Overweging Hanna Rijken – Vermoedenviering 2 april 2017 Zondag

Overweging Hanna Rijken – Vermoedenviering 2 april 2017
Zondag Judica of Passiezondag
Psalm 43 en Johannes 11, 1-4,[5-18],19-46
Het is lente!
Om ons heen zien we de natuur opstaan: krokussen, narcissen, bloeiende bomen…
‘Lente’ komt van het oude woordje ‘lenzin’ (lengen), de dagen gaan weer lengen.
In het Engels is Lent de aanduiding voor de veertigdagentijd.
Het is vandaag de 5e zondag van de veertigdagentijd ‘zondag Judica’: ‘Doe mij recht’.
De naam is ontleend aan psalm 43.
Vorige week, op de vreugdevolle zondag Laetare, was de liturgische kleur roze. Het wit van
Pasen brak al even door. Vandaag verdonkert de kleur zich weer naar paars.
We gaan een nieuwe fase van de veertigdagentijd in.
Deze zondag wordt daarom ook wel ‘passiezondag’ genoemd.
We treden de binnenste cirkel binnen, nog dichter bij het geheim van Pasen.
Psalm 43
‘Doe mij recht!’ zingt de psalmist.
Felix Mendelssohn-Bartholdy componeerde een indrukwekkend koorwerk bij psalm 43:
‘Richte mich, Gott.’
We horen in het stuk de roep om recht, verklankt in een vierkwartsmaat in mineur.
Bij ‘zend uw licht en waarheid’ breekt een lichtstraal van hoop door, in majeur.
En bij ‘dan zal ik naderen tot Gods altaren, tot God mijn hoogste vreugde’ verandert
Mendelssohn de ‘rechte’ vierkwartsmaat in een bijna dansende 3/8 maat.
Hoop die doorbreekt. Vreugde die aanbreekt.
Ouverture
Laten we ons nu richten op de evangelielezing.
Een ‘ouverture tot de passie’, zo zouden we het verhaal van de opstanding van Lazarus
kunnen noemen: eén en al verwijzing naar Christus’ opstanding.
Er was iemand ziek: Lazarus uit Bethanië.
Namen zijn in de bijbel altijd van betekenis. Zo ook in dit verhaal.
‘Lazarus’ is de ver-latijnste variant van het Hebreeuwse El’azar, dat ‘God helpt’ betekent.
Lazarus (‘God helpt’) woont in Bethanië, dat met ‘huis van ellende’ vertaald kan worden.
Het gaat dus over ‘God helpt’ in het ‘huis van ellende’.
We horen hoe Jezus tot Lazarus in het graf roept: ‘Kom uit!’
Het is de roep die door heel de bijbel klinkt:
bij de schepping: ‘laat het licht worden!’
Bij het volk Israel in Egypte in de exodus, de uittocht: ‘kom uit!’
(De Hebreeuwse naam voor Egypte is Mitzrayim, letterlijk vertaald is dat ‘Angstland’),
Het is een stem van bevrijding uit de benauwdheid.
Die oproep klinkt vandaag ook tot ons: ‘Kom uit!’
Wij worden uitgeleid, bevrijd uit het ‘Egypte’ van ons bestaan.
‘Egypte’ (Angstland) staat in de bijbel symbool voor een situatie waarin mensen niet tot hun
recht komen. ‘Egypte’ is het beeld voor onderdrukt worden, geen uitzicht hebben of
vastzitten.
En dan klinkt een stem die bevrijdt!
Een stem die oproept om op te staan en op weg te gaan, een beloftevolle toekomst
tegemoet.
Opstanding
De opstanding van Lazarus is één van de wonderlijkste verhalen uit het Johannesevangelie.
Het verhaal is doorwaaid van Pasen, de opstanding van Christus zelf.
‘Ik ben de opstanding en het leven. Wie in mij gelooft, zal leven ook al is hij gestorven.’
Maar liefst 5 keer gebruikt de evangelist het woord ‘opstanding’ of ‘opstaan’.
Doxa
Bij het lezen, trof mij de heftige reactie van Jezus op het weeklagen van Maria en de
omstanders.
We lezen over woede en ontsteltenis. Zouden we niet eerder em-pathie en medelijden
(condoleance) verwachten? Hoe kunnen we deze reactie van Jezus verstaan?
De tekst reikt ons twee sleutels aan:
1) Allereerst het zinnetje: ‘opdat zij/jullie geloven!’(vers 15 en 42). Daar gaat het om: dat de
aanwezigen gaan geloven dat Jezus de Messias is. Jezus ziet bij de weeklagende menigte
weinig geloof en dat ontstelt hem.
2) De andere sleutel is Jezus’ uitspraak (vers 4): ‘Deze ziekte loopt niet uit op de dood,
maar op de heerlijkheid (doxa) van God, opdat de Zoon van God erdoor verheerlijkt wordt.’
Dat is de kern!
Door de opwekking van Lazarus zal Jezus zelf het leven verliezen, want daarna wilden de
leiders van het volk hem doden. Jezus staat hier oog in oog met de dood.
Hij zal spoedig zelf de strijd gaan strijden. Aan het kruis.
En hij zal overwinnen. Dan wordt de doxa van God zichtbaar.
Dat is wat we straks in de Paasnacht vieren. De nieuwe Paaskaars wordt ontstoken: het
licht van Christus. We vieren de overwinning van het licht op de duisternis. De doop.
Was betrübst du?
Nog even terug naar psalm 43 van Mendelssohn.
Na de ‘Freude’ horen we een terugval in somberheid.
Hoe herkenbaar is dat in ons eigen leven.
Zo’n stemmetje dat zegt: ‘het is toch allemaal doelloos.’
‘Waren we maar in ‘Egypte’ gebleven…’
Misschien zitten we vast, opgesloten in een vicieuze cirkel…
Een put die als een graf geworden is…
Misschien vragen we ons net als Marta en Maria vertwijfeld af: ‘als nu dit.. of als nu dat…’
We voelen het gemis van dierbaren die ons ontvallen zijn…
…
De psalmist herkent die vragen: ‘Was betrübst du dich, meine Seele?’
Maar dan klinkt bemoedigend in majeur: ‘Harre auf Gott!’ Hoop op God!
Hij roept ons uit het huis-van-ellende naar het land van licht – door Jezus Christus.
Kom uit!
Laten we aan de roepstem gehoor geven.
Laten we opstaan, in vertrouwen op weg gaan,
en onze voeten zetten op de weg van vrede en recht.
Ad den Besten verwerkte het ‘kom uit’ op fraaie wijze in LB 630 Sta op, een morgen
ongedacht.
Nieuw leven breekt tevoorschijn uit de moederschoot, als een geboorte. Den Besten
schildert het ontluiken van de natuur in de lente als een afspiegeling van de hoop. ‘Omdat
Christus is opgestaan, dáárom is er hoop...’
2 Hij heeft gezegd: Gij mens, kom uit,
open uw dode oren;
kom uit het graf dat u omsluit,
kom uit en word geboren!
Toen heeft zich in het vroegste licht
de nieuwe Adam opgericht,
ons allen lang tevoren.
3 Al wat ten dode was gedoemd
mag nu de hoop herwinnen; (…).
4 (…) waar Hij, ons hoofd, is voorgegaan,
is voor het lichaam nu vrij baan
naar een bestaan volkomen.
Laten we zo -in vertrouwen- op weg gaan naar Pasen.