Les 3 - KU Leuven

VOORAF
KORTE “THEOLOGISCHE” VERANTWOORDING
Het lijden is bij uitstek de ervaring die steeds opnieuw de vraag doet stellen : waarom? In het
bijzonder stelt de onontkoombare realiteit van het lijden vragen aan de gelovige. Waar is God als de
mens lijdt? Wat betekent Gods almacht? Hoe het bijbelse scheppingsgeloof samen denken met het
bestaan van lijden? Wat betekenen Jezus’ leven, sterven en verrijzen voor de lijdende mens?
Studiegebied ‘dogma’
Deze cursus onderzoekt hoe de bijbels-christelijke traditie omgaat met deze vragen en wat christelijk
geloof kan betekenen voor de mens als hij lijdt. De cursus behoort tot het ‘studiegebied dogma’. Het
is geen pastorale cursus die een handreiking biedt voor de manier waarop we met lijden moeten
omgaan. Het is evenwel onze overtuiging dat een aandachtige lezing van de Schrift en van grote
geloofsgetuigen uit de traditie, bijzonder actueel en betekenisvol is. Uiteraard wordt de traditie daarbij
gelezen vanuit de ervarings- en verstaanshorizon van de hedendaagse mens. Toch zetten we in bij
de bijbelse geloofstraditie. We delen de mening dat het bijbels-christelijke geloof overtuigt door wat
het zelf als particuliere traditie te zeggen heeft 1. De bijbelse geloofstraditie spreekt op een heel eigen
en op een heel bepaalde manier van God. Zij getuigt dat God zich op een heel bijzondere wijze
kenbaar heeft gemaakt. Uit die ‘bijzondere openbaring’ blijkt dat Hij ‘anders is dan de goden’. Deze
‘bijzondere openbaring’ willen we onderzoeken in het licht van de menselijke ervaring van lijden en
onmacht. Op die manier hopen we dat God zelf aan het woord kan komen. Theologiseren als
‘spreken van God’.
Een narratieve traditie
De vraag naar het waarom van het lijden wordt door de bijbelse geloofstraditie niet theoretisch
opgelost. Dat hangt samen met het narratieve en praktische karakter van deze traditie 2. Twee
kenmerken die rechtstreeks voortvloeien uit de ‘bijzondere openbaring’ waarvan sprake. Het verhaal
is de grondstructuur van de christelijke geloofsverkondiging. De Schrift ‘speculeert’ niet over God,
maar verkondigt en vertelt wat God voor de bevrijding van zijn volk heeft gedaan. Op de vraag ‘waar
is God?’, antwoordt Israël met het verhaal van zijn geschiedenis. Men kan dit niet voldoende
onderstrepen: het christelijk geloof is als zodanig niet een theorie of wereldbeschouwing, niet een
geheel van ideeën en religieuze inzichten, niet allereerst een leer of systeem, maar eerst en vooral de
verkondiging van wat God gedaan heeft, doet en voor altijd doen zal voor de redding van zijn volk en
van zijn hele schepping. Over een theorie moet men argumenteren, over een gebeuren moet men
vertellen. Op de vraag naar God antwoordt de Schrift daarom niet theoretisch, maar narratief. Als
antwoord op de grote en kleine vragen en uitdagingen van het leven vertellen christenen een verhaal:
het gaat in alles om de herinnering en de verkondiging van Gods bevrijdende geschiedenis met zijn volk
zoals ze haar vervulling heeft gekregen in het optreden, de dood en de opstanding van Jezus Christus.
1
Voor een uitwerking van deze methode van geloofsverantwoording, zie : Lode AERTS, Godsleer, cursustekst
Hoger Diocesaan Godsdienstinstituut, Gent, 2008-2009 en Jozef DE KESEL , Hoe is Uw naam, waaar zijt Gij te
vinden? Over de verantwoording van het christelijk geloof, Lannoo/Tielt, 1988.
2 J. DE KESEL, Hoe is uw Naam?, 196-200.
Vooraf
1
De bijbels-christelijke traditie is een verteltraditie. Zij leeft van de levensader van het verhaal. Wie en
hoe God is, kan uiteindelijk alleen maar verteld worden. Vanaf den beginne is hij een vertelde God, een
God die gebeurt. God is een verhaal. Geen onschuldig, naïef of – in de slechte zin – ‘vroom’ verhaal,
maar wel een “gevaarlijke herinnering” (J.B.METZ).
Dit alles wil natuurlijk niet zeggen dat er over God niet theoretisch kan worden nagedacht.
Integendeel. De geloofssprong wagen betekent niet “je geloof aan de kapstok hangen”. De gelovige
is en blijft een denkende mens. Ik kan niet geloven in wat indruist tegen mijn verstand. Toch werkt de
christelijke theologie niet met abstracte of algemene religieuze inzichten, opvattingen en ideeën.
Theologie blijft altijd : nadenken over een gebeuren, niet over een idee, over het gebeuren namelijk
van Gods bevrijdend handelen met ons. Bovendien is het verhaal van God met de mens niet af. De
christen en de Kerk zijn er ten volle in geëngageerd. Dat is het praktische karakter van de bijbelse
geloofstraditie. Zonder verwijzing naar de bevrijdende praxis van christenen en van de Kerk kan niet
van God gesproken worden.
DOELSTELLING
Via kennismaking en confrontatie
met de bijbelse geloofstraditie
de eigen visie over de betekenis van God voor de lijdende mens:
op het spoor komen ,
verbreden en verdiepen,
expliciteren.
WERKPLAN
VERKENNINGEN over lijdenstheologie in historisch en hedendaags
perspectief
DE BIJBELSE ZOEKTOCHT naar de plaats van God temidden van
het lijden
KRUIS EN OPSTANDING: over leven, lijden, dood en opstanding
van Jezus de Christus
TWEE GELOOFSGETUIGEN met lezing van teksten van Dietrich
BONHOEFFER en ELIE WIESEL
IN DE LEERSCHOOL VAN HET LIJDEN: een spiritualiteit van ‘verzet
en overgave’.
Vooraf
2
EVALUATIE (zie ook : Doelstelling van deze cursus)
Het examen is een open-boex examen. De cursisten krijgen twee vragen bij de inhoud van de cursus.
De vragen die telkens aangegeven worden bij het einde van een deel zijn richtinggevend. Bedoeling
is niet volledige antwoorden te geven waarin alle elementen uit de cursus aan bod komen. Wel is het
belangrijk telkens te proberen de kern van de zaak weer te geven en aan te tonen dat men de
inzichten kent en verwerkt heeft.
Daarnaast geven de cursisten een antwoord op volgende verwerkingsvragen:
1. Herneem de uitspraken (stellingen) van de ‘vooroefenig’ . (zie volgende bladzijde - je vindt ze ook
terug op het discussieforum van de ontmoetingsruimte op Thomas, zie verder onder ‘downloads’).
Herlees de commentaar die je neerschreef bij het begin van de cursus. Hebben inzichten uit deze
cursus jouw zienswijze beïnvloed (bevestigd, verdiept, in vraag gesteld, veranderd,…)?
Kies drie uitspraken om aan te geven of en op welke wijze inzichten uit de cursus jouw zienswijze
hebben beïnvloed?
2. Gedachten uit deze cursus :
“Moeten we niet leren om eerder over God te spreken in mystieke dan in dogmatische termen,
eerder in poëtische dan in rationele taal?”
“Het verhalende en getuigende element heeft een specifieke functie en kracht in de omgang met
de zinvraag.”
Zoek een kunstwerk, gedicht, verhaal, getuigenis,… dat voor jou iets wezenlijks uitdrukt over het
omgaan met het lijden vanuit de geloofstraditie. Betrek in je keuze en presentatie elementen uit
deze cursus.
3. Noem drie inzichten uit deze cursus die je belangrijk vindt voor je huidige (of toekomstige praktijk)
als godsdienstleraar, diaken, pastoraal werker of eenvoudigweg : geëngageerd christen.
Vooraf
3
VOOROEFENING
Schrijf je spontane bedenkingen neer bij volgende zinnen:
1. Lijden is zinloos.
2. In het lijden van mensen is God afwezig.
3. God is een almachtige God die in de geschiedenis kan ingrijpen.
4. Gods wegen zijn ondoorgrondelijk.
5. Lijden maakt van mensen betere mensen.
6. God beproeft zijn beste vrienden.
7. God staat even machteloos tegenover het lijden dan de mens.
8. In het lijden van mensen lijdt God mee.
9. Het lijden is een weg naar overgave aan en vereniging met God.
Vooraf
4
DOWNLOADS
Op de website THOMAS (www.godsdienstonderwijs.be) kan je in de ontmoetingsruimte
(‘community)’ : “omgaan met lijden vanuit Schrift en theologie - 0910”, naast de cursusteksten
ook de presentaties (schema’s/afbeeldingen) die tijdens de les gebruikt werden ‘downloaden’. Je vindt
er ook een discussieforum waar je kan reageren op de uitspraken uit de ‘vooroefening’.
Het systeem is heel gebruiksvriendelijk :
Je surft naar de website Thomas : www.godsdienstonderwijs.be
Je klikt in de linkerkolom op het woord ‘Communities’ (of onder ‘Algemeen’).
Nu moet je je registreren. Klik hiervoor op ‘klik hier om in te loggen’’ . Je vult alles in en registreert je.
Dat moet je maar één keer doen.
Het systeem vraagt een gebruikersnaam en een paswoord.
Wanneer je als zoekterm ‘omgaan met lijden’ invult en op het pijltje drukt, kom je bij de community :
“omgaan met lijden vanuit schrift en theologie 0910”. Je kan de community bezoeken zonder lid te
worden. Wil je deelnemen aan het discussieforum, dan moet je eerst lid worden. Volg de instructies
om je lidmaatschap aan te vragen. Je krijgt een e-mail wanneer je lidmaatschap is gevalideerd.
Bij ‘Bestandsuitwisseling’ vind je de cursusteksten en presentaties (afbeeldingen en schema’s). In het
‘Discussieforum’ kan je reacties posten op de stellingen van de ‘vooroefening’ en ook reageren op de
‘reacties’.
Is een of ander niet duidelijk, stuur een mailtje naar: [email protected]
Vooraf
5