Bewegen, niet vergeten!

Bewegen, niet vergeten!
Met deze titel start het onderzoek van de afdeling Klinische Neuropsychologie van de Vrije
Universiteit in Amsterdam naar gezonde veroudering om hiermee een bijdrage te leveren aan de
strijd tegen dementie. Lezing van prof. dr. Erik Scherder 17 mei, medische faculteit Vrije
Universiteit Amsterdam.
“We beginnen met een geheugentestje, ik laat u plaatjes zien die u moet onthouden. Over een
uur, aan het eind van de bijeenkomst, ga ik u daar wat over vragen.”, zo start “zeg maar” Erik de
lezing.“
De prefrontale cortex, de hersenkwab aan de voorkant van uw schedel, stuurt uw executieve functies
aan, waaronder bijvoorbeeld sociaal gedrag, het beheersen van impulsen en het nemen van
beslissingen. De prefrontale cortex is als laatste ontwikkeld van de hersenen, maar vertoont ook als
eerste weer tekenen van verval bij de veroudering. Dat verval blijkt sneller op te treden bij mensen die
een inactief leven leiden en onvoldoende bewegen. Bewegen helpt namelijk ook om uw hersenen
gezond te houden, dat is aangetoond in diverse internationale studies. Dan gaat het vooral om
minstens 30 minuten intensief bewegen, waardoor uw hartslag ook echt versnelt. Met andere woorden
bewegen moet ook echt moeite kosten, wil het een positief resultaat opleveren voor uw gezondheid.
Ook op cognitief gebied geldt, hoe groter de uitdaging, hoe beter het de witte stof* stimuleert en dat is
van essentieel belang om uw hersenfuncties vitaal te houden.”
Dementie is de verzamelnaam voor aandoeningen die gekenmerkt worden door versnelde
achteruitgang in het geheugen en het denkvermogen en Alzheimer Dementie is een soortnaam,
evenals bijvoorbeeld vasculaire dementie, fronto temporale dementie, etc.
Vragen aan
• prof. dr. Erik Scherder, hoofd van de afdeling Klinische Neuropsychologie, hoofdonderzoeker en
schrijver van het boek ‘Laat uw hersenen niet zitten’ en bekend van ‘De Wereld Draait Door’ en
• Sara Galle MSc, coördinerend onderzoeker, GZ-psycholoog en Promovendus op dit onderzoek
Waarom dit onderzoek?
We worden steeds ouder, hierdoor neemt de incidentie van dementie eveneens toe. Nu we weten dat
bewegen de kans op het ontwikkelen van dementie kan verkleinen, kunnen we deze kennis benutten
om de gezondheid van de hersenen positief te beïnvloeden.. De afdeling Klinische Neuropsychologie
van de Vrije Universiteit in Amsterdam wil mensen graag helpen zo lang mogelijk fit en zelfstandig te
blijven. Dat is de reden dat we dit onderzoek starten.
Wat houdt het onderzoek in?
Het onderzoek bekijkt de samenhang tussen beweging en de fitheid van de hersenen (geheugen en
denkvermogen). We onderzoeken 55-plussers die met behulp van de coach-methode, actiever willen
worden en hiermee een verbeterde conditie van het lichaam en de hersenen ontwikkelen. Er is een
oorzakelijk verband tussen bewegen en de doorbloeding van de hersenen. Dat is gunstig voor de
hersenactiviteit. Het blijft wel zo dat er in sommige gevallen sprake is van genetische kwetsbaarheid.
Maar ook dan is het mogelijk dat mensen die genetisch belast zijn, extra baat hebben bij de positieve
invloed van beweging. Het is echter niet gezegd dat dementie hierdoor voorkomen kan worden. In het
onderzoek volgen we 55-plussers. De gesprekken en onderzoeken zullen bij mensen thuis
plaatsvinden. Het onderzoek bestaat uit de volgende onderdelen.
Intakegesprek met Sara Galle
Zij zal u een aantal vragen stellen over uw gezondheid en lichamelijke gesteldheid. Met behulp van een
vragenlijst zal uw denkvermogen en geheugen worden ingeschat. Ook zal zij een speekselmonster bij u
afnemen voor genetische informatie. Op basis van dit gesprek wordt bepaald of u fysiek en mentaal in
staat bent deel te nemen aan het onderzoek.
Fase 1 - 0-meting
- Met behulp van een stappenteller meet u gedurende 14 dagen hoeveel u dagelijks loopt/beweegt.
- Een fitheidstest wijst uit hoe fit u bent (spierkracht, uithoudingsvermogen, etc.)
- Door middel van bloedonderzoek worden belangrijke hormoonwaarden gemeten, die in relatie staan
tot lichaamsbeweging en bepalend zijn voor het geheugen en het denkvermogen.
Fase 2
In deze fase onderzoeken we of meer beweging leidt tot verbetering van het geheugen en het
denkvermogen. We onderzoeken twee groepen: - 50% van de deelnemers zal de coach-methode
volgen, ter bevordering van lichamelijke activiteit in het dagelijkse leven. Een bewegingscoach helpt
deelnemers bij het stellen van persoonlijke doelen om de lichamelijke activiteit te stimuleren. Feedback
van de stappenteller zal hierbij helpen. - 50% van de deelnemers zal één-op- één-begeleiding krijgen
voor het verhogen van de soepelheid en het bewegingsbereik van de spieren. Denk hierbij aan
bijvoorbeeld yoga.
De coach-methode
Met behulp van individuele motiverende gesprekken , willen we deelnemers stimuleren hun lichamelijke
activiteit te verhogen. We kijken dan echt naar de persoonlijke situatie van de deelnemer, inclusief
eventuele beperkingen. Deze methode is ontwikkeld door het Centrum voor Beweging en Onderzoek
uit Groningen.
Na-meting
Na drie maanden zal er een gesprek en na-meting (dezelfde als de 0-meting) plaatsvinden om te
bepalen of het programma op de lange termijn effectief is en de lichamelijke fitheid en het
denkvermogen zijn verbeterd. Het totale programma duurt zeven maanden en bevat ongeveer vijf
persoonlijke gesprekken.
Hoe worden de resultaten van het onderzoek uiteindelijk bekend gemaakt?
Sara Galle zal op dit onderzoek promoveren. De resultaten worden bekendgemaakt in: - publicaties in
(inter)nationale medische vakbladen - het boek dat zij zal schrijven over het promotieonderzoek - de
onderzoeksgegevens voor de deelnemers - de pers en Proza (magazine van Vereniging Pro
Senectute)
De lezing eindigt met de belofte van Erik Scherder om ons geheugen te testen. Er worden
beelden getoond die we aan het begin ook hebben gezien, aangevuld met nieuwe beelden. Aan
ons de vraag welke nieuw zijn. We hebben de test goed doorstaan.
Begin januari 2017 komt het volgende boek van Erik Scherder uit ‘Singing in the brain’ over de invloed
van muziek op de hersenen.
* De witte stof (de zenuwbanen) zorgt voor de verbindingen tussen de verschillende hersencellen en –
gebieden.