voor innovatie! 1 miljard extra

Foto: Nationale beeldbank
1 miljard extra
voor innovatie!
D66: 1 miljard extra voor innovatie!
1. Veel meer geld naar fundamenteel onderzoek
• 400 miljoen extra
• Een Europese tegenhanger van Princeton Institute for Advanced Studies
2. Van negen topsectoren naar vier wereldthema’s
• Nederland als koploper op het gebied van vier wereldthema’s: klimaatverandering, gezondheid, digitalisering en voedsel- en grondstoffenschaarste
• Geen publiek geld meer naar fossiele technologieën
• Meer doelgericht onderzoek passend binnen de WetenschapsAgenda
3. Betere financiering voor innovatieve starters
• Uitbreiding van de regelingen voor MKB en startups
• Een investeringsfonds van 100 miljoen
2
Inleiding: innovatie brengt ons verder
Innovatie is essentieel voor onze welvaart en ons welzijn. Innovatie inspireert en laat mensen
dromen. Innovatie is goed voor onze economie, zorgt voor banen en leidt tot oplossingen voor
de grote vragen van onze tijd. Kortom: innovatie brengt de wereld vooruit. En zeker een open
economie als Nederland.
1 miljard voor onderzoek en innovatie
Daarom wil D66 1 miljard extra investeren in onderzoek en innovatie. Dit staat ook in het D66
verkiezingsprogramma voor de komende regeerperiode. Als impuls aan fundamenteel en
doelgericht onderzoek en om meer private investeringen los te trekken. We houden vast aan
de ambitie om in 2020 1% van het BBP aan publiek gefinancierd onderzoek en innovatie uit
te geven. Zo krijgen onderzoekers als de Nederlandse Nobelprijswinnaar Ben Feringa meer
mogelijkheden om tot nieuwe baanbrekende concepten te komen die de wereld kunnen
veranderen.
De overheid speelt een essentiële rol in het vergroten van onze kennis van de wereld en het
ontwikkelen van innovaties. De overheid kan richting geven, een visie op de toekomst formuleren
en daarmee nieuwe markten creëren. Neem bijvoorbeeld de rol van de Amerikaanse overheid
in de ontwikkeling van computers, het internet en smartphones. De overheid financiert het
fundamenteel onderzoek dat aan de basis staat van dit soort grote innovaties. Anders gebeurt
het niet of te weinig. Ook brengt de overheid bedrijven en onderzoeksinstellingen bij elkaar en
helpt het bedrijven innovaties naar de markt te brengen.
Kabinet heeft innovatie verwaarloosd
De afgelopen twee kabinetten hebben deze rol verwaarloosd Zij hebben zwaar bezuinigd op
onderzoek en innovatie. In 2010 zat Nederland nog dicht aan tegen de Europese doelstelling
van 1% van het BBP uitgeven aan publiek gefinancierd onderzoek en innovatie. Het kabinet
Rutte 1 bezuinigde de FES-gelden1 weg en introduceerde het topsectorenbeleid dat na 6 jaar
onvoldoende resultaten oplevert. En ook onder Rutte 2 raakt het doel van 1% van het BBP
uitgeven aan onderzoek en innovatie verder uit zicht.2
We teren nu op investeringen uit het verleden. Dit jaar lopen de laatste FES-programma’s –
begonnen vóór Rutte’s kabinetten – tegen hun einde. De komende jaren dreigt een gapend
gat als we niet weer gaan investeren in ons structurele concurrentievermogen. Maar ook de
inrichting van het innovatiebeleid leidt niet tot de gewenste resultaten. Het is teveel gericht op
de oude economie, op ouderwetse sectoren en op gevestigde bedrijven. Met als gevolg dat het
nauwelijks tot baanbrekende innovatie leidt.
1 Het Fonds Economische Structuurversterking was een fonds dat onder andere investeerde in de Nederlandse kenniseconomie
door fundamenteel en toegepast onderzoek en samenwerking met het bedrijfsleven te financieren.
2 Zie Rathenau TWIN cijfers: https://www.rathenau.nl/nl/publicatie/totale-investeringen-wetenschap-en-innovatie-2014-2020
3
Laat Nederland weer voorop lopen
Het is tijd voor een omslag. Het is tijd voor grote wetenschappelijke doorbraken die nieuwe
antwoorden geven op fundamentele vragen. Het is tijd om de wereld weer te inspireren, zoals
we deden met onze Deltawerken. Het is tijd om weer wereldwijd voorop te lopen. Laten wij de
oplossing vinden voor de opslag van duurzame energie. Laten wij de doorbraak forceren in
onderzoek naar het genezen van kanker en dementie. Laten wij de omslag naar een groene
economie leiden. Het is tijd voor een modern en doelgericht innovatiebeleid waarmee Nederland
de mondiale uitdagingen van de 21e eeuw aan kan. Dat is goed voor onze economie, zorgt voor
banen en leidt tot oplossingen voor de grote vragen van onze tijd.
Daarom wil D66 1 miljard extra investeren in onderzoek en innovatie. Met een nadruk op
fundamenteel onderzoek, ook als het niet direct tot tastbaar, zichtbaar en bruikbaar resultaat
leidt. Verder wil D66 het innovatiebeleid moderniseren zodat het weer leidt tot baanbrekende
innovaties, banen en groei. We gaan van ouderwetse ‘topsectoren’ naar wereldthema’s. Van
een focus op binnenlandse bedrijfstakken naar innovatie gericht op mondiale maatschappelijke
uitdagingen als klimaatverandering, gezondheid, digitalisering en voedsel- en grondstoffen
schaarste. Zo komt er meer ruimte voor nieuwe technologieën en uitdagers van de gevestigde
orde. Tot slot wil D66 de financiering van startups en het snelgroeiende innovatieve MKB fors
verbeteren. Zodat de private financieringsachterstand ten opzicht van landen als Israel en de
VS wordt gedicht.
4
1. Veel meer Fundamenteel Onderzoek
D66 wil in de komende regeerperiode 400 miljoen meer investeren in fundamenteel onderzoek.
Dit is een substantiële verhoging van het huidige onderzoeksbudget van €1,8 miljard. Daarmee
krijgen onderzoekers meer vrijheid om op basis van hun wetenschappelijke nieuwsgierigheid
zelf fundamenteel onderzoek vorm te geven en hun tijd aan onderzoek te besteden in plaats
van het schrijven van onderzoeksvoorstellen in hun doorlopende zoektocht naar financiering.
Institute for Advanced Studies
D66 wil een nieuw ‘Institute for Advanced Studies’ oprichten als Europese tegenhanger van
het Princeton Instituut for Advanced Studies. Hier hebben onderzoekers die behoren tot de
wereldtop alle vrijheid om tot nieuwe inzichten te komen. Dit instituut geeft internationale
allure aan Nederland als topland voor fundamenteel onderzoek. Het trekt wereldwijd
leidende en talentvolle wetenschappers aan. Naast het huidige Institute for Advanced
Studies in Amsterdam, dat onderzoek doet op het gebied van sociale wetenschappen, moet
dit nieuwe instituut zich vooral richten op wiskunde en natuurwetenschappen. Naast dit
nieuwe topinstituut investeert D66 in de bestaande instituten die onder de NWO en KNAW
vallen, zoals de instituten van de Stichting voor Fundamenteel onderzoek der Materie, het
Hubrecht instituut en het Nederlands Herseninstituut.
In de komende regeerperiode:
• 300 miljoen extra naar universiteiten voor onderzoek.
• 100 miljoen voor het nieuwe topinstituut en investeringen in bestaande instituten.
5
2. Modern Innovatiebeleid:
van Topsectoren naar Wereldthema’s
Het huidige innovatiebeleid levert te weinig baanbrekende innovatie op. Het is te veel
gericht op grote bedrijven en ouderwetse sectoren en heeft onvoldoende oog voor nieuwe
technologieën. Daarom wil D66 het topsectorenbeleid na 7 jaar moderniseren. Dit met oog voor
het goede dat dit beleid gebracht heeft: meer private financiering en een betere samenwerking
tussen onderwijs, overheid en ondernemingen. Niet langer is het beleid gericht op negen
binnenlandse bedrijfstakken. Voortaan wordt het innovatiebeleid gericht op een viertal mondiale
maatschappelijke uitdagingen die we wereldthema’s noemen: klimaatverandering, gezondheid,
digitalisering en voedsel- en grondstoffen schaarste.
Deze Wereldthema’s bieden ruimte voor onderzoek naar het opwekken en opslaan van schone
energie, slim hergebruik van grondstoffen, genezing van kanker en dementie, veilig en voldoende
voedsel en nieuwe technologieën, zoals quantum computing, 3D-printen of nanotechnologie.
Niet langer staan verticaal georganiseerde sectoren centraal, maar het vinden van baanbrekende
oplossingen die onze onderzoekers en bedrijven wereldleiders en koplopers maken. De
Deltawerken vormen een belangrijke bron van inspiratie; dit bracht baanbrekende innovaties in
de praktijk en creëerde wereldwijd leidende Nederlandse bedrijven.
Met de Wereldthema’s sluit het innovatiebeleid ook beter aan op het Europese Innovatiebeleid.
Daardoor kunnen Nederlandse onderzoekers en consortia van bedrijven en onderzoeksinstellingen
makkelijker Europees geld aantrekken. Bovendien bieden oplossingen voor deze wereldwijde
maatschappelijke uitdagingen veel kansen voor Nederlandse bedrijven in het buitenland.
Keuzes maken
De huidige Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) worden in aantal teruggebracht en
zullen zich moet herschikken naar deze maatschappelijke uitdagingen. Binnen het huidige
topsectorenbeleid wordt momenteel ook al veel gedaan aan onderzoek en innovatie in de
richting van deze maatschappelijke uitdagingen; deze programma’s kunnen gewoon doorgang
vinden. Voor andere TKI’s betekent het wél een grote verandering. Zo zal er geen innovatiegeld
meer worden uitgegeven aan fossiele technologieën en zal er meer nadruk liggen op nieuwe
technologieën.
Positieve elementen behouden
Naast het verbeteren van de samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en
onderzoeksinstellingen is het topsectorenbeleid erin geslaagd om private investeringen uit te
lokken. Dat onderdeel wil D66 graag behouden en verbeteren. Dat doen we door de TKI-toeslag
flexibeler te maken. Nu legt de overheid maximaal 25% bij op investeringen in onderzoek
en innovatie door bedrijven en kennisinstellingen. Dit percentage moet flexibeler worden en
6
per innovatieprogramma (PPS) kunnen verschillen; bijvoorbeeld 40, 50 of zelfs 75%.3 De
additionele overheidsbijdrage zorgt voor meer ruimte voor fundamenteel onderzoek en meer
baanbrekende innovaties. Ook komt er binnen het fundamenteel onderzoek meer aandacht
voor ondernemerschap. Zo kunnen jonge onderzoekers startups beginnen op basis van hun
onderzoek. Ook worden hiermee meer private investeringen in R&D uitgelokt, wat nodig is om
de doelstelling te halen om 2,5% van het BBP uit te geven aan R&D (publiek en privaat samen).
Het FES-programma NanonextNL biedt een goed model voor succesvolle
innovatieprogramma’s. Dit programma is voor ongeveer de helft door de
overheid gefinancierd en heeft geïnvesteerd in zowel fundamenteel als
toegepast onderzoek. Het heeft geleid tot baanbrekende innovaties; zo heeft het
bijgedragen aan de nobelprijs van Ben Feringa. Ook waren er MKB-bedrijven
en grote bedrijven bij betrokken die dankzij NanonextNL banen en groei
creëren. Én door te investeren in ondernemerschap zijn jonge onderzoekers
startups begonnen op basis van de ontwikkelde inzichten in nanotechnologie.
Deze benadering geeft ook regio’s meer ruimte. Nu worden regio’s binnen het kader van de
topsectoren gedwongen. Regio’s met sectoren die daar niet toe behoren vallen buiten de boot.
Meer doelgericht Onderzoek
Daarnaast wordt het budget voor topsectoren bij de NWO hervormd tot een budget gericht
op het vinden van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen; dezelfde maatschappelijke
uitdagingen die aan de basis zullen staan van de hervorming van het topsectorenbeleid.
Bovendien zijn er binnen de maatschappelijke uitdagingen veel raakvlakken met vragen uit
de Nationale WetenschapsAgenda. Bijvoorbeeld vragen als: hoe maken we de transitie naar
een volledig duurzame energievoorziening? Of: Hoe kunnen we energie duurzaam en efficiënt
opslaan, converteren en transporteren? Hoe garanderen we onze digitale veiligheid? Hoe blijven
we micro-organismen de baas in gezondheidszorg, veehouderij en milieu? En: Hoe kunnen we
de ziekte kanker goed genoeg begrijpen om een behandeling voor elke vorm ervan te kunnen
ontwikkelen?
In de komende regeerperiode:
• Het budget voor de TKI-toeslag wordt met 200 miljoen verhoogd.
• Na hervorming van het huidige budget van 275 miljoen wordt het budget verhoogd
met 100 miljoen.
3 Zie aanbevelingen evaluatie TKI-toeslag.
7
3. Betere financiering voor het mkb, startups en scale-ups
Ten derde wil D66 meer aandacht voor snelgroeiende, jonge bedrijven (startups en scale-ups)
en mkb’ers door meer te investeren in de MIT-regeling en Small Business Innovation Research
(SBIR)-programma’s. Met de MIT-regeling kunnen MKB’ers haalbaarheidsprojecten uitvoeren
of via kennisvouchers innovatief onderzoek laten uitvoeren. Deze regeling is zeer populair en
succesvol in het ondersteunen van MKB’ers om innovaties te ontwikkelen, zoals het 3D-printen
van composieten door hightech startup HB|3D.
Met SBIR-programma’s kan de overheid bedrijven vragen om concrete innovaties te bedenken
voor maatschappelijke uitdagingen. Zo zijn er momenteel SBIR-programma’s voor cybersecurity
oplossingen en innovaties waarmee oudere patiënten op een veilige manier actiever kunnen
zijn. Ook de MIT-regeling en de SBIR-programma’s worden gericht op innovaties die binnen de
Wereldthema’s vallen.
In de komende regeerperiode:
• De MIT-regeling wordt verdriedubbeld naar 150 miljoen
• Er komen voor 100 miljoen aan SBIR-regelingen gericht op concrete innovaties op het gebied
van de Wereldthema’s
Innovatie naar de markt
Veel innovatieve bedrijven hebben te maken met de zogeheten ‘Valley of Death’. De innovatie is
uitgewerkt tot een werkend product of dienst, maar er zijn investeringen nodig om de innovatie
naar de markt te brengen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het bouwen een grootschalige fabriek.
Om dit probleem te overkomen en innovaties die voortvloeien uit het Wereldthema’s beleid
naar de markt te brengen investeert D66 100 miljoen in een ‘Valley of Death’ fonds; geld dat via
verschillende bestaande of nieuwe instrumenten, zoals een nationale investeringsbank, ingezet
worden om innovaties naar de markt te brengen.
8
Uitwerking:
de mondiale maatschappelijke uitdagingen in het kort
Klimaatverandering
Klimaatverandering is wellicht de grootste uitdaging waar we als mensheid voor staan. We
hebben nog vele innovaties nodig om deze uitdaging het hoofd te kunnen bieden. We zullen
oplossingen moeten vinden om duurzame energie efficiënter op te wekken en om energie op te
slaan. Maar we zullen ook innovaties moeten ontwikkelen om om te gaan met de veranderingen
in het klimaat die we niet meer terug kunnen draaien. Denk aan zwaardere stormen, meer en
intensievere regenval en een hogere waterspiegel. Hier liggen ook kansen voor Nederlandse
ruimtevaartbedrijven die wereldwijd leidend zijn op het gebied van aardobservatie.4
Gezondheid
Op het gebied van zorg staan we voor grote uitdagingen. We worden steeds ouder en krijgen
daarom, als samenleving, in toenemende mate te maken met dementie en kanker. Dit vraagt
om innovatieve uitvindingen om deze ziektes/aandoeningen het hoofd te bieden. Antimicrobiële
resistentie wordt een steeds groter probleem zolang er geen nieuwe antibiotica uitgevonden
worden. Volgens experts kunnen we al over 10 á 15 jaar zonder werkende antibiotica zitten. Dat
zou rampzalige gevolgen hebben; een simpele operatie zou al te risicovol zijn en een schaafwond
kan dodelijk zijn. Bovendien moeten we zorgen dat de zorg in een ouder wordende samenleving
betaalbaar blijft. Daarvoor zijn innovaties nodig die de kwaliteit van de zorg verbeteren en
het tegelijkertijd goedkoper maken. Hiervoor kan je denken aan 3D-geprinte implantaten die
operaties makkelijker maken en de geneestijd verkorten.
Digitalisering
De afgelopen jaren heeft Europa de digitale boot gemist. De grote techbedrijven bevinden
zich allemaal in de Verenigde Staten en China. Maar nog erger is dat heel veel mensen de
digitalisering niet kunnen bijhouden. Tegelijk zijn er vele revolutionaire digitale ontwikkelingen
waar zowel mensen afzonderlijk als het oude continent als geheel van kunnen profiteren:
Quantum Computing, 3D printen, Internet-of-Thing, Blockchain, Smart Industry. Maar dan
moeten we wel nu beginnen met investeren. Wat D66 betreft wordt digitalisering één van de
pijlers onder het toekomstig innovatiebeleid. Dat betekent meer investeren in fundamenteel
onderzoek, bijvoorbeeld op het gebied van kwantumcomputers en 3D-printers om organen te
printen. Meer toegepast onderzoek, bijvoorbeeld om blockchaintechnologie bij de overheid in de
praktijk te brengen of om slimme fabrieken verder te ontwikkelen.
Daarbij wil D66 een digitaal infrastructuur fonds. Dit moet als onderdeel van het infrastructuurfonds
specifiek investeren in digitale infrastructuur, zoals snel internet in gebieden waar het voor
bedrijven niet rendabel is of de supercomputer voor publiek onderzoek.
4 Met het Nederlandse satellietinstrument Tropomi lopen we wereldwijd voorop op het gebied van luchtkwaliteit- en klimaatonderzoek. Dit instrument kijkt naar de atmosfeer van de aarde en brengt klimaatontwikkelingen en luchtkwaliteit in kaart.
9
Voedsel en grondstoffenschaarste
Niet alleen in onze energievoorziening lopen we tegen de grenzen van fossiele brandstoffen
aan. In vrijwel elk product zit tegenwoordig plastic verwerkt dat gemaakt wordt uit olie en ook
onze voedselvoorziening is in grote mate afhankelijk van fossiele brandstoffen. Dit is een
probleem waar we snel oplossingen voor moeten vinden. Tegelijkertijd leiden miljoenen mensen
wereldwijd honger door tekortschietende landbouwtechnieken in met name ontwikkelingslanden.
Als Nederlandse onderzoekers en bedrijven op deze gebieden oplossingen kunnen vinden is
dat niet alleen goed nieuws voor die miljoenen mensen die wachten op hulp, maar ook voor de
economie in Nederland.
Financieel kader: In de komende regeerperiode
Fundamenteel onderzoek
• 300 miljoen, onderzoek bij universiteiten
• 100 miljoen, nieuw topinstituut & NWO/KNAW instituten
Van Topsectoren naar WereldThema’s
• 200 miljoen, hervorming en verhoging TKI-toeslag
• 100 miljoen, verhoging NWO-budget WereldThema’s
Financiering die innovatie naar de markt helpt
• 100 miljoen, uitbreiding MIT-regeling
• 100 miljoen, Small Business Innovatie Research-programma’s
• 100 miljoen, Valley of Death-fonds
10