podium artikel Confessionele scholen

Confessionele scholen: juist in deze tijd!
“Onze samenleving vraagt nu om een onderwijsbestel dat de sociale cohesie en
integratie bevordert en de kloof tussen kansarme en kansrijke kinderen verkleint”, zo
stelt Carel Verhoef in zijn Podium-bijdrage van 25 maart j.l. Zijn zorg ligt in de lijn van
die van minister Bussemaker (zie Trouw 28 oktober 2015) dat de emancipatiefunctie
van het onderwijs bedreigd wordt: het onderwijs versterkt de maatschappelijke
segregatie in plaats van deze tegen te gaan. Volgens haar moet het onderwijs om
leren gaan met meritocratische en elitaristische tendensen binnen de samenleving.
Dat iemands sociale status vooral samenhangt met de eigen prestaties en
capaciteiten versterkt namelijk de neiging binnen scholen om vooral aandacht te
hebben voor individuele prestaties en meetbare doelen. Merkwaardig genoeg wijst
deze sociaal democratische minister niet de neoliberale tijdsgeest maar onder
anderen het kerkelijk leven aan als veroorzakende factor. Dat aspect werkt Verhoef
uit door te stellen dat confessioneel onderwijs de maatschappelijke segregatie in
stand houdt.
Dit is aantoonbaar onjuist, allereerst omdat confessionele scholen nog steeds
plaatsen zijn waar leerlingen en ouders uit verschillende sociale lagen maar met
overeenkomende religieuze oriëntaties, elkaar treffen. Bovendien nemen
confessionele scholen in vergelijking met openbare scholen, gemiddeld net zo veel
allochtone leerlingen op. Confessioneel onderwijs blijkt de integratie van diverse
sociale lagen en groepen dus te bevorderen. De integrerende rol van dit onderwijs
tekent zich daarnaast af in de binnen dit onderwijs volgehouden keuze voor een
maatschappelijke stage. Hoewel de overheid daar de verplichting en de financiering
voor heeft stopgezet blijft een meerderheid van confessionele scholen met deze
stages doorgaan. Het draagt namelijk bij aan de persoonlijke en sociale vorming van
leerlingen dat ze kennismaken met de leefwereld van mensen met wie ze normaal
gesproken geen contact zouden hebben. Een derde aantoonbaar voorbeeld van
integratie vormt de keuze van confessionele scholen om godsdienstig en/of
levensbeschouwelijk onderwijs aan te bieden. Deze keuze drukt niet alleen het besef
uit dat religie van blijvende betekenis is in het persoonlijke en maatschappelijke
leven; het biedt leerlingen ook de kans om daar zicht op te krijgen en er een omgang
mee te ontwikkelen. De feitelijke religieuze diversiteit binnen veel confessionele
scholen maakt dat deze scholen een oefenplaats kunnen zijn voor religieuze en
interreligieuze dialoog. Confessioneel onderwijs gaat dus niet enkel sociale segregatie
maar ook religieuze segregatie tegen.
Dat deze scholen dit doen hangt samen met hun confessionaliteit. Een korte
vergelijking tussen sites en mission statements van openbare en confessionele
scholen brengt twee fundamenteel verschillende accenten aan het licht. Waar
openbare scholen de ontwikkeling van de individuele kwaliteiten van leerlingen
benadrukken, geven confessionele scholen de voorkeur aan een benadering die de
ontwikkeling van individualiteit en socialiteit integreert. Daarnaast gaan openbare
scholen uit van de waarden en de normen van de samenleving, terwijl confessionele
scholen hunvertrekpunt nemen in een bezieling die met hun godsdienstige wortels
verband houdt. Ze willen een gemeenschap zijn waar geloof, hoop en liefde oplichten
en doen dat bijvoorbeeld door werk te maken van de beginselen van het christelijke
en katholieke sociale denken: de menselijke waardigheid, het algemeen welzijn,
solidariteit, gerechtigheid en subsidiariteit.
Dat confessionele scholen kunnen putten uit godsdienstige bronnen en idealen die de
huidige neoliberale tijdsgeest onder kritiek stellen, draagt bij aan hun blijvende
betekenis, juist nu het onderwijs voor te taak staat om de maatschappelijke en
religieuze integratie te bevorderen.
Dr. Toke Elshof
Universitair Docent aan de Faculteit Katholieke Theologie / Universiteit van Tilburg
Lid Raad van Toezicht Verus: Vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs
Contactgegevens
A.J.M. (Toke) Elshof / email: [email protected]
privé: Botermakereses 13 - 7721 KC - Dalfsen / 0529 435152 - 06 10256611
werk: Nieuwe Gracht 61 - 3512 LG - Utrecht / 013 4663811 - 06 10256611