ik duidelijk zijn: ik ben er
zeker van dat wanneer het aan de lidstaten wordt overgelaten, deze de druk van grote
ondernemingen of sterke externe krachten niet zullen kunnen weerstaan.
Wij moeten een Europese arbeidsmarkt scheppen en het voor mensen net zo
gemakkelijk maken om in een ander land te werken als in eigen land het geval is.
Wij moeten onderzoek doen naar groene groei en onze hulpbronnen efficiënter
gebruiken.
Wij moeten veel ambitieuzer zijn op het gebied van onderwijs, onderzoek, innovatie en
wetenschap.
Europa is nummer één van de wereld in cruciale sectoren als de luchtvaart, de
automobielindustrie, de farmacie en technologie, met mondiale marktaandelen van meer
dan een derde. De afgelopen tien jaar is de industriële productiviteit toegenomen met
35%, ondanks de vertraging van de economie. Op dit moment is de industriesector goed
voor zo’n 74 miljoen banen. Jaarlijks scheppen startende ondernemingen in de EU meer
dan 4 miljoen banen. Wij moeten daarop voortbouwen door in ons nieuwe
industriebeleid te investeren en een bedrijfsklimaat tot stand te brengen dat
ondernemerschap aanmoedigt en kleine ondernemingen steunt.
Dit houdt in dat het belastingklimaat voor ondernemingen moet worden vereenvoudigd
en voor investeerders aantrekkelijker moet worden gemaakt. Een betere
belastingcoördinatie zou alle lidstaten ten goede komen.
5
Wij hebben ook een proactief handelsbeleid nodig, dat nieuwe markten ontsluit.
Dáárin moet het potentieel van de Europese economie worden gezocht. Dát is de
goudmijn die nog volledig moet worden ontgonnen. De volledige uitvoering van het
groeipact waarover tijdens de Europese Raad in juni overeenstemming is bereikt, kan
ons een heel eind op weg helpen.
En wij zouden verder kunnen gaan, met een realistische, maar ambitieuze EU-begroting
die in het teken staat van investeringen, groei en hervorming. Laat het duidelijk zijn: de
Europese begroting is het instrument bij uitstek voor het investeren in Europa en voor
groei in Europa. De Commissie en dit Parlement – en in feite alle pro-Europese krachten,
want de meeste lidstaten steunen ons voorstel – moeten nu één blok vormen ter
ondersteuning van een solide meerjarig financieel kader voor de periode tot 2020. De
lasten voor de lidstaten zullen gering zijn, zeker met het door ons voorgestelde nieuwe
stelsel van eigen middelen. Maar een goed meerjarig financieel kader zou een enorme
stimulans zijn voor hun economieën, hun regio’s, hun onderzoekers, hun studenten, hun
jongeren die een baan zoeken en hun kmo’s.
Het is een begroting voor groei en economische, sociale en territoriale samenhang
tussen en binnen de lidstaten.
Het is een begroting die de eengemaakte markt zal helpen voltooien door via de
financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen de leemtes in onze energie-, vervoersen telecominfrastructuur te vullen.
Het is een begroting voor een moderne, op groei gerichte landbouw die voedselzekerheid
kan combineren met duurzame plattelandsontwikkeling.
Het is een begroting die door middel van Horizon 2020 een onderzoeksintensief en
innovatief Europa zal bevorderen. Want onderzoek heeft deze Europese schaal nodig.
De geloofwaardigheid van veel van onze lidstaten zal hierdoor echt op de proef worden
gesteld. Ik wil zien of die lidstaten die steeds praten over investering en groei, nu ook
een begroting zullen steunen die groei op Europees niveau beoogt.
De begroting is ook het instrument om investering te ondersteunen in onze groeiagenda, Europa 2020, die we nu meer dan ooit nodig hebben.
Europa 2020 is dé manier om de Europese sociale markteconomie te moderniseren en te
behouden.
Geachte leden,
Onze agenda voor structurele hervormingen vergt grote aanpassingen. Deze
hervormingen hebben alleen kans van slagen als zij billijk en rechtvaardig zijn.
Ongelijkheid is immers niet houdbaar.
In sommige delen van Europa is sprake van een echte sociale noodtoestand.
De armoede neemt er toe en de werkloosheid loopt er sterk op, met name onder onze
jongeren.
Daarom moeten wij de sociale cohesie versterken. Het is een kenmerk dat de Europese
maatschappij onderscheidt van alternatieve modellen.
Sommigen beweren dat het Europese sociale model als gevolg van deze crisis dood is. Ik
ben het daar niet mee eens.
6
We moeten onze economieën inderdaad hervormen en onze socialezekerheidsstelsels
moderniseren. Maar een effectief socialezekerheidsstelsel dat diegenen ondersteunt die
hulp behoeven, vormt geen belemmering voor welvaart. Het is daarvan juist een
onmisbaar onderdeel. Het zijn immers de Europese landen met de meest effectieve
socialezekerheidsstelsels en met de meest ontwikkelde sociale partnerschappen die tot
de meest succesvolle en concurrerende economieën ter wereld behoren.
Billijkheid en rechtvaardigheid betekent dat onze jongeren een kans krijgen. Wij doen al
veel. En voor het einde van het jaar zal de Commissie met een Youth-pakket komen dat
een jongerengarantieregeling en een kwaliteitskader in het leven roept ter bevordering
van beroepsopleidingen.
Billijkheid en rechtvaardigheid betekent dat belastingstelsels beter en eerlijker worden.
Zonder belastingfraude en belastingontduiking zouden in heel Europa miljarden extra in
de schatkist van de overheid kunnen vloeien.
Daarom zal de Commissie zich er sterk voor maken dat overeenstemming wordt bereikt
over een herziening van de richtlijn spaarbelasting en over mandaten om met derde
landen over strengere belastingovereenkomsten te onderhandelen. Dergelijke
overeenkomsten zouden een belangrijke bron van legitieme belastinginkomsten vormen.
En de Commissie zal blijven strijden voor een eerlijke en ambitieuze belasting op
financiële transacties die waarborgt dat de belastingbetalers profijt hebben van de
financiële sector en niet alleen de financiële sector profijt van de belastingbetalers heeft.
Nu duidelijk is dat overeenstemming hierover alleen kan worden bereikt door middel van
meer samenwerking, zal de Commissie al het mogelijke doen om op dit gebied snel en
effectief vooruitgang te boeken met de lidstaten die daartoe bereid zijn. Dit gaat immers
om billijkheid. En billijkheid is een essentiële voorwaarde willen de noodzakelijke
economische hervormingen maatschappelijk en politiek aanvaardbaar zijn. En billijkheid
is eerst en vooral een kwestie van rechtvaardigheid, sociale rechtvaardigheid.
Voorzitter,
Geachte leden,
Met het oog op de crisis zijn er belangrijke beslissingen genomen. In de hele Europese
Unie worden hervormings- en consolidatiemaatregelen uitgevoerd. Er worden
gezamenlijke financiële vangnetten opgezet en de Europese instellingen laten er geen
twijfel over bestaan dat zij de euro hoe dan ook beschermen.
De Commissie is zich er terdege van bewust dat in de lidstaten die de meest ingrijpende
hervormingen doorvoeren, de bevolking het zwaar heeft en voor moeilijke – en soms
uiterst pijnlijke – aanpassingen staat. Maar deze hervormingen zijn absoluut
noodzakelijk voor een betere toekomst. Zij hadden al veel eerder moeten plaatsvinden.
Een terugkeer naar de status quo ante is eenvoudig uitgesloten.
De Commissie blijft al het mogelijke doen om deze lidstaten te ondersteunen en te
helpen bij het stimuleren van groei en werkgelegenheid, bijvoorbeeld door de
structuurfondsen te herprogrammeren.
Ik zou graag iets over Griekenland willen zeggen. Ik denk echt dat we dit najaar een
keerpunt kunnen bereiken. Als Griekenland er geen enkele twijfel over laat bestaan dat
het wil hervormen en als alle andere landen er geen twijfel over laten bestaan dat zij
vastbesloten zijn om Griekenland in de eurozone te houden, dan moet het lukken.
Ik ben van mening dat als Griekenland zijn verplichtingen nakomt, het als lid van de
Europese familie deel moet blijven uitmaken van de eurozone.
7
Zorgen voor stabiliteit in de eurozone is op dit moment onze belangrijkste opgave. Dit is
de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de lidstaten en de instellingen van de EU. De
Europese Centrale Bank mag beslist geen regeringen financieren. De Commissie is
echter van mening dat het wel onder het mandaat van de ECB valt om de nodige
maatregelen te nemen als de kanalen voor het monetair beleid niet goed werken,
bijvoorbeeld op de secundaire markten voor staatsschuld. De ECB heeft namelijk niet
alleen het recht, maar ook de plicht om de integriteit van het monetair beleid te
herstellen. Het is uiteraard aan de ECB om als onafhankelijke instelling te bepalen welke
maatregelen zij neemt en onder welke voorwaarden. Maar alle actoren, en dan bedoel ik
ook echte alle actoren, dienen de onafhankelijkheid van de ECB te respecteren.
Geachte leden,
Ik heb gesproken over de economische beleidsmaatregelen die we dringend moeten
uitvoeren. Die zijn onontkoombaar, maar niet genoeg. We moeten verder gaan.
We moeten de economische en monetaire unie voltooien. We moeten een bankenunie en
een begrotingsunie tot stand brengen, met de bijbehorende institutionele en politieke
mechanismen.
Vandaag komt de Commissie met wetgevingsvoorstellen voor een gemeenschappelijk
Europees toezichtsmechanisme als opstap naar een bankenunie.
De crisis heeft duidelijk gemaakt dat banken transnationaal zijn geworden, terwijl de
regels en het toezicht nationaal zijn gebleven. En toen het fout liep, kreeg de
belastingbetaler de rekening gepresenteerd.
De afgelopen vier jaar heeft de EU de spelregels voor banken grondig herzien en liep zij
wereldwijd voorop bij de uitvoering van de afspraken die in G-20-verband zijn gemaakt.
Maar coördinatie alleen volstaat niet meer – we moeten toe naar gemeenschappelijke
toezichtsbesluiten, met name binnen de eurozone.
Met het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme dat vandaag wordt voorgesteld, wordt
de organisatie van het toezicht versterkt. In dit verband is een centrale rol weggelegd
voor de Europese Centrale Bank en wordt een en ander goed gecoördineerd met de
Europese Bankautoriteit. Dit zal het vertrouwen in het toezicht op de banken in de
eurozone herstellen.
Het nieuwe toezicht geldt voor alle banken in de eurozone. Alle instellingen moeten
onder de loep kunnen worden genomen, omdat systeemrisico's zich overal kunnen
voordoen, en niet alleen in systeemrelevante banken. Het spreekt voor zich dat de
nationale toezichthouders daar volledig bij worden betrokken.
Het pakket omvat twee bij elkaar horende wetteksten: een voor de ECB en een voor de
EBA. Het is duidelijk dat het Parlement zowel bij de goedkeuring van dit nieuwe
mechanisme als bij het democratisch toezicht nadien een cruciale rol zal spelen.
Het gaat om een belangrijke eerste stap op weg naar de bankenunie die ik u in juni heb
voorgesteld. Het aanstellen van een Europese toezichthouder heeft nu de hoogste
prioriteit, omdat alleen dán de bankencrisis, of het nu gaat om de afwikkeling van
banken of om depositogaranties, beter kan worden aangepakt.
8
Tegelijkertijd zal de Commissie zich blijven inzetten voor de hervorming van het
bankwezen om ervoor te zorgen dat het bankwezen doet wat het moet doen: de reële
economie op verantwoorde wijze financieren. Dat betekent dat het mkb en andere
ondernemingen gemakkelijker aan langetermijnfinanciering kunnen komen. Om te
voorkomen dat er opnieuw wordt geknoeid met de interbancaire rentetarieven – met alle
gevolgen van dien voor bedrijven en hypotheekhouders – zijn regels inzake referentieindexen nodig. Er moet dus wetgeving komen die ervoor zorgt dat banken hun cliënten
en elkaar billijk behandelen en er moet een andere visie worden ontwikkeld op de
structuur van bankactiviteiten om inherente risico's te elimineren.
Hierbij is telkens een belangrijke rol weggelegd voor het Parlement. De Commissie zal
op dit gebied nauw met u samenwerken.
Maar een hechtere economische unie vereist een tweede element, namelijk de stap in de
richting van een begrotingsunie.
Het is duidelijk waarom: de economische besluiten van de ene lidstaat hebben gevolgen
voor de andere lidstaten. En dus zullen we het economisch beleid strakker moeten
coördineren.
Het enige middel om onevenwichtigheden te voorkomen is een krachtiger en bindender
kader voor de nationale besluitvorming inzake belangrijk economisch beleid. Hoewel er
op dit gebied al veel is gedaan, bijvoorbeeld door middel van het six-pack en de
landenspecifieke aanbevelingen, zijn beslist verdere stappen geboden om specifieke
voorwaarden te paren aan gerichte prikkels en de economische en monetaire unie
werkelijk houdbaar te maken.
Voor blijvende resultaten moeten we op EU-niveau volwaardige economische governance
koppelen aan een echte, geloofwaardige budgettaire capaciteit.
Daar hoeven we geen instellingen voor te splitsen of nieuwe instellingen voor in het
leven te roepen. Integendeel: de bestaande instellingen kunnen dit snel en doeltreffend
aanpakken. De Europese Commissie treedt daarbij op als onafhankelijke Europese
autoriteit, onder toezicht van het Europees Parlement als parlementaire
vertegenwoordiging op Europees niveau.
In een dergelijk kader kunnen mettertijd stappen worden gezet in de richting van echt
gemeenschappelijke uitgifte en aflossing van schuldpapier.
Kortom, de sleutel tot succes is de combinatie van economische hervorming en een
echte economisch en monetaire unie.
De Commissie zal nog dit najaar een blauwdruk presenteren voor een hechtere
economische en monetaire unie.
Deze blauwdruk zal aan het Parlement worden voorgelegd. Het gaat namelijk om zaken
die met en door de volksvertegenwoordigers moeten worden besproken.
Tegelijkertijd zal dit plan als basis dienen voor het debat op de bijeenkomst van de
Europese Raad in december, ter voorbereiding waarvan de voorzitter van de Europese
Raad, ikzelf en de voorzitters van de Europese Centrale Bank en de Eurogroep op
verzoek een verslag zullen opstellen.
In onze blauwdruk zullen we de nodige instrumenten definiëren en schetsen hoe daaraan
met wetgeving invulling kan worden gegeven, of het nu gaat om beleidscoördinatie,
budgettaire capaciteit of schuldaflossing. Daarin zal ook worden aangegeven op welke
punten er wijzigingen in het Verdrag nodig zijn, zoals in het geval van gezamenlijk en
individueel gegarandeerde staatsschuld. Het wordt een blauwdruk voor wat we de
komende weken en maanden, maar ook in de jaren nadien, tot stand moeten brengen.
9
Voorzitter,
Geachte leden,
b) Politieke unie
Uiteindelijk worden de houdbaarheid en de geloofwaardigheid van de economische en
monetaire unie bepaald door de instellingen en het politieke concept waarop zij is
gebaseerd.
Daarom kan de economische en monetaire unie niet los worden gezien van de kwestie
van een politieke unie en de Europese democratie die daaraan ten grondslag moet
liggen.
Als we van de economische en monetaire unie een succes willen maken, moeten we
ambitie paren aan een goede timing. We moeten nu concrete stappen zetten, met een
politieke unie als einddoel.
Ik zou graag zien dat zich een Europese publieke ruimte ontwikkelt, waar Europese
aangelegenheden worden besproken vanuit een Europees gezichtspunt. We kunnen niet
alleen nationale oplossingen blijven aandragen voor Europese problemen.
Dit debat moet worden gevoerd in onze samenlevingen, door onze burgers. Vandaag wil
ik echter ook een beroep doen op Europese denkers, op ontwikkelde mannen en
vrouwen, om deel te nemen aan dit debat over de toekomst van Europa. En ik doe een
beroep op u. Dit is het huis van de Europese democratie. We moeten de rol van het
Europees Parlement op het Europese niveau versterken.
En we moeten zorgen voor echte complementariteit en samenwerking tussen het
Europees Parlement en de nationale parlementen.
Dat kan alleen door ook de Europese politieke partijen te versterken. Vaak is er eigenlijk
sprake van een scheiding tussen de politieke partijen in de lidstaten en de Europese
politieke partijen hier in Straatsburg. We moeten erkennen dat het politieke debat al te
vaak alleen tussen de nationale partijen lijkt te worden gevoerd. Zelfs bij de
verkiezingen voor het Europees Parlement staan niet de namen van de Europese
politieke partijen op het stembiljet en wordt een nationaal debat gevoerd tussen
nationale politieke partijen. Daarom moet er een sterker statuut komen voor de
Europese politieke partijen. Ik ben blij u te kunnen meedelen dat de Commissie vandaag
een voorstel hierover heeft goedgekeurd.
Het zou een belangrijke verrijking van het pan-Europese politieke debat betekenen als
de Europese politieke partijen al bij de Europese verkiezingen van 2014 een kandidaat
zouden presenteren voor de functie van Commissievoorzitter. Hiervoor hoeft het Verdrag
niet te worden gewijzigd. Dan wordt definitief duidelijk gemaakt dat er bij deze
verkiezingen echt iets te kiezen valt. Ik roep de politieke partijen op om deze stap te
zetten en zo deze Europese verkiezingen nog Europeser te maken.
Voorzitter,
Geachte leden,
In een echte politieke Europese Unie moeten we het Europese optreden richten op de
zaken die er echt toe doen en die op Europees niveau moeten worden aangepakt. Niet
alles kan tegelijkertijd als prioriteit worden bestempeld. Hier past wellicht ook enige
zelfkritiek.
10
Als we integratie serieus nemen, moeten we met een frisse blik kijken op welk niveau er
moet worden opgetreden. Subsidiariteit is een democratisch basisbegrip dat
daadwerkelijk moet worden toegepast.
In een politieke unie moeten we ook de fundamenten versterken waarop onze Unie is
gebouwd: de eerbiediging van onze fundamentele waarden, de rechtsstaat en
democratie.
De afgelopen maanden hebben we gezien hoe in sommige Europese staten de juridische
en democratische structuur onder vuur lag. Het Europees Parlement en de Commissie
hebben als eersten alarm geslagen en hebben een belangrijke rol gespeeld bij het
indammen van deze verontrustende ontwikkelingen.
Maar bij deze situaties kwamen ook de beperkingen van onze institutionele regelingen
aan het licht. Wij hebben een bredere waaier van instrumenten nodig – die ons meer
keuze geeft dan alleen die tussen de “soft power” van politieke overreding en de
“nucleaire optie” van artikel 7 van het Verdrag.
Ons streven om de rechtsstaat te handhaven ligt ook ten grondslag aan ons voornemen
een Europees openbaar ministerie op te richten, zoals in de Verdragen is bepaald. Wij
komen binnenkort met een voorstel op dit gebied.
Voorzitter,
Geachte leden,
In een politieke unie moeten we ook meer doen om invulling te geven aan onze rol in de
wereld. Soevereiniteit delen in Europa maakt ons tot een soevereiner Europa in de
geglobaliseerde wereld.
In de wereld van vandaag moet je gewicht in de schaal kunnen leggen.
En door je waarden kun je je onderscheiden.
Daarom moet Europa een boodschap van vrijheid, democratie, rechtsstaat en solidariteit
uitdragen. Kortom: onze Europese waarden.
Meer dan ooit hebben onze burgers en de nieuwe wereldorde een actief en invloedrijk
Europa nodig. Niet alleen voor ons, maar ook voor de rest van de wereld is het
belangrijk dat we slagen. Een Europa dat staat voor zijn waarden. En een Europa dat
opkomt voor zijn overtuiging dat mensenrechten geen luxe zijn die alleen voor de
ontwikkelde wereld is weggelegd, maar dat zij universeel geldig zijn.
De verschrikkelijke situatie in Syrië drukt ons met de neus op het feit dat we niet afzijdig
kunnen blijven. Er moet een nieuw en democratisch Syrië verrijzen. Het is onze
gezamenlijke verantwoordelijkheid dat mogelijk te maken en samen te werken met de
mondiale actoren die daar ook naar streven.
De wereld heeft behoefte aan een EU die voorop blijft lopen als het gaat om ontwikkeling
en humanitaire hulp. Die open economieën wil en protectionisme bestrijdt. Die het
voortouw neemt in de strijd tegen klimaatverandering.
De wereld heeft een Europa nodig dat militairen kan inzetten om de situatie in
crisisgebieden onder controle te krijgen. We moeten een algemene evaluatie organiseren
van de Europese capaciteit en een werkelijk collectieve defensieplanning opzetten. We
moeten ons gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid versterken en een
gemeenschappelijke aanpak voor defensievraagstukken ontwikkelen, want samen
hebben we de macht en het gewicht om van de wereld een eerlijker plaats te maken
waar regels en respect voor mensenrechten heersen
11
Voorzitter,
Geachte leden,
4. Verdragswijziging, 17 versus 27 en de uitbreiding van het publieke debat
a) Federatie van natiestaten - Verdragswijziging
Een hechte economische en monetaire unie, een politieke unie met een coherent
buitenlands en veiligheidsbeleid houden uiteindelijk in dat de huidige Europese Unie zich
verder moet ontwikkelen.
Laten we er niet omheen draaien: we zullen in de richting van een federatie van
natiestaten moeten gaan. Dat is wat we nodig hebben. Dat is onze politieke horizon.
Dat moet onze leidraad zijn voor de komende jaren.
Vandaag roep ik op tot een federatie van natiestaten. Geen superstaat, maar een
democratische federatie van natiestaten die onze gemeenschappelijke problemen kan
aanpakken, waar de soevereiniteit zodanig wordt gedeeld dat elk land en alle burgers
beter hun eigen koers kunnen bepalen. Ik heb het over een Unie die met de lidstaten
werkt, niet tegen de lidstaten. In een tijd van globalisering geeft gedeelde soevereiniteit
niet minder macht, maar meer.
Ik gebruik de term "federatie van natiestaten" met opzet, omdat we in deze turbulente
tijden de verdediging van de natie niet moeten overlaten aan nationalisten en
populisten. Ik geloof in een Europa waar de mensen trots zijn op hun land, maar ook op
het feit dat ze Europeaan zijn en op onze Europese waarden.
Voor een dergelijke federatie van natiestaten is uiteindelijk een nieuw Verdrag nodig.
Ik zeg dit niet lichtvaardig. Wij weten allemaal hoe moeilijk het inmiddels is om het
Verdrag te wijzigen.
Een wijziging moet zorgvuldig worden voorbereid.
Besprekingen over een verdragswijziging moeten ons niet ervan afleiden of weerhouden
dat te doen wat vandaag al kan en moet worden gedaan.
Een hechte economische en monetaire unie kan in gang worden gezet op grond van de
huidige Verdragen, maar kan alleen worden voltooid wanneer de verdragen worden
gewijzigd. Laten we vandaag dus beginnen, maar laten we bij onze besluiten van
vandaag rekening houden met de toekomst.
We moeten niet beginnen met een verdragswijziging. Wij moeten eerst bepalen welke
beleidslijnen nodig zijn en met welke instrumenten deze moeten worden uitgevoerd.
Daarna kunnen we pas beslissen wat er nog moet gebeuren en hoe we dat kunnen
aanpakken.
Ten slotte moet er in heel Europa een breed debat worden gevoerd, dat moet
plaatsvinden voordat een conventie en een intergouvernementele conferentie bijeen
worden geroepen. Dit debat moet een waarlijk Europese dimensie hebben.
De tijd dat Europese integratie plaatsvond met stilzwijgende toestemming van de
burger, is voorbij. Europa mag geen aangelegenheid van technocraten, bureaucraten of
diplomaten worden, maar moet steeds democratischer worden. De rol van het Europees
Parlement is essentieel en daarom kunnen de verkiezingen van volgend jaar de doorslag
geven.
12
Vóór de volgende verkiezingen voor het Europees Parlement in 2014 zal de Commissie
schetsen hoe zij de toekomstige Europese Unie wil vormgeven. Wij zullen ook op tijd
voor het debat duidelijke ideeën presenteren voor de wijziging van het Verdrag.
Wij zullen de doelstellingen definiëren en nagaan hoe de instellingen de Europese Unie
opener en democratischer kunnen maken, welke bevoegdheden en instrumenten de Unie
doeltreffender kunnen maken en met welk model de Unie waarlijk een Europa voor de
Europese bevolking wordt. Ik geloof dat we een echt debat nodig hebben en in een
democratie vindt het beste debat plaats met verkiezingen op Europees niveau, waarbij
het gaat om onze toekomst en onze doelstellingen.
b) 17 versus 27
Voorzitter,
Geachte leden,
Dit debat moet niet alleen worden gevoerd tussen de huidige leden van de eurozone.
Verdere integratie is absoluut noodzakelijk voor de eurozone en de leden daarvan, maar
dit project moet open blijven staan voor alle lidstaten.
Laat ik heel duidelijk zijn: in Europa moeten we nieuwe scheidslijnen voorkomen. Als
geheel staat de Europese Unie namelijk sterker bij het bewaken van de integriteit van de
eengemaakte markt, het lidmaatschap en de instellingen.
Niemand zal worden gedwongen tot verdere integratie, en niemand zal worden geweerd.
Het tempo zal niet worden gedicteerd door de traagste of degene die het meest aarzelt.
Daarom zullen wij onze voorstellen baseren op de bestaande Unie en instellingen en op
de communautaire methode. Er is heel duidelijk slechts één Europese Unie, één
Commissie, één Europees Parlement. Meer democratie, meer transparantie en meer
verantwoordingsplicht worden niet bereikt door een toename van het aantal instellingen
waardoor de EU ingewikkelder, minder doorzichtig, minder coherent en minder
slagvaardig zou worden.
c) Uitbreiding van het publieke debat
Dit, geachte leden, zijn de besluiten die wij de komende tijd moeten nemen.
Daarom denk ik dat er tussen de Europese burgers een serieus debat moet worden
gevoerd over onze koers en over de eventuele gevolgen van fragmentatie. Soms
ontstaat fragmentatie namelijk ongewild.
En ook moet er worden gedebatteerd over wat wij samen kunnen bereiken als leiders
zich niet laten leiden door nationaal provincialisme.
De verkiezingen van 2014 moeten worden aangegrepen om alle pro-Europese krachten
te mobiliseren. We moeten niet toestaan dat populisten en nationalisten de agenda
negatief bepalen. Ik verwacht dat iedereen die zich Europeaan noemt, actief zijn stem
laat horen in dit debat. Nog gevaarlijker dan de scepsis van degenen die anti-Europa
zijn, is de onverschilligheid of het pessimisme van degenen die pro-Europa zijn.
Voorzitter,
Geachte leden,
13
5. Tot slot: is dit realistisch?
We hebben dus een beslissend pact nodig om de EMU te voltooien, op basis van politieke
wil om een sterkere Europese Unie te creëren.
De conclusie die ik u vandaag presenteer, is helder.
We moeten beginnen met al het mogelijke te doen om de eurozone te stabiliseren en de
groei in de hele EU te stimuleren. De Commissie zal alle noodzakelijke voorstellen
presenteren, te beginnen met het vandaag ingediende voorstel inzake de
gemeenschappelijke toezichthouder in verband met de oprichting van een bankenunie,
overeenkomstig de bepalingen van het huidige Verdrag.
Ten tweede zullen we dit najaar nog onze blauwdruk presenteren voor een hechte
economische en monetaire unie, inclusief de politieke instrumenten daarvoor.
Ook hier zullen we
Verdragsbepalingen.
alle
voorstellen
formuleren
overeenkomstig
de
huidige
Ten derde zullen we, op de punten waarvoor de huidige Verdragen geen mogelijkheden
bieden, vóór de verkiezingen van 2014 expliciete voorstellen doen voor de noodzakelijke
verdragswijzigingen, onder andere voor meer democratie en verantwoordingsplicht.
Dit is ons project. Een project dat stapje voor stapje wordt uitgevoerd, maar met de
grote ambitie om in de toekomst van Europa een federatie te maken.
Velen zullen zeggen dat dit te ambitieus en niet realistisch is.
Maar dan vraag ik u: is het realistisch om te blijven doen wat we nu doen? Is het
realistisch wat we vandaag zien in veel Europese landen? Is het realistisch dat
belastingbetalers moeten betalen om banken overeind te houden en daarna hun huis
moeten afstaan aan de door hen gefinancierde bank omdat ze hun hypotheek niet meer
kunnen betalen? Is het realistisch dat in sommige lidstaten meer dan vijftig procent van
de jongeren geen werk heeft? Is het realistisch dat we blijven doormodderen door fouten
op halfslachtige oplossingen te stapelen? Is het realistisch om te geloven dat we het
vertrouwen van de markt kunnen herstellen als we zo weinig vertrouwen stellen in
elkaar?
Voor mij is deze realiteit niet realistisch. Deze realiteit kan niet blijven voortbestaan.
Een realistische aanpak zal ons sterker maken en meer verenigen. Het getuigt van
realiteitszin om onze ambitie af te stemmen op de uitdagingen waarvoor we staan. We
kunnen slagen! Laten we jongeren hoop geven. Als er al stemming wordt gemaakt, laat
het dan een hoopvolle stemming zijn. We moeten trots zijn op onze Europese identiteit.
Trots op onze rijke, gevarieerde cultuur. Ondanks de huidige problemen behoren onze
samenlevingen tot de meest humane ter wereld, met de meeste vrijheid.
Wij moeten ons niet verontschuldigen voor onze democratie, onze sociale
markteconomie of onze waarden. De sociale cohesie is sterk. De mensenrechten en de
menselijke waardigheid worden gerespecteerd. Er zijn gelijke kansen voor mannen en
vrouwen en wij dragen zorg voor het milieu. Met al hun problemen behoren onze
Europese samenlevingen tot de beste in de geschiedenis van de mensheid en ik vind dat
we daar trots op moeten zijn. Bij ons worden jonge vrouwen niet naar de gevangenis
gestuurd omdat ze een kritisch liedje over hun staatshoofd zingen. Bij ons leven mensen
in vrijheid en zijn ze daar trots op. Mensen begrijpen wat die vrijheid betekent. In veel
van onze landen, met name in de jongste lidstaten, zijn de herinneringen aan dictaturen
en totalitaire regimes nog vers.
De generaties voor ons stonden dus voor grotere problemen. Wij moeten nu laten zien
dat wij tegen onze taak zijn opgewassen.
14
Al degenen die pro-Europees gezind zijn, moeten nu niet overgaan tot de orde van de
dag, maar zich opmaken voor de toekomst. De Europese Unie is opgericht om de vrede
te waarborgen. Vandaag de dag betekent dit dat we de Unie moeten uitrusten om de
mondialisering aan te kunnen.
Daarom hebben we een nieuwe filosofie voor Europa nodig, een beslissend pact voor
Europa. Daarom moeten we ons laten leiden door de waarden die de kern vormen van
de Europese Unie. Ik geloof dat Europa een ziel heeft die ons de kracht en
vastberadenheid kan geven om te doen wat we moeten doen.
U mag rekenen op de Europese Commissie. Ik reken op u, het Europees Parlement.
Samen kunnen wij als Europese instellingen een beter, sterker en hechter Europa
bouwen, een Unie voor de burger, voor de toekomst van Europa en die van de wereld.
Ik dank u voor uw aandacht.
15