holebi`s - Vrije Universiteit Brussel

Alles wat
je altijd
al wilde
weten over
holebi’s
Voorwoord
Beste lezer
Dit is een uitgave van Gelijke Kansen in Vlaanderen, Boudewijnlaan 30, 1000 Brussel.
02-553 58 46, fax 02-553 51 38, [email protected], www.gelijkekansen.be
© Gelijke Kansen in Vlaanderen, augustus 2007.
Wettelijk depotnummer D/2007/3241/183.
Deze publicatie mag niet verkocht worden.
Verantwoordelijk uitgever Heidi Vander Poorten, Boudewijnlaan 30, 1000 Brussel.
Deze publicatie kwam tot stand in samenwerking met de Holebifederatie vzw, Kammerstraat 22, 9000 Gent.
09-223 69 29, fax 09-223 58 21, [email protected], www.holebifederatie.be
Stel dat je vriend, dochter, ouder of collega holebi is, dan
ben je vast nieuwsgierig! Als je zelf holebi bent, heb je
misschien ook een hoop vragen. Deze brochure geeft je
een hapklaar overzicht van alles wat je altijd al wilde of
moest weten en geeft je nuttige tips en links.
Met een globaal plan wil ik mee timmeren aan meer maatschappelijke aanvaarding én ervoor zorgen dat holebi’s
zich beter in hun vel voelen. Daarbij hebben we vooral
aandacht voor de extra kwetsbare groepen zoals allochtone holebi’s, jonge lesbische meisjes of oudere holebi’s.
Ook met deze brochure zetten we een stap in de goede
richting. Juiste informatie neemt immers twijfel en ongerustheid weg. Bovendien geeft deze brochure je antwoord
op kleine of grotere vragen die je je misschien onderweg
stelt.
Veel leesplezier!
auteurs An Gydé, Joyca Leplae
tijdslijn
projectcoördinatoren Eva Dumon, Katrien Van Leirberghe
vormgeving Hilde De Bock
coverfoto Geert De Taeye
met dank aan Big Bazart, Gert Backx, Iris de Caluwé, Firmin De Clercq, Bert De Coutere, Ingrid De Cuyper, Dimitri
Devuyst, Alexis De Waele, Mark Sergeant, Agna Smisdom, Yves Tits, Peter Van Elslander, Ellen Van Leuvenhaege,
Pierre Vermeulen, teamleden Holebifederatie
Kathleen Van Brempt
Vlaams minister van Gelijke Kansen
05 Wat is een holebi?
08 Ben ik holebi?
27 Holebi’s en geloof
30 Ben jij uniek?
Wat is
een holebi?
What’s in a name?
10 Coming-out
14 Lekker in je vel
18 Op school
21 Op het werk
24 Alle Belgen gelijk
voor de wet
32 Holebi’s ontmoeten
36 Seks en relaties
39 Over de grens
42 Fast forward
45 Meer informatie
Uit: Van Dale
Holebi is een Vlaamse roepnaam sinds 1996. Homo’s,
ho•le•bi (de ~ (m.))
lesbiennes en biseksuelen zijn sindsdien verenigd in één
1 [Belg.] homo, lesbienne of biseksueel
woord.
In Nederland zijn homoseksuelen vrouwen én mannen, in
Frankrijk is lesbigay de verzamelterm. In Engelstalige landen maken transgenderpersonen deel uit van de verzameling LGBT (lesbian, gay, bisexual, transgender).
Hoeveel?
Holebi’s laten zich niet zomaar meten. Niet iedereen wil op een papiertje schrijven dat hij niet hetero is. Niet
alle mensen die seks hebben met iemand van hetzelfde geslacht, vinden zichzelf een holebi. Misschien zijn
ze wel verliefd, maar gaan ze nooit een relatie aan. Wie het zegt, heeft er meestal goed over nagedacht en
heeft een lange weg afgelegd. Uit recent onderzoek blijkt dat 3 à 8 % van de bevolking er openlijk voor uitkomt
holebi te zijn.
Ben je een holebi of kies je ervoor?
Wetenschappers onderzoeken al een tijdje of je als holebi geboren wordt. Tot nog toe is het onduidelijk. Je
hoort soms dat het een vrije keuze is. Dat is het niet. Verliefdheid overvalt je en dat is ook zo bij holebi’s. Op
zo’n moment doet het er weinig toe of je je geaardheid geërfd hebt of door je opvoeding hebt gekregen. Je
kiest er niet zelf voor.
tijdslijn
7de eeuw Sappho, geboren op het Griekse eiland Lesbos, was een van de eerste vrouwen in de geschiedenis die haar perv.Chr.
soonlijke gevoelens in verzen uitdrukte. Over haar leven en haar relaties met vrouwen doen vele mythes de ronde.
Haar werk kwam op de index van verboden boeken en overleefde de middeleeuwen niet op een aantal verzen na:
“Als ik stervelingen met godinnen mag
vergelijken, weet dan de aanblik van je schoonheid
verdrijft al mijn zorgen”
Als er een pil bestond om hetero te worden, dan …
“…zou ik die nooit innemen. Het feit dat ik homo ben
is gewoon een deel van mijn identiteit en het heeft me
meer doen nadenken over de maatschappij en bewuster
in het leven doen staan.” Simon (27)
“… zou ik er diep over nadenken. Niet omdat ik me niet
goed in mijn vel voel als lesbienne, maar ik zou heel
graag kinderen willen en bij hetero’s gaat dat zoveel
makkelijker.” Fatima (36)
Zou je je geaardheid veranderen als je kon?
Als er een biologische oorzaak is, kan het ooit veranderd worden. Veel holebi’s zijn blij dat ze holebi
zijn, maar meestal zijn ze dat pas na veel worstelen en twijfelen.
Kun je het zien?
Veel mensen denken dat ze het kunnen zien, maar dat is niet altijd zo. Er zijn lesbiennes die alleen mannenkleren dragen en er zijn homo’s die vrouwelijk gedrag leuk vinden. Bij andere holebi’s is dat echter niet het
geval. Geregeld duiken er in de holebiwereld discussies over op. Als er diversiteit is, heeft dat zijn voordelen
voor iedereen. Ook heteromannen die minder mannelijk zijn, krijgen af en toe te maken met vooroordelen.
Wat is een gaydar?
Er zijn holebi’s die beweren dat ze over een heuse ‘gaydar’ beschikken. Ze hebben dan een zesde zintuig om
andere holebi’s in een oogopslag te herkennen. Natuurlijk is het ook mogelijk dat ze er meer op letten of er
meer voor openstaan. Hoe je het ook verklaart, zo’n radar is niet 100% holebidicht, maar dat is niet zo erg.
Holebi’s zijn niet beledigd als je hen per ongeluk hetero noemt, dus waarom zouden hetero’s dat moeten zijn
als je denkt dat ze holebi zijn?
Is het besmettelijk?
Was dat maar zo, denken holebi’s die stiekem verliefd zijn op een hetero. Helaas word
je geen holebi door blootstelling, ook niet door het drinken van sojamelk of door naar
George Michael of Yasmine te luisteren. De meeste holebi’s worden geboren in een heterogezin en daar is tot nog toe geen epidemie van homoseksualiteit vastgesteld.
Chocoprins, pot, camionchauffeur, janet!
Holebi’s gebruiken soms de scheldwoorden die voor hen gebruikt worden op een ironische manier. Andere
minderheidsgroepen doen hetzelfde: sommige Afro-Amerikanen noemen zichzelf nigga. Het is een manier
om met afwijzing en discriminatie om te gaan. Neem je als holebi die woorden zelf in de mond, dan zijn ze
even hun kwaadaardigheid kwijt. Gebruik je ze voor anderen, dan blijven ze kwetsend.
www.pedrotytgat.be/homoseksualiteit/
www.allesovergay.nl/
De website hoort bij het boek: ‘100 vragen
over homoseksualiteit.’ (Mariette Hermans en
Veroon Vermeer, Schorer, 2004)
tijdslijn
356 v.Chr. 323 v..Chr.
De seksuele voorkeur van Alexander De Grote, een van de grootste veroveraars uit de klassieke oudheid is
omstreden. Er ontstond commotie naar aanleiding van de film ‘Alexander’ van Oliver Stone. In die film is
Alexander bi, of misschien homo. Geschiedvervalsing of juist historisch correct?
Bovendien bestond in de Griekse oudheid het hedendaagse onderscheid tussen
homo en hetero niet. Homoseksueel geladen vriendschappen tussen oudere en
jongere mannen maakten deel uit van de cultuur.
Ben ik
“We ervaren onze geaardheid allemaal op onze eigen manier en we hebben natuurlijk ook allemaal ons eigen idee
over hoe we er mee willen omgaan. Zelf moet ik mijn weg
nog een beetje vinden, maar dat komt wel.”
Zangeres Sarah Bettens, ZiZo, mei-juni 2005
holebi?
Iedereen is toch hetero… of niet?
Weten dat je hetero bent, gaat vanzelf. De meeste mensen gaan ervan uit dat je hetero bent. Beseffen dat je
holebi bent, is heel wat moeilijker. Niemand kan immers in jouw plaats zeggen of je holebi bent of niet. Maar
er komt een moment waarop je van jezelf weet dat je meer voor jongens of meer voor meisjes voelt. (Of misschien voor allebei evenveel … of even weinig.)
Bekende holebi’s (BH’s)
Als je twijfelt, zoek dan een rolmodel! Er zijn bekende holebi’s in overvloed, onder andere:
. popsterren (Sarah Bettens, George Michael, Yasmine, Melissa Etheridge);
. sporters (Ann Wauters, Amélie Mauresmo) ;
. acteurs of actrices (Truus Druyts, Mark Tijsmans);
. presentatoren (Felice/Dré Steemans, Paul de Leeuw, Alexandra Potvin, Wim De Vilder);
. schrijvers (Bart Moeyaert, Karin Giphart, Tom Lanoye);
. figuren uit tv-reeksen (dokter Ann uit Thuis, de dames uit ‘The L Word’, Will uit ‘Will & Grace’).
Hun verhalen zijn herkenbaar en kunnen je moed geven.
Alleen op de wereld
Misschien ken je weinig holebi’s en wil je er graag ontmoeten. Er bestaan heel wat holebigroepen waarin dat
kan. Je kunt holebi’s ook ontmoeten op internetfora. Meer info vind je in het stuk ‘Holebi’s ontmoeten’ (zie
pag. 32).
www.weljongniethetero.be
Wie zoekt die vindt
Hoe je zoektocht naar je geaardheid loopt, hangt ook af van jezelf en van je omgeving. Misschien weet je
niets over homoseksualiteit en ken je geen holebi’s. Misschien heb je zelf negatieve gedachten of gevoelens
over holebi’s. Of misschien hebben je familie en vrienden problemen met holebi’s. Dat kan alles moeilijker
maken.
Je bent niet alleen met die problemen. Je kunt erover praten met vrienden die je aanvaarden zoals je bent.
De meeste ouders draaien na verloop van tijd wel bij. Je kunt ook info verzamelen. Er zijn massa’s websites,
boeken en tijdschriften over holebi’s en hun leefwereld - en ook brochures, zoals deze. Wil je anoniem hulp of
info vragen, neem dan contact op met de Holebifoon (gratis nummer: 0800-99 533).
Wanneer weet je het?
Sommige mensen weten het al heel hun leven. Anderen ontdekken het pas later, soms nadat ze getrouwd
zijn met iemand van het andere geslacht. Nog anderen blijven twijfelen of willen niet in een vakje gestopt
worden.
De meeste jongeren beginnen er in
hun puberteit over na te denken.
Holebi’s ontdekken hun seksuele
“Ik heb nu een lesbische relatie, en zoals ik het aanvoel
voorkeur steeds vroeger. Daarom
is dat voor mij hét van hét, dus ik zal wel een lesbische
heeft de jongerenorganisatie Wel
zijn. Het zat altijd in mij, ik heb er gewoon nooit mee te
Jong Niet Hetero ook een min19koop gelopen.”
werking.
Model Eva Pauwels, ZiZo, juli-augustus 2004
tijdslijn
1292
8 september: in Gent werd Jan van Wetteren terechtgesteld. Het was, voor zover de bronnen het
toelaten dit te controleren, de eerste keer in de geschiedenis van het West-Europese christendom
dat iemand veroordeeld werd voor sodomie.
1475 - 1564
Michelangelo Buonarroti was een Italiaanse kunstschilder, beeldhouwer, architect én dichter. Hij schilderde de Sixtijnse Kapel en beeldhouwde Davids spieren in marmer. Zijn David
werd een van de bekendste beeldhouwwerken uit de hele kunstgeschiedenis.
10
11
Coming-
Coming-out is niet alleen een zaak voor jongeren. Uit onderzoek blijkt dat internet een
belangrijke rol speelt in de coming-out van 50+-homomannen. De steun van andere
surfende en chattende holebi’s heeft heel wat coming-outs bevorderd of mogelijk
gemaakt.
out
De draad
Coming-out of ‘uit de kast komen’ is vertellen dat je homo, lesbisch of bi bent. Coming-out loopt als een rode
draad door het leven van de meeste holebi’s. Je coming-out is nooit afgelopen. Als je trouwt, of een baby
krijgt, of aan een nieuwe job begint: telkens opnieuw zul je moeten uitleggen dat je niet hetero bent.
Ik moet je iets vertellen
Waarom zou je vertellen dat je holebi bent? Wel, omdat iedereen ervan uitgaat dat je hetero bent, tot jij dat
tegenspreekt. Ten tweede: vaak maakt een coming-out holebi’s gelukkiger - er valt veel druk van hen af omdat
ze niet langer moeten doen alsof ze hetero zijn. Daarnaast helpt coming-out de aanvaarding van holebi’s
vooruit: het zorgt voor zichtbaarheid en voor dialoog tussen holebi’s en hetero’s. Maar coming-out is niet
voor iedereen, en niet in alle omstandigheden wenselijk.
De kast
Wat zullen ze thuis zeggen?
Voor ouders is coming-out ook een proces. Na de eerste schok heerst vaak ongeloof bij ouders, of het idee dat
de holebiseksualiteit van hun kind slechts een fase is, iets dat overgaat. Ouders voelen zich soms schuldig
en vragen zich af ‘wat ze verkeerd gedaan hebben’ of hoe het mogelijk is dat ze niet hebben gemerkt dat hun
kind ergens mee worstelde.
Coming-out is niet verplicht
Of je kiest voor coming-out, heeft veel te maken met de tijd en de cultuur waarin je leeft. Het spreekt vanzelf dat holebi’s geen coming-out doen in een land waar homoseksualiteit strafbaar is. Misschien staat je
(werk)omgeving negatief tegenover holebi’s, of heb je er zelf problemen mee, en vertel je het daarom liever
niet. Voor sommige deelgroepen, zoals allochtone holebi’s of gehuwde holebi’s, is coming-out niet altijd een
optie. Coming-out is dus niet van moeten.
De kast is een metafoor voor de plek waar mensen zitten die hun seksuele voorkeur geheimhouden. Uit de
kast komen betekent dus dat je tegenover familie, vrienden en collega’s uitkomt voor je homoseksualiteit.
Bel me, schrijf me
Je kunt je coming-out op honderdeneen manieren doen. Je kunt een brief of e-mail schrijven, de telefoon
grijpen of het vertellen in een televisie-interview.
Als je kiest voor een persoonlijk gesprek, kies dan voor een rustige plek. Zorg ook dat je op dat moment stevig
in je schoenen staat. Verwacht niet meteen een enthousiaste reactie. De persoon aan wie je het vertelt, zal
misschien moeten wennen aan het idee. Geef hem eventueel deze infobrochure mee, of een telefoonnummer waar hij terecht kan met vragen.
boeken
‘Kartonnen Dozen’ (Tom Lanoye, Prometheus, 1991),
‘Geroerd’ (Emma Donoghue, Atlas, 1997)
films
‘Beautiful Thing’ (1996), ‘Fucking Amal’ (1998)
tijdslijn
1564 - 1616
Was Shakespeare homo? Een duidelijk antwoord is er niet, maar
de vroege sonnetten van de beroemde schrijver lijken eerder serenades aan een man dan aan een vrouw.
16de en
17de eeuw
Honderdduizenden ‘slechte vrouwen’ belandden op de brandstapel. Een ‘slechte’ vrouw was ongetrouwd en hield
er duistere praktijken op na, te vergelijken met een hoer of een heks. Vroedvrouwen, arme vrouwen, oude vrouwen,
vrouwen die van vrouwen hielden, waren ook ‘slecht’. Een ‘goede’ vrouw was getrouwd en zorgde voor haar man en
haar kinderen, of was een maagd.
12
13
Ingrid (51)
“Na een dagje shoppen in Antwerpen ging ik met mijn
dochter pizza eten. Opeens werd ze heel nerveus. Ze gaf
me eerst een glas wijn en vertelde me toen dat ze sinds
kort samen was met iemand, dat ze zich heel goed voelde
… en dat die persoon een meisje was. Eindelijk. Het was
geen verrassing voor mij. Ik had al ondervonden dat ze in
haar relaties met jongens niet vond wat ze zocht, terwijl ze
met vriendinnen altijd heel close was.
Ik had het met mijn man al over mijn vermoeden gehad.
Hij wou het eerst niet geloven, maar had er op zich geen
probleem mee. Hij dacht meer aan de praktische dingen
en vroeg ‘wie gaat er dan de kaderkes ophangen?’ Het eerste wat in mij opkwam toen ik het wist was: als ze maar
content en gelukkig is, dat is toch het belangrijkste. Ik was
wel bezorgd, omdat je als holebi nog vaak als ‘anders’ bekeken wordt door de buitenwereld. En kinderen krijgen is
met twee vrouwen toch moeilijker. Anderzijds vond ik het
eigenlijk fijn, ik wou altijd al graag twee dochters.”
tijdslijn
Ik was aangenaam verrast door de reactie van mijn moeder en schoonmoeder: ze hebben dat direct aanvaard. Tegen collega’s was ik ook meteen open. Vorig jaar is mijn
dochter getrouwd, dus dat vertel je natuurlijk. Je krijgt altijd een reactie: mensen schrikken of weten niet goed hoe
ze moeten reageren. Maar ik heb er geen moeite mee om
het te vertellen. Alleen als je vermoedt dat mensen er negatief tegenover staan, is het moeilijker.”
Firmin (63)
“Toen ik te weten kwam dat mijn zoon homo was, zonk de aarde onder mijn voeten
weg. Alles blokkeerde in mij. De relatie in ons vroeger zo vredig huisgezin ging
bergaf.
Tot mijn vrouw op een dag in de krant las dat er in Gent een groep van ouders was
opgericht waarvan de kinderen lesbisch/homo waren. Mijn vrouw en zoon gingen
als eerste, ik wou niet mee. Ik was beschaamd dat ik een homozoon had. Het heeft
nog drie maanden geduurd voor ik - tegen mijn zin - met de groep in contact kwam.
Nu ben ik blij dat ik dat heb gedaan, want de andere ouders hebben mij geholpen
mijn zoon te aanvaarden zoals hij is. De relatie met mijn zoon is nu uitstekend.”
14
15
Lekker
“Als overheid kun je niet meer dan de maatschappelijke
voorwaarden creëren: discriminatie op basis van seksualiteit verbieden, homohuwelijken toelaten, en adoptie. Maar
je kunt niet bij decreet of wet mensen gelukkig maken, hen
zich laten goed voelen in hun vel.”
Yves Desmet, De Morgen, 20 mei 2006
in je vel
Uit een grootschalig onderzoek in Vlaanderen (de zogenaamde Zzzip) bleek dat het over het algemeen redelijk gesteld is met het welzijn van holebi’s. Holebi’s zijn beter dan vroeger geïntegreerd in de maatschappij,
en ze doen gemakkelijker en op jongere leeftijd hun coming-out. Dat komt doordat homoseksualiteit minder
een taboe is dan vroeger. Als holebi’s problemen hebben, vinden ze de dag van vandaag beter de weg naar
de professionele hulpverlening.
Want problemen zijn er natuurlijk ook nog. Tot een minderheid behoren kan lastig zijn. Vooral als je tot een
deelgroep van de holebi’s behoort (bijvoorbeeld als je een allochtoon lesbisch meisje bent, of een homo met
een handicap, of een lesbische oma in een rusthuis), kun je het extra moeilijk krijgen.
volgens 3.000 holebi’s (Zzzip)
Als je het af en toe niet ziet zitten…
… is dat niet zo vreemd. Uit onderzoek blijkt dat holebi’s kwetsbaar zijn voor depressie. Dan voel je je eenzaam en lusteloos en heb je nergens zin in.
Als je tot een minderheidsgroep behoort in de maatschappij krijg je te maken met minderheidsstress. Dat
komt voort uit het gevoel dat de meerderheid van de mensen op een bepaald vlak anders is dan jezelf. Die
meerderheid oordeelt soms ook negatief over holebi’s. De ene holebi trekt zich daar niks van aan, anderen
voelen zich er ongelukkig door. Die stress kan leiden tot depressieve gevoelens. Vooral jonge meisjes zijn
kwetsbaar. Andere deelgroepen van de holebigemeenschap staan extra onder druk, bijvoorbeeld omdat ze
naast holebi ook oudere zijn, of allochtoon, of omdat ze een handicap hebben.
Oudere holebi’s
akkoord
Ouderen herinneren zich de tijd waarin homoseksualiteit niet bespreekbaar was. Velen onder hen zijn of
waren getrouwd. Van hun leeftijdsgenoten krijgen ze niet altijd steun. Zo vragen sommige rusthuizen vorming aan over holebi’s, omdat ze ervan uitgaan dat hun bewoners geconfronteerd kunnen worden met
holebikleinkinderen - niet omdat de bewoners holebi zouden kunnen zijn.
Zelfs indien ik kon, zou
ik mijn seksuele geaardheid niet willen veranderen.
Ik vind dat mijn seksuele
geaardheid een belangrijk
deel is van mezelf.
Ik wou dat ik geen holebi was.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
tijdslijn
1830 - 1899
De priester-leraar Guido Gezelle had een zeer intense band met één van zijn leerlingen. Ze schreven
gedichten naar elkaar, waaronder het bekende ‘Dien
avond en die rooze’.
“… toch lang bewaart, dit zeg ik u,
‘t en ware ik ‘t al verloze,
mijn hert drie dierbare beelden: u
dien avond - en - die rooze!”
1854 - 1900
Oscar Wilde, schrijver en dichter van Ierse afkomst, zat twee jaar in de gevangenis wegens zijn
relatie met Lord Alfred Douglas.
“De reden dat we zo graag achter de geheimen van
anderen komen, is dat het de aandacht van onze eigen geheimen afhoudt.”
16
17
“Negatieve reacties uit de omgeving krijgen we bijna nooit, mensen hebben
het vaak gewoon niet door, ze denken dat we zussen of beste vriendinnen
zijn. En als mensen kijken, laat ze kijken, ik zie het toch niet.”
Interview met Pim, slechtziende lesbienne, ZiZo, juli-augustus 2005.
Laat je niet kisten
Ook zelfmoord komt vaker voor bij holebi’s. Zelfmoord of suïcide is een complex fenomeen. Er is altijd meer
dan één factor in het spel. Suïcidaal gedrag ontstaat uit een combinatie van risicofactoren (bijvoorbeeld een
laag zelfbeeld) en de afwezigheid van beschermende factoren (bijvoorbeeld goed over problemen kunnen
praten, vertrouwen hebben in hulpverlening, …). Homoseksualiteit op zich is geen factor, wel dat je vroeg
bewust bent van je gevoelens/identiteit, stress, geweld, gebrek aan steun, eenzaamheid … De mate waarin
de maatschappij je aanvaardt, is belangrijk. Het maakt een wereld van verschil als homoseksualiteit aanvaardbaar en bespreekbaar is.
Hulp op komst
. Holebifoon biedt je een luisterend oor en kan je eventueel doorverwijzen. Contactgegevens vind je op de
achterflap. Je kan ook terecht bij de Kinder- en Jongerentelefoon (102) of bij Tele-Onthaal (106).
. Met vragen over zelfmoord kun je terecht bij de Zelfmoordlijn 02-649 95 55 of op de site www.zelfmoordpreventie.be.
. Voor een goed gesprek kun je terecht in Centra Algemeen Welzijnswerk (www.caw.be), Jongeren Advies
Centra (www.jac.be) en Centra Morele Dienstverlening (www.uvv.be).
. Ook je netwerk van vrienden, familie en kennissen is erg belangrijk. Uit onderzoek blijkt dat het goed is
voor je welzijn om zowel holebi’s als hetero’s in je netwerk te hebben.
Pierre (67)
“Ik heb drie levens gehad: één voor mijn huwelijk, één tijdens mijn huwelijk en één nu. En ik voel me goed. Ik ben
negentien jaar getrouwd geweest met een vrouw. Ik ben
getrouwd uit liefde, niet voor de schijn. Ik zag haar graag
en zie haar nog graag. Nu heb ik een vriend. Ik viel zowel
bij mijn vrouw als bij mijn vriend voor hun persoon. Voor
mezelf heb ik er nooit een probleem van gemaakt. Ook
mijn omgeving niet. Mijn vader heeft het uiteindelijk ook
aanvaard.
Op het einde van mijn huwelijk, toen ik 40-50 was, heb ik
wat problemen gehad. Ik heb me lang schuldig gevoeld
tegenover mijn vrouw en dochter. Een scheiding is altijd
pijnlijk, of je nu hetero of homo bent. Maar nu voelen we
ons allebei terug goed. Zij is hertrouwd en ik heb mijn vaste vriend. Ik ben meer dan eenentwintig jaar bij dezelfde
man nu. Had iemand mij op mijn dertigste gezegd dat ik
later een man zou hebben, ik had het nooit geloofd.
Toen ik twintig was, was het ondenkbaar om als homokoppel ergens binnen te komen. Er is veel veranderd, maar de
mentaliteit van de mensen moet nog veranderen. Ze moeten toleranter zijn. Mensen hebben veel verkeerde gedachten over wat ‘holebi’ is.”
tijdslijn
1879
Magnus Hirschfeld richtte de eerste organisatie op die tegen antihomowetten protesteerde: het
Wissenschaftlich-humanitäre Komitee.
18
19
Op
school
Eén op de vijf leerkrachten zegt niets over zijn homo- of biseksualiteit op school.
De andere vier op de vijf die dat wel doen, vertellen het vaak maar aan enkele personen.
Zo’n 28 % van de holebileerkrachten uit het onderzoek betreurt de
eigen homo- of biseksualiteit.
(Greet De Brauwere, Hogeschool Gent, 2002)
Stilte in de klas!
Lessons in love
Holebi’s op de schoolbanken hebben het niet makkelijk, want jongeren staan niet altijd even positief tegenover holebi’s. Dat blijkt uit onderzoek. Veel holebischolieren zwijgen daarom over hun seksuele voorkeur.
De reacties van vrienden en klasgenoten zijn niet altijd voorspelbaar.
Eén op de twee 16-jarigen staat positief tegenover holebirechten.
Eén op de drie 16-jarigen staat uitgesproken negatief tegenover holebirechten.
Jongens zijn minder tolerant dan meisjes.
(Marc Hooghe, KUL, 2007)
Homoseksualiteit staat als thema vermeld in de vakoverschrijdende eindtermen van de tweede en derde
graad secundair onderwijs. Het is dus de taak van de leerkracht dat thema aan bod te laten komen in de les.
Je kunt één les geven over holebi’s, maar het is interessanter om het thema te integreren. Het thema kan immers in heel wat vakken aan bod komen. Er bestaat heel wat educatief materiaal om je als leerkracht op weg
te zetten. Je kunt ook een holebi-jongere laten getuigen, of een film tonen. Leuke films om mee te werken
zijn ‘Summerstorm’ (2004), en ‘Imagine me and you’ (2005). In het lager onderwijs kun je aan de slag met de
map ‘Maarten heeft twee mama’s’ (Holebifederatie, 2005).
Scholierenenquête: 3 op 4 heeft schrik
In 2004 onderzocht Koen Pelleriaux (UA) de situatie van holebi-jongeren op school. Aan alle scholieren
werd gevraagd of ze hun coming-out zouden doen als ze holebi waren. Drie op de vier zou dat niet durven
zeggen tegenover hun klasgenoten. Veertig procent denkt bovendien dat hun leerkrachten negatief zouden
reageren.
Het goede nieuws is dat 70% het thema bespreekbaar vindt op school. Uit het onderzoek bleek ook dat
contact met holebi’s de stereotiepe beeldvorming over die groep kan doorbreken. Wie holebi’s kent, zal dus
positiever tegenover de holebigemeenschap staan.
voor leerkrachten een overzicht van educatief materiaal is opgenomen op
Holebileerkrachten
www.holebifederatie.be/dossiers/onderwijs
voor leerlingen boek ‘Zij en haar’ (Dirk Bracke, Infodok/Davidsfonds, 2005)
boek ‘De dagen van de Bluegrass liefde’ (Edward van de Vendel, Querido, 1999)
Holebileerkrachten vrezen slechte reacties van directie en schoolbestuur of discriminatie als ze hun comingout doen. Dat blijkt uit onderzoek.
tijdslijn
1894 - 1956
Alfred Kinsey, bioloog en seksuoloog uit de Verenigde Staten, deed een grootschalig onderzoek
naar de seksuele beleving en seksuele identiteit van mensen. De film ‘Kinsey’ (1994) vertelt over
de taboes waar hij op stuitte. Hij was een pionier, maar de wetenschappelijke waarde van zijn
werk is omstreden.
1940 - 1945
WO II
De nazi’s arresteerden tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 100.000 homomannen. Ze
kregen een roze driehoek op hun plunje.
20
21
Op het
werk
Schoolbeleid
Vertel ik het of vertel ik het niet?
Een open klimaat creëren is niet alleen de taak van de leerkracht, maar van de hele school, dus ook van
directie.
“Een school kan haar beleid doorlichten door te antwoorden op de volgende vragen:
. Welke info krijgen de leerlingen over homoseksualiteit en hoe zorgvuldig verspreidt de
school die informatie?
. Hoe wordt systematisch aandacht besteed aan homoseksualiteit in het beleid van de
school?
. Hoe bevordert de directie een respectvolle omgang binnen en tussen alle niveaus van
de school?
. Waar kunnen leerlingen met vragen of problemen over hun seksuele identiteit terecht
en hoe zijn leraren op die vragen voorbereid?”
Uit ‘Het doet hier alles’ (Frits Prior, APS, 2005)
Een goede school maakt werk van een veilig schoolklimaat voor alle leerlingen. Als leerkrachten alert zijn voor
holebi-onvriendelijke reacties (bijvoorbeeld discriminerend of kwetsend taalgebruik) bij de leerlingen en daar
op een doeltreffende manier op reageren, dragen ze een boodschap van respect en verdraagzaamheid uit.
Ook de manier waarop een school omgaat met leerlingen die twee mama’s of twee papa’s hebben, maakt
een groot verschil.
Mensen zijn geen machines. De meeste mensen weten van hun collega’s of ze een relatie hebben, of ze
kinderen hebben, of ze graag kleren kopen, noem maar op. We brengen soms meer tijd door op het werk dan
thuis.
Holebi’s moeten de moeilijke keuze maken of ze hét vertellen of niet. Doen ze dat wel, dan lopen ze het risico
op afwijzing, discriminatie, ongeloof. Doen ze het niet, dan ontlopen ze wel afwijzing, maar kunnen ze moeilijk gerust door het leven gaan. Als je een groot deel van je leven angstvallig verzwijgt, heb je daar ook stress
van. De angst dat de collega’s of de baas het te weten zullen komen, zorgt ervoor dat verborgen holebi’s zich
niet goed in hun vel voelen op het werk.
38,9% van de respondenten is volledig open op het werk over zijn seksuele geaardheid.
39,1% is open tegen een aantal collega’s. 22% van de werkenden doet geen coming-out
op de werkvloer.
(Zzzip onderzoek, Universiteit Gent, 2006)
Het roze plafond
Steeds meer hoor je de term ‘roze plafond’, analoog met het ‘glazen plafond’ voor vrouwen. Die plafonds
zouden mensen met bepaalde kenmerken, zoals holebi’s of vrouwen, systematisch verhinderen om carrière
te maken en topfuncties in te nemen.
Een van de aanwijzingen daarvoor is het kleine aantal vrouwen en holebi’s dat een topjob heeft. Niet alle
personen die een hoge functie vervullen, komen er voor uit dat ze holebi zijn. Daarom is meer onderzoek
hierover noodzakelijk.
www.klasse.be
www.tolerantescholen.net
www.gayandschool.nl
www.vrolijkescholentest.nl
tijdslijn
1953
Oprichting van de eerste Belgische holebigroep door Suzan Daniel.
1969
New York: de Stonewall-rellen vonden eind juni plaats bij de ontruiming van de gaybar The Stonewall Inn door de
politie. Na jaren van getreiter en geweld door de politie besloten holebi’s en travestieten terug te vechten. Wereldwijd zijn die rellen een voorbeeld geworden voor holebidemonstraties en Prides.
22
23
“In onze sector werk je in team, je spendeert acht tot tien
uur per dag met een collega en je praat over van alles. Hoe
kun je dan zwijgen over je vriend?”
Koen (42)
Wat kunnen ondernemingen doen?
Ons land heeft enkele wetten die pesten en discriminatie op de werkvloer verbieden. Ondernemingen beschikken over vertrouwenspersonen en preventieadviseurs om de werkvloer pestvrij te houden. Onderzoek
leert dat holebi’s zich veiliger voelen als hun bedrijf zich openlijk als holebivriendelijk uit. Dat kan door posters op te hangen of holebi’s te vermelden in een non-discriminatiecode. De meeste holebi’s steken eerst
hun voelsprieten uit om te zien of het klimaat gunstig is en zullen dan pas hun homoseksualiteit openlijk
bespreken.
“Er waren eens 2 homo’s…”
Wat doe ik als mijn baas een flauwe homomop vertelt?
brochure
‘All Clear. Lesbians, Gays & Bisexuals at Work.’
(2006). Te bestellen bij www.frittfram.se
tijdslijn
1970
Will Ferdy deed als eerste Vlaamse artiest zijn coming-out op de BRT in de reportage ‘Zo zijn’.
Bert (33)
Waarvoor staat IBM Eagle?
“IBM Eagle is de wereldwijde werknemersvereniging van
holebi’s die bij IBM werken en staat voor ‘Employee Alliance for Gay, Lesbian, Bisexual and Transgender Empowerment’. Er zijn afdelingen van Eagle in meer dan 20 landen en meer dan 100 steden. Hier in België bestaan we
drie jaar en organiseren we bijeenkomsten en uitstapjes.
Daarnaast zjin we ook een gesprekspartner bij het diversiteitsbeleid en ondersteunen we bijvoorbeeld onderzoek
naar het holebibeleid van ondernemingen.
IBM wil de best mogelijke mensen aantrekken, ongeacht
seksuele voorkeur of identiteit, en we willen dat iedereen
zich goed in zijn of haar vel voelt. Als iemand de keuze wil
maken om zijn coming-out te doen op de werkvloer dan
kan dat binnen IBM, en geniet het de volle steun van de
bedrijfstop. Dankzij Eagle is er volop ruimte voor debat en
communicatie.”
Jullie spreken over “the cost of thinking twice”. Wat
betekent dat?
“Ik vind het altijd opvallend dat zoveel holebi’s out zijn, behalve tegenover hun collega’s of baas. En dan moet je altijd twee keer nadenken wat je zegt als iemand vraagt wat
je tijdens het weekend gedaan hebt, of je kinderen hebt,
enzovoort. Er kruipt enorm veel energie in het afschermen
van een stuk van je leven of in het aannemen van een dubbele identiteit. Dat is de kost van twee keer te moeten nadenken bij alles wat je zegt.”
24
25
Alle Belgen gelijk
voor de wet
“Je mag nu de bruid kussen…
“Holebi’s worden toch niet meer gediscrimineerd?”
Holebi’s kunnen in België nu alles wat hetero’s kunnen: trouwen, kinderen adopteren, niet trouwen, erven,
samen een huis kopen. Dat kan tellen als gelijkstelling. Je grote liefde kussen terwijl honderd familieleden
en vrienden je toejuichen doet veel holebi’s ongelooflijk deugd.
Elke discriminatie is er één teveel. Holebi’s melden nog altijd discriminaties. Onderzoek vertelt ons dat er
nog veel vooroordelen leven. Het werk is een typische plek waar discriminatie voorkomt, maar ook scholen
en verenigingen zijn niet altijd veilige plaatsen voor holebi’s. (Zie ook: ’Op school’ (pag. 18), en ‘Op het werk’
(pag. 21)).
… maar liefst niet op straat”
Huwelijk, adoptie en de antidiscriminatiewet werden goedgekeurd tussen 2003 en 2006. Omdat dat nog niet
lang geleden is, kunnen de meeste holebi’s zich nog andere tijden herinneren. Veel Belgen hebben niets tegen holebi’s, maar het brengt hen in verlegenheid als twee vrouwen elkaar kussen in hun café. Of ze vinden
dat mannen homo mogen zijn, als ze zich niet te vrouwelijk gedragen. Uit het VRIND-rapport 2006 blijkt dat
zo’n 65% van de Vlamingen het goed vindt dat holebi’s kunnen trouwen. Maar tegelijkertijd vindt zo’n 48%
dat holebi’s niet te veel ophef mogen maken over hun seksuele voorkeur.
“Er zijn anderen die het veel moeilijker hebben”
De wet
Tegenstanders van de antidiscriminatiewet vinden dat zij niet langer kunnen zeggen wat ze willen over holebi’s. Nochtans is het niet verboden om je mening te geven over holebi’s, ook niet als die afwijzend is. Wat
niet mag, is aanzetten tot geweld tegen holebi’s. Je mag dus wel beweren dat holebi’s niet bestaan of ziek
zijn, maar je mag niet oproepen om hen uit te roeien.
De holebibeweging vindt het goed dat die vrije meningsuiting er is, zo kan ze zelf ook haar mening geven.
Wel betreurt ze het als hooggeplaatste of bekende personen zich negatief uitlaten over holebi’s. Die uitspraken komen hard aan bij holebi’s die het moeilijk hebben met zichzelf of met hun omgeving. Het kan ervoor
zorgen dat zij niet durven zijn wie ze zijn.
Of mensen met een handicap bijvoorbeeld het nog moeilijker hebben dan holebi’s, doet niet ter zake. Iedereen verdient dezelfde kansen. Het is zelfs zo dat, als je tot meer dan één minderheidsgroep behoort, je kans
op achterstelling en discriminatie vergroot. Reden te meer om elke vorm van ongelijke behandeling te bannen.
“Ik mag toch zeggen wat ik wil!”
Discriminatie is verboden. Die antidiscriminatiewet stamt uit 2003. De wet moet ervoor zorgen dat iedereen
gelijke kansen krijgt. Niemand kan bijvoorbeeld weigeren om je een huis te verhuren of een job te geven
omdat je holebi bent. Alle lidstaten van de Europese Unie moeten zo’n wet hebben over alles wat met werk
te maken heeft. De Belgische antidiscriminatiewet gaat verder dan dat.
tijdslijn
1973
Op 15 december beslist de American Psychiatric Association om homoseksualiteit te schrappen als psychiatrische ziekte uit de lijst DSM III (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).
1976
De Rooie Vlinder, een socialistisch-feministische actiegroep voor de bevrijding
van homoseksualiteit, werd opgericht. Na de ontbinding van de Rooie Vlinder in
1981 nam het Roze AktieFront (RAF) de militante fakkel over.
26
27
Holebi’s en
“Je gaat toch geen discriminatiemelding doen omdat je
uitgelachen wordt op straat? Dan zou ik een voltijdse baan
hebben. Het gebeurt maar al te vaak dat mensen een opmerking maken als ik met mijn vriend hand in hand loop.”
Kevin (29)
geloof
Gelovige holebi’s
“Help, ik word gediscrimineerd!”
Holebi’s en geloof: het kan een moeilijk huwelijk zijn, maar dat is het niet altijd. Er zijn gelovige holebi’s die
beide werelden verenigen en die er motivatie uit halen. In ons land bestaan verschillende geloofsverenigingen voor holebi’s. Er bestaan ceremonies voor homohuwelijken, en de Pride gaat traditioneel van start met
een kerkviering
Een discriminatie melden is eenvoudig. Je kunt dat doen bij het discriminatiemeldpunt van de Holebifederatie of bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Dat centrum is bij wet opgericht om die meldingen te behandelen. De Holebifederatie werkt met dat centrum samen en verwijst holebi’s
door. Haatdragende uitlatingen op het internet kun je melden bij Cyberhate.
De meldpunten behandelen je melding heel discreet en ondernemen nooit stappen zonder jouw toestemming. Ze stappen ook niet onmiddellijk naar de rechtbank. Veel problemen raken trouwens best opgelost
door bemiddeling. Vraag je niet af of het wel de moeite waard is. Ook als je melding niet tot een sensationele
rechtszaak leidt, neemt het centrum ze op in de lijst met meldingen.
Te boek
Een bloemlezing uit verschillende godsdiensten geeft geen fraai beeld van holebi’s en dat is niet het monopolie van de islam. Een voorbeeld uit het Oude Testament:
Leviticus 20:13: ‘Wanneer ook een man bij een manspersoon zal gelegen hebben (…), zij hebben
beiden een gruwel gedaan’.
Religieus geïnspireerde vooroordelen steunen op traditionele ideeën over mannen en vrouwen en op de
overtuiging dat God de wereld heeft geschapen voor man en vrouw om zich voort te planten. Veel gelovige
holebi’s hebben het moeilijk met het standpunt van hun geloofsleer, of dat nu een katholiek, joods, islamitisch of ander standpunt is.
Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding voert regelmatig campagnes om de
antidiscriminatiewet beter bekend te maken.
www.diversiteit.be
www.cyberhate.be
“De islam heb ik niet naast me neergelegd, ik vind het nog
steeds een hele mooie godsdienst. De islam moet je echter vooral bevrijden. En ik ben pas bevrijd nu ik aan mijn
homogevoelens heb toegegeven. Volgens mij wil de islam
dat ook, dat je toegeeft aan je gevoelens, dat je jezelf bent
en je gelukkig voelt.”
Mimoun, ‘Mijn geloof en mijn geluk’, pag. 104
tijdslijn
1977
Op 16 januari ontstond de Federatie Werkgroepen Homofilie (FWH), een koepelorganisatie van Vlaamse
en Brusselse holebigroepen die opkwam voor gelijke rechten. Later noemde de koepel zich de Holebifederatie.
1978
Op 18 maart vond de allereerste internationale homodag plaats in Gent. Ondanks een bomalarm
was de dag met meer dan tweeduizend aanwezigen een succes.
28
29
Saddie Choua maakte een documentaire ‘Mijn zus Zahra’. De zus van Saddie is lesbisch en dat zorgde voor
opschudding in haar Marokkaans-Belgische gezin.
“Sommige allochtone holebi’s zouden waarschijnlijk niets
liever hebben dan openlijk als holebi te kunnen leven, te
trouwen met iemand van hetzelfde geslacht en een gewoon leven te leiden… Misschien is dat wel toekomstmuziek, maar zover staan we nog niet en we kunnen het ook
niet forceren. Allochtone holebi’s vinden momenteel vooral rust in het niet uit de kastkomen.” ZiZo, mei-juni 2006
“Aaron is een joodse gelovige voor wie zijn homoseksualiteit geen probleem is, en die over het algemeen pragmatisch omgaat met de voorschriften van zijn geloof. Niettemin hecht hij wel erg aan de bijbehorende symbolen en
rituelen: lekker koosjer eten, een keppeltje (gecombineerd
met vlotte jeans en t-shirt) en een huis vol prachtige joodse kandelaars en andere attributen.”
ZiZo, januari-februari 2007
www.holebifederatie.be/groepen
Via deze link kun je op zoek gaan naar een vereniging voor gelovige holebi’s.
Geschiedenis of niet?
www.motief.org
De geschriften van de drie grote monotheïstische godsdiensten dateren uit samenlevingen die totaal anders
waren dan de onze. Je zou ze dus op een andere, minder dwingende manier kunnen interpreteren in onze
tijd. Dat is waar gelovigen die holebi’s niet willen uitsluiten, voor pleiten.
Vzw Motief is erkend door het Ministerie van Cultuur als landelijke vormingsinstelling,
gespecialiseerd in het thema ‘geloof en samenleving’.
www.rentapriest.be
De officiële standpunten
Bij deze vzw kun je een viering aanvragen.
Naast de geschriften heeft ook het hoofd van de katholieke kerk, de paus, een uitgesproken negatieve mening over homoseksualiteit. Binnen de islam zijn er verschillende stromingen, en in verschillende landen
worden de geschriften aangegrepen om homoseksualiteit af te wijzen. Toch zijn er binnen die verschillende
godsdiensten mensen die wél tolerant zijn, net zoals er heel wat ongelovige homofoben rondlopen. Het is
eerder een scheidingslijn tussen progressief en conservatief, die je ook bij niet-gelovigen vindt.
boek ‘Mijn geloof en mijn geluk’
(Imad el Kaka en Hatice Kursun, Schorer, 2002)
In dit boek vertellen islamitische meisjes en
jongens over hun homoseksuele gevoelens.
tijdslijn
1979
Met de slogan ‘Janetten tegen de raketten’ namen tal van holebi’s deel aan de
antirakettenbetoging te Brussel.
1980
Eerste Roze Zaterdag-optocht in Brussel. In 1996 werd de naam Belgian Lesbian and Gay Pride in het
leven geroepen.
30
31
Ben jij
uniek?
Een zootje ongeregeld
Holebi’s zijn geen eenheidsworst. Ze zijn jong, maar niet voor eeuwig. Ze zijn homo, maar misschien ook
niet voor altijd. Ze zijn vrouw, maar willen dat misschien niet blijven. Ze zijn getrouwd of ze gruwen van vaste
relaties. Ze houden van onderdanige seks in een anonieme bar, maar overdag zijn ze je baas.
Q van Queer
De letter ‘Q’ staat voor Queer of Questioning. Queers willen zich niet in hokjes, ook niet in holebihokjes laten
duwen. Hun seksuele geaardheid, soms ook hun biologisch geslacht, is een vraagteken. Het doet er niet toe.
Jij daar: naam! Geslacht! Seksuele geaardheid!
Wil je graag dat iedereen voor eens en voor altijd kleur bekent, dan krijg je de meeste mensen wellicht wel in
een hokje. Met een beetje wringen, aan de hokjes én aan de mensen. En dan moet je maar hopen dat ze erin
blijven en niet teveel lawaai maken.
Het voordeel van de twijfel
Elke keer als iemand uit zijn hokje komt, gebeurt er iets interessants. Een man toont zijn vrouwelijke trekjes,
een vrouw blijkt een man te zijn. Veel mensen vinden dat verwarrend, maar voor anderen is het bevrijdend, of
ze nu homo of hetero zijn. Een man hoeft niet stoer te zijn, een homo hoeft er niet per se verwijfd uit te zien,
een lesbienne mag best mannelijk zijn. Niemand zou je mogen aankijken op je geslacht.
De macht van het getal
Zijn al die lesbiennes, homo’s, biseksuelen, transseksuelen, aseksuelen en occasionelen een kleine en dus
verwaarloosbare minderheid? Het hangt er van af hoe je het bekijkt. Zonder hokjes heeft iedereen iets van de
andere kant in zich. Een stukje man of vrouw, homo of hetero, iets meer of iets minder.
tijdslijn
1986
Eerste Lesbiennedag in Gent.
kapper
32
33
Holebi’s
“Er zijn een boel lesbische speelsters in Amerika, dat wéét
ik, maar niemand komt ervoor uit. In mijn ploeg weet iedereen het - dat is geen probleem - maar je weet nooit hoe
de buitenwacht in de VS zou reageren.”
Basketbalspeelster Ann Wauters, Humo, 24 mei 2005
ontmoeten
The only gay in the village
Games en OutGames. Sport wordt er gecombineerd met veel cultuur en animatie. En iedereen is er welkom,
ook heterosporters.
Sinds juli 2007 heeft Vlaanderen ook een sportcharter, of ‘gemeenschappelijke verklaring over de gelijke behandeling van hetero- en holebiseksualiteit in de sport’. Dat charter is ondertekend door diverse sportfederaties, waaronder de voetbalfederatie.
De ene holebi is de andere niet. De ene vindt het leuk en belangrijk om andere holebi’s te ontmoeten in het
verenigingsleven. De andere gaat liever alleen op stap. Een holebigroep kan belangrijk zijn in een bepaalde
fase van je leven (bijvoorbeeld bij je coming-out) en later minder belangrijk worden. Het is wel zo dat een sociaal netwerk erg belangrijk is. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het goed is voor je welzijn om zowel holebi’s
als hetero’s in je netwerk te hebben.
www.gaygames.com
www.eurogames.info
“Waarom kruipen holebi’s toch altijd zo bijeen?”
Mensen met dezelfde interesses en identiteit gaan graag met elkaar om. Ook in de ‘gewone’ wereld zijn er
allerlei clubs en verenigingen. Holebi’s voelen zich doorgaans meer op hun gemak in holebicafés of holebigroepen. Daar kunnen ze zichzelf zijn, zonder angst voor agressie of discriminatie. Bovendien hoeven ze daar
geen uitleg te geven over hun holebi-zijn en kunnen ze elkaar al eens zoenen zonder reacties te krijgen. Dat
werkt bevrijdend en ontspannend. Zo’n holebicafé is ook handig als je op zoek bent naar een lief, want het
aanbod is er lekker groot!
Homo’s achter het fornuis, lesbo’s op de moto
Er zijn groepen voor alle soorten holebi’s: voor holebi-jongeren, holebi-ouderen, lesbiennes, ouders van holebi’s, holebi’s in een heterohuwelijk, allochtone holebi’s, bi’s, gelovige holebi’s, sportende holebi’s, AA-holebi’s, holebistudenten, holebinatuurliefhebbers, toneelspelende holebi’s, holebimanagers … Rond bepaalde
thema’s zijn er ook speciale praat- en onthaalgroepen.
Mietjes en macho’s (m/v)
Holebi’s voelen zich soms onwennig in gewone verenigingen, zoals
sportclubs. Ze zijn bang voor opmerkingen over holebi’s of vrezen dat
anderen problemen maken in de kleedkamer. Veel sportverenigingen
hebben een sterke machocultuur. Dat is bij de ene sport al wat erger
dan bij de andere. In België heeft geen enkele homovoetballer zijn coming-out al gedaan. Sportende holebi’s kunnen zich met elkaar meten
in diverse internationale holebisporttoernooien. Er zijn EuroGames, Gay
tijdslijn
1989
Op zondag 20 augustus vielen een tachtigtal rijkswachters de discotheek Le Délire in Aalbeke binnen, een discotheek die elke zondag druk bezocht werd door homomannen. De razzia, bedoeld om druggebruikers en dealers op
te sporen, verliep extreem agressief. De Liga voor Mensenrechten sprak achteraf over een discriminerende actie
tegen homo’s.
1994
Wel Jong Niet Hetero, een landelijke jongerenorganisatie voor en door Vlaamse en Brusselse
homo’s, lesbiennes en bi’s werd in het leven geroepen.
34
35
“Ik denk dat de meesten hun holebivriendenkring grotendeels te danken hebben aan het internet. Het is gemakkelijk om iemand aan te spreken op de chat of op een forum
omdat er een stukje ‘anonimiteit’ is. Via de chat heb ik een
paar vrienden gevonden die ik voor geen geld ter wereld
zou willen missen.”
Stijn (17)
“Internet geeft de mogelijkheid om in contact te komen met andere homo’s zonder dat je daarvoor buiten hoeft te komen. Eén
van de getrouwde mannen uit mijn onderzoek heeft zich nooit
in bars of andere plaatsen vertoond, hij vond zijn partners via
internet.”
Veronique Berth over haar onderzoek homomannen 50+ in
ZiZo, maart-april 2007
Wat doen ze daar allemaal?
Chatten
Je kunt het zo gek niet bedenken of het bestaat. Holebi’s sporten (voetbal, volleybal, badminton, fitness,
worstelen, zwemmen, hiken, fietsen, yoga …), zingen in koren, wandelen in de natuur, lezen boeken in de
holebibib, maken samen radioprogramma’s, maken ritjes met de motorfiets, koken, leggen een kaartje of
gaan biljarten. Of ze gaan gewoon een pint pakken. Of ze trekken hun stoute schoenen aan en gaan dansen
op een holebifuif!
Lees eerst de tips op www.weljongniethetero.be/chattips
www.place.to.be
www.onlygirls.be
www.gayid.eu
www.gaydar.b
www.chatguy.be
Gay gps
Je vindt info over holebigroepen en hun activiteiten
. in holebitijdschriften,
. op www.holebifederatie.be/kalender/,
. op forums voor holebi’s (van jong tot oud),
. in chatrooms.
Ontmoet je mensen toch liever in real life? Sommige regio’s hebben een ontmoetingsplaats voor de holebigemeenschap: Casa Rosa in Gent, Het Roze Huis in Antwerpen, Het Nieuwe Huis in Hasselt, het Regenbooghuis in Brussel en Polaris in Oostende (opent in 2008). Adressen vind je achteraan.
holebitext
jongerenforum
Kijk eens op Holebitext via teletekst van Eén en Canvas
(pag. 739 en pag. 738), en VT4 en VijfTV (pag. 280).
www.weljongniethetero.be/forum
tijdslijn
1995
2 mei 18u22, eerste oproep voor de Holebifoon, een informatie- en hulplijn voor mensen met vragen over
homoseksualiteit.
1996
Anne Van Asbroeck was de eerste Vlaamse minister van Gelijke Kansen. Holebi’s waren
van bij het begin een belangrijke doelgroep.
36
37
Seks en
45% van alle holebi’s heeft een uitgesproken kinderwens.
Bij jongeren onder de 26 jaar is dat zelfs 60%
(Zzzip onderzoek, Universiteit Gent, 2006)
relaties
Wat doen die holebi’s toch met elkaar?
Wie is nu het mannetje bij jullie?
Niets menselijks is hen vreemd, net als hetero’s. Holebi’s zijn wel of niet monogaam, spreken daarover met
hun partner of niet, hebben wel of niet een partner, willen graag veel seks of helemaal niet, vieren hun diamanten jubileum of kunnen hun aantal onenightstands niet meer bijhouden.
Als de man in de relatie degene is die de vuilnisbakken buitenzet en de belastingaangifte invult, dan moet
er bij holebikoppels strootje getrokken worden. Holebi’s kunnen zich niet beroepen op een vastgeroest heteropatroon en zullen er daarom gemakkelijker van afwijken. Of misschien ook niet. Met vallen en opstaan. In
onderlinge overeenstemming of met veel gekibbel. Net als bij hetero’s.
Het is toch niet hetzelfde!
Mannen en vrouwen
In onze samenleving leven er nog altijd flink wat oordelen over wat nu precies mannelijk en wat nu precies
vrouwelijk is. Misschien zet je moeder de vuilnisbak buiten en kookt je vader. Toch zijn het in veel gezinnen
vrouwen die deeltijds gaan werken om voor de kinderen te zorgen en vullen de mannen de belastingaangifte
in. Als holebi’s experimenteren met die rollen, valt dat op. Er zijn lesbiennes die zich mannelijk gedragen,
maar er zijn ook heterovrouwen met een meer dan gemiddelde mannelijke uitstraling.
Er zijn lesbiennes die bars afschuimen en een niet-aflatende drang naar seks hebben. Er zijn ook homo’s die
hun leven lang met één en dezelfde man elke avond televisie kijken. Tot zover de individuele tegenstellingen.
Binnen de homocultuur gaat het er wel degelijk anders aan toe dan binnen de lesbische cultuur.
Voor mannen zijn er meer gelegenheden om (anonieme) seks te hebben dan voor vrouwen. Mannen hebben
over het algemeen een lagere drempel om seks te hebben. Vrouwen zijn veeleisender en willen graag wat
intimiteit. Twee mannen of twee vrouwen samen betekent dus dubbelop. Dubbel zoveel zin in seks of dubbel
zoveel intimiteit, maar niet altijd en bij iedereen.
De heer en mijnheer Janssens
Holebi’s kunnen trouwen en kinderen adopteren in België. In ons land hebben ze dezelfde rechten als
hetero’s. Holebi’s kunnen ook huwen met hun partner uit een ander land, maar in veel landen wordt
dat huwelijk niet erkend.
‘Meer dan gewenst: handboek voor lesbische en homoseksuele ouders.’
(Hans Warmerdam en Annemies Gort, Schorer, 1998)
© Vero
tijdslijn
1997
Ellen DeGeneres, Amerikaanse actrice en stand-up comédienne, deed in 1997 haar coming-out. Tegelijkertijd
kwam ook het hoofdpersonage in de televisieserie Ellen (Ellen Morgan, gespeeld door DeGeneres) uit voor haar
geaardheid. Velen prezen DeGeneres voor haar moed, maar ze kreeg ook veel tegenwind en de serie ‘Ellen’ werd
stopgezet. Na een moeilijke periode maakte ze haar come-back in de populaire ‘The Ellen DeGeneres Show’.
2000
De eerste Roze Huizen openden hun deuren. Op 24 maart opende Casa Rosa in Gent,
op 23 september Het Roze Huis in Antwerpen. Later kregen ook Brussel, Hasselt en
Oostende een Roze Huis.
38
39
Over
“Ik hou vast aan vaste waarden. Ik heb liever
een goede vriendschap dan een onenightstand.”
Pierre (67)
de grens
“Een onenightstand? Daar ben ik wel voor te vinden, ja.. en dat moet ook kunnen binnen een relatie vind ik. Zolang je er maar open over bent en
goede afspraken maakt.” Liesbet (28)
It’s a sad planet
Veilig vrijen voor mannen
Hiv en geslachtsziekten komen vaker voor bij homomannen, maar is nog altijd een taboe. Daarom is het
belangrijk om te weten wat veilig vrijen is en om erover te praten met je (seks)partner. In een moment van
opwinding of ultieme aanbidding zijn al veel condooms vergeten. Als je vragen hebt hierover, kun je de Veilig
Vrijenlijn bellen op 078-15 15 15.
In België ziet het er de laatste jaren rooskleurig uit voor holebi’s. Koppels van hetzelfde geslacht kunnen
trouwen en kinderen adopteren. En de Belgische wet zegt dat je holebi’s niet mag discrimineren.
Maar in andere landen is de situatie dikwijls niet zo rooskleurig. Vaak staan er zware straffen op homoseksueel gedrag. In minstens 85 landen ter wereld staat homoseksualiteit in de strafwet. Holebi’s krijgen gevangenisstraf of worden opgejaagd door het leger. In sommige landen kun je zelfs de doodstraf krijgen omdat je
holebi bent.
www.mannenseks.be
Dit is een site voor homomannen van Sensoa, het Vlaams service- en expertisecentrum voor seksuele
gezondheid en hiv (www.sensoa.be).
Veilig vrijen voor vrouwen
Lesbiennes lopen minder kans op hiv-besmetting, maar kunnen best oppassen, ook voor soa’s (seksueel
overdraagbare aandoeningen). Ook voor hen heeft de Veilig Vrijenlijn tips. Lesbiennes kunnen het best regelmatig naar de gynaecoloog gaan. Het is niet zo dat alleen vrouwen die met een man vrijen daar baat bij hebben. Lesbiennes die geen kinderen krijgen, lopen bovendien een verhoogd risico op borstkanker. Preventief
doktersbezoek is dus belangrijk.
‘Lesbische seks. Een praktisch handboek.’
(Mirjam Hemker en Mariette Hermans, Schorer, 2003)
geen info
legaal
huwelijk
geregistreerd partnerschap
geen geregistreerd partnerschap
illegaal
lichte straf
zware straf
gevangenisstraf
doodstraf
tijdslijn
2003
Een historisch jaar voor de holebi-emancipatie! Seksuele geaardheid werd opgenomen
in de antidiscriminatiewet. De eerste holebikoppels stapten in het huwelijksbootje.
2004
‘The L Word’, een populaire Amerikaanse soapreeks over lesbiennes,
verscheen voor het eerst op de Vlaamse televisie.
40
41
Peter (45)
Culturele verschillen?
Homoseksualiteit is in onze westerse maatschappij vooral een kwestie van identiteit, het is iets dat je persoonlijkheid bepaalt, dat je bent. Elders ligt de nadruk meer op doen dan op zijn. In sommige culturen wordt
voor homoseksualiteit een oogje dichtgeknepen, als je er maar over zwijgt. Soms wordt het als overgangsfase op de weg naar de volwassenheid beschouwd. Nog elders op de planeet ben je alleen een homo als je
passief bent tijdens het seksuele verkeer, niet als je zelf mannen neukt. Of soms bestaan lesbische relaties
wel, maar zijn ze zo goed als onzichtbaar. Ook religie heeft een grote impact op die culturele verschillen (zie
‘Holebi’s en geloof’, pag. 27).
www.humanrightswatch.org
www.ilga.org
ILGA overkoepelt holebigroepen wereldwijd (International Lesbian and Gay Association)
filmtip
‘Brokeback Mountain’ (2005)
‘Les Filles du Botaniste’ (2006)
tijdslijn
2005
In april 2005 lanceerde de Vlaamse jongerenzender Jim TV in samenwerking met Wel Jong Niet
Hetero voor het eerst een programma voor holebi-jongeren: ShOut!
“Wish is de Werkgroep Internationale Solidariteit met Holebi’s. We
komen op voor de rechten van holebi’s wereldwijd, op basis van
solidariteit en actie. In België vragen we aandacht voor de landen
waar de rechten van holebi’s nog steeds geschonden worden. Het
gaat dan om discriminatie, vervolging, gevangenisstraf en doodstraf. Hiervoor werken we samen met Amnesty International. Wish
werkt ook met holebi asielzoekers, politiek vluchtelingen en mensen
zonder papieren. We zorgen voor juridische ondersteuning, verwijzen voor psycho-sociale, medische en religieuze steun.
Wij krijgen veel vragen vanuit Fedasil, OCMW’s, asielcentra, Rode
Kruis-centra, en van individuele asielzoekers. Die komen bij wish terecht via het onthaal van Het Roze Huis en de Holebifederatie. We
krijgen ook erkenning van het Gelijke Kansenbeleid van de Vlaamse
Regering. Daarnaast doen we aanbevelingen aan het Commissariaat Generaal voor de Vluchtelingen in het kader van erkenningsof regularisatieprocedures. Tenslotte is er nog onze Noord-Zuid
werking, waarmee we jonge holebigroepen ondersteunen in landen
waar holebi’s zich moeilijk kunnen verenigen.
Wij hebben heel vaak persoonlijk contact met buitenlandse holebi’s,
bijvoorbeeld wanneer ze als asielzoeker onze steun vragen hier in
België, of via onze contacten met buitenlandse groepen. We organiseren ook uitwisselingsbezoeken, bijvoorbeeld met Uganda, Kenia,
Ivoorkust en Kameroen. Iedere maand zet wish een sociale activiteit
op poten waarin holebi-asielzoekers en sympathisanten elkaar kunnen ontmoeten. Dat gebeurt natuurlijk met respect voor privacy en
discretie. Daar worden heel wat ervaringen uitgewisseld. Het laat
de asielzoekers toe om zich verder te integreren, en om iets terug te
doen voor andere gevoelsgenoten.”
Alle informatie via Het Roze Huis (adressen achteraan) of via www.
hetrozehuis.be/wish
42
43
Fast
Zal de holebibeweging ooit overbodig zijn?
forward >>
“Wat mij betreft, is er nog weinig bestaansreden
voor die beweging. We kunnen trouwen, kinderen
adopteren, alles wat je maar wilt. Er zullen altijd
mensen zijn die moeilijk kunnen omgaan met holebi’s. Die kun je best de rug toekeren, daar kun je
toch niets aan veranderen. Probeer zelf positief in
het leven te staan.” Marc (54)
Uit die kast!
Zo lang als holebi’s bestaan en dat is zo lang als de mensheid, komen ze bijeen. In bars, kroegen, parken.
Tot voor kort moest dat allemaal stiekem. De sfeer van vrijheid en revolutie uit de jaren zestig zorgde in de
meeste westerse landen voor meer openheid. De emancipatiebeweging voor holebi’s is een historisch zusje
van andere bewegingen zoals die voor vrouwenemancipatie of milieubewustzijn.
‘Kom uit die donkere kelders en laat je zien’ - dat was de boodschap van de vroege holebibeweging.
“Iedereen denkt dat we ons doel bereikt hebben,
maar dat is net het gevaar, vermoed ik. Als we niet
blijven hameren op onze rechten, bestaat de kans
dat die teruggedraaid worden. Als er dan geen holebibeweging is om daartegen te reageren, zal dat
al te gemakkelijk gaan, vrees ik.” An (37)
De grote bijeenkomsten
De eerste keer kwamen holebi’s spontaan op straat. De Prides of Roze Zaterdagen zijn nu een vaste waarde in
veel landen. In België is mei de vaste maand voor de Belgian Lesbian and Gay Pride en is het najaar hét
moment voor lesbiennes om samen te komen op de L-day (voorheen de Lesbiennedag).
De wekelijkse afspraken
In de eenentwintigste eeuw lijkt België wel het mekka van holebigroepen. In Vlaanderen zijn er een honderdtal lokale groepen actief. Contactgegevens vind je op www.holebifederatie.be/groepen
Gaat en verenigt u!
In Vlaanderen zijn verschillende holebigroepen spontaan ontstaan. Na verloop van tijd groeide bij hen het
besef dat ze sterker zouden staan als ze zich verenigden. Ze stichtten een koepel die als opdracht kreeg de
politieke en maatschappelijke eisen zo goed mogelijk te vertolken. En zo werd de voorloper van de Holebifederatie geboren.
brochure
‘Een halve eeuw (in) beweging. Een kroniek
van de Vlaamse holebibeweging.’
(Bart Hellinck, Holebifederatie, 2002)
tijdslijn
2006
Het wetsontwerp om adoptie open te stellen voor holebikoppels werd goedgekeurd met een meerderheid van 34 tegen 33 senatoren.
2007
In juli vonden in Antwerpen de EuroGames plaats met meer dan 3.000 deelnemers en 10.000 bezoekers van over
de hele wereld.
44
45
Meer
informatie
Eén voor allen
De grote droom van de Holebifederatie is dat elke holebi zich goed voelt en zichzelf kan zijn, op het werk, op
school, thuis, in elke vereniging. Om die droom te bereiken, bewandelt de federatie zo veel mogelijk wegen.
Holebi’s mogen trouwen en kinderen adopteren en dat is goed. Maar er is nog werk. Vooroordelen kun je bestrijden met betogingen maar evengoed met affiches in de wachtzaal van de tandarts of met persberichten.
Allen voor één?
De overheid ijvert voor emancipatie van holebi’s. Wie minister van Gelijke Kansen is, moet ervoor zorgen
dat vrouwen en mannen, holebi’s en hetero’s, personen met of zonder beperking, allemaal dezelfde kansen
krijgen in onze samenleving. De minister krijgt daarbij hulp van de holebigroepen en van onderzoekers.
Vlaanderen heeft een steunpunt Gelijkekansenbeleid, dat onderzoek verricht naar die gelijke kansen in onze
samenleving. Op die manier kan de minister met de juiste cijfers in de hand de juiste maatregelen nemen.
www.blgp.be
www.gelijkekansen.be
www.holebifederatie.be
www.l-day.be
Organisaties
De Holebifederatie is de koepel van de Vlaamse en Brusselse holebiverenigingen. Zij ondersteunt holebigroepen en komt op voor gelijke kansen en rechten voor homo’s, lesbiennes en bi’s. De Holebifederatie
organiseert Holebifoon, Holebitext, geeft het holebimagazine ZiZo uit en ondersteunt de Belgian Lesbian and
Gay Pride en de L-day.
Kammerstraat 22, 9000 Gent, 09-223 69 29
[email protected], www.holebifederatie.be
Wel Jong Niet Hetero is de landelijke jeugdorganisatie voor en door Vlaamse en Brusselse holebi’s. Samen
met de aangesloten groepen creëert Wel Jong Niet Hetero een ontmoetingsplaats voor jonge holebi’s en
maakt homoseksualiteit bespreekbaar.
Kammerstraat 22, 9000 Gent, 09-269 28 17
[email protected], www.weljongniethetero.be
Gelijke Kansen in Vlaanderen is een cel binnen de Vlaamse overheid die het Vlaamse Gelijkekansenbeleid
mee voorbereidt, uitvoert, evalueert en coördineert.
Boudewijnlaan 30, 1000 Brussel, 02-553 51 38
[email protected], www.gelijkekansen.be
Portaalsites
www.gaybelgium.be | www.gayworld.be | www.gaylive.be | www.holebi.info
www.gaygay.biz | www.gayid.eu | www.talkofthetown.be
Magazines
tijdslijn
2007
In het kader van het Europees Jaar van Gelijke Kansen vond in Gent een internationaal congres plaats ‘Sexual Diversity. European Community’.
ZiZo
tweemaandelijks magazine voor homo’s, lesbiennes en bi’s, www.zizo-magazine.be
Gus
tweemaandelijks magazine voor homomannen, www.gusmag.com
Zij aan Zij (NL) zeswekelijks magazine voor lesbische en biseksuele vrouwen, www.zijaanzij.nl
Expreszo (NL) tweemaandelijks magazine voor holebi-jongeren, www.expreszo.nl
Winq (NL)
tweemaandelijks magazine voor homomannen, www.winqmagazine.com
Squeeze (NL) tweemaandelijks magazine voor homomannen, www.squeeze.nl
46
47
Roze huizen
Casa Rosa Gent
Kammerstraat 22, 9000 Gent
09-269 28 12, [email protected]
Regenbooghuis Brussel
Kolenmarkt 33, 1000 Brussel
02-503 59 90, [email protected]
Het Roze Huis Antwerpen
Draakplaats 1, 2018 Antwerpen
03-288 00 84, [email protected]
Het Nieuwe Huis Limburg
Kuringersteenweg 179, 3500 Hasselt
011-72 06 06, [email protected]
West-Vlaams Regenbooghuis - Polaris vzw
Groentemarkt 19, 8400 Oostende
Opent in 2008.
Holebiboekhandel ‘t Verschil
Minderbroedersrui 33, 2000 Antwerpen, 03-226 08 04
[email protected], www.verschil.be
Documentatie- en onderzoekscentra
Fonds Suzan Daniel vzw
Homo/lesbisch archief en documentatiecentrum
PB 569, 9000 Gent 1, 09-223 58 79
www.fondssuzandaniel.be
RoSa (Rol & Samenleving)
Documentatiecentrum en Archief voor Gelijke Kansen, Feminisme en Vrouwenstudies
Koningstraat 136, 1000 Brussel, 02-209 34 10
[email protected], www.rosadoc.be
tijdslijn
Steunpunt Gelijkekansenbeleid
Expertisecentrum gelijke kansen met focus op vrouwen, allochtonen, holebi’s en ouderen
Lange Nieuwstraat 55, 2000 Antwerpen, 03-275 59 43
www.steunpuntgelijkekansen.be
48
Nog vragen?
“Waar is er een holebifuif dit weekend?”
“Ik voel me aangetrokken tot jongens, maar ik wil echt niet homo zijn…”
“Ik ben leerkracht, in mijn klas zit een allochtone jongen die het moeilijk
heeft omdat hij homo is, hoe kan ik hem helpen?”
“Ik ben al jaren getrouwd met een man, maar nu
verliefd op een vrouw.”
“Mijn beste vriendin is bi. Hoe kan ik haar
helpen?”
tijdslijn
Gratis nummer!
0800 99 533