Update financiële markten

Update financiële markten
18 januari 2016

Economische groei, geen recessie

Waardering, geen zeepbel
Een veel forsere koersdaling dan tien procent duurt meestal

Liquiditeit, het verschil
langer en is vaak de voorbode van een recessie. Zie bijvoorbeeld
de koersdaling tijdens de kredietcrisis van 2008 en 2009 en de
Door de sterke koersdalingen van de afgelopen weken lijkt er
koersdaling na de dotcombubbel van 2000 tot 2003. In beide
meer aan de hand te zijn dan een normale correctie. Een
gevallen vielen deze samen met een recessie. Sinds de jaren
normale correctie gaat niet veel verder dan een procent of tien
dertig zijn er vijftien van zulke periodes met forse koersdalingen
en is vooral een sentimentskwestie. De markt is dan in haar
geweest, waarop tien keer een recessie volgde. Beurzen zijn dus
enthousiasme te ver vooruitgelopen op de fundamenten. De
redelijk in staat om een recessie te voorspellen. Een stuk beter
correctie moet dan worden gezien als een moment om even
dan de gemiddelde econoom. Dat weerhoudt de gemiddelde
stoom af te blazen. Fundamenteel wijzigt er niets. Daalt de beurs
econoom er niet van om koersdalingen te voorspellen. Er is
veel sterker dan die tien procent, dan zijn er kennelijk andere
immers een hoge beloning als ze het bij het juiste eind hebben.
krachten aan het werk. Dat gevoel wordt dit keer versterkt door
Mensen als Marc Faber en Nouriel Roubini zijn beroemd
de slechte start van het beursjaar, ook nog eens volgend op een
geworden met het voorspellen van een koersval. De lucratieve
zwakke decembermaand. Normaal zijn dit toch de betere
lezingen en de boekenverkoop daarna vereisen echter wel dat
beursmaanden van het jaar. Maar er lijkt een periode van hogere
ze permanent negatief blijven. Slecht nieuws verkoopt immers.
volatiliteit en lagere koersen aan gebroken (figuur 1).
Ook dit keer valt men weer over elkaar heen in de hoop met het
voorspellen van het einde der tijden eeuwige roem te
Figuur 1: Volitiliteit (VIX, nu 27 ) inclusief 13-weeks
voortschrijdend gemiddelde en gemiddelde
verwerven. Volgens een breed onderzoek onder economen van
70
Bloomberg is er nu een één-op-vijf kans op een recessie in de
60
Verenigde Staten dit jaar, twee keer zo hoge kans als drie
50
maanden terug. De vraag is echter of die analyse een gevolg is
40
van de koersval of dat de koersval wordt veroorzaakt door de
analyse. Dat laatste lijkt iets te veel eer, maar er is sprake van een
30
scherpe sentimentsverslechtering. Nu is het buitengewoon
20
onverstandig om op sentiment te beleggen, de beloning zit in
10
dat geval vooral in het contrair denken. Een houvast in onzekere
Bron: Bloomberg
0
1990 1993 1996
Rabobank Nederland
tijden is om te kijken naar drie factoren: economische groei,
1999
2002
2005
2008
2011
Particulieren & Private Banking
2014
waardering en liquiditeit.
Beleggingscompetence
1
Economische groei, geen recessie
breiden naar de bredere markt. Belangrijk verschil met de
Er zijn genoeg recessies veroorzaakt door een stijgende olieprijs
toppen van 2000 (k/w 35) en 2007 (k/w 23) is echter dat de
(1973-1975, 1980-1981, 1990-1991), maar dit keer wijzen de
totale aandelenmarkt veel lager (k/w 14) is gewaardeerd. Buiten
mensen die een recessie voorspellen vooral op de gevolgen van
de Verenigde Staten ligt de waardering eerder aan de onderkant
een dalende olieprijs. De daling van de inkoopmanagersindex in
dan aan de bovenkant van de historische bandbreedte. Zelfs in
de Verenigde Staten, de oplopende kredietopslagen, dalende
de Verenigde Staten ligt de Shiller-PE (de koers/winstverhouding
bedrijfswinsten, dalende inflatieverwachtingen, teruglopende
op basis van genormaliseerde winsten) nog onder het historisch
investeringen en stijgende voorraden zijn immers vooral een
gemiddelde en het dividendrendement boven de tienjaars
gevolg van de sterk gedaalde olieprijs. Olieprijzen zijn sinds
rente. Bovendien waren er in 2000 en 2007 goed renderende
medio 2014 met 70% gedaald. In aantal vaten stijgt de vraag
alternatieven: kas en/of obligaties.
voortdurend, zelfs in China . De olieprijsdaling wordt veroorzaakt
door meer aanbod en de laatste twee keren (eind jaren tachtig
Liquiditeit, het verschil
en eind jaren negentig) dat de olieprijs zo sterk daalde was er
Als de correctie niet het gevolg is van de factor economische
juist sprake van een fors positieve impuls op economie. Toch ligt
groei (recessie) of de factor waardering (zeepbel), dan blijft dus
in de lagere olieprijs indirect wel een verklaring voor de dalende
liquiditeit over. Het klopt dat de drie grote centrale banken in de
beurzen. Tot voor kort werden petrodollars volop belegd in
afgelopen drie maanden hebben teleurgesteld. Hoewel er
aandelen en obligaties. De grote staatsfondsen van
sprake is van ‘minder meer’ gaat het financiële markten altijd om
olieproducerende landen zijn in afgelopen jaren een marktfactor
het marginale effect. Door de koersdalingen kan men centrale
van betekenis geworden. Nu worden ze gedwongen om te
bankiers nu verwijten achter de markt aan te lopen waarmee ze
liquideren. Een gedwongen verkoper is overigens geen reden
aan geloofwaardigheid inboeten. Mogelijk zijn de koersdalingen
om te verkopen, eerder om te kopen. Iets meer dan een jaar
niet meer dan afkickverschijnselen na het lange
geleden voorspelden we dat de olieprijs zou zakken tot $ 40,-
liquiditeitsinfuus. Ook de verkoopdruk van grote staatsfondsen
per vat. Dat leek toen extreem. Inmiddels noteert een vat olie
door de lage olieprijs is onderdeel van de factor liquiditeit. Die
beneden de $ 30,- en ook hier valt iedereen over elkaar heen om
dalende olieprijs zorgt ook voor druk op de kredietverlening,
een nog lagere olieprijs dan $ 20,- per vat te voorspellen. Veel
getuige de oplopende kredietopslagen. En die kredietverlening
van het slechte nieuws is wel verdisconteerd. Enige stabilisatie of
is nog altijd het spiegelbeeld van de liquiditeit van centrale
zelfs herstel van de olieprijs is waarschijnlijk, hoewel we in
bankiers. Maar de reden dat centrale bankiers hebben
historisch perspectief blijven rekenen op een lage olieprijs in de
teleurgesteld is omdat zij positiever zijn geworden, niet
komende jaren.
negatiever. Veel consumenten zullen dat dit jaar merken. Verder
is het einde van het monetaire experiment in de Verenigde
Waardering, geen zeepbel
Staten, een open kapitaalmarkt in China waardoor de munt vrijer
Ook na een zeepbel volgt er koersval, typisch meer dan 70%. Dat
kan bewegen, de bestedingsimpuls van een lage olieprijs en
was het geval met Japanse aandelen in de jaren negentig,
zelfs Iran dat met haar 80 miljoen inwoners terugkeert in de
dotcom-aandelen na de millenniumwende en bankaandelen na
wereldeconomie uiteindelijk een plus en geen min. De weg
de kredietcrisis. Die zeepbel was er niet in aandelen, maar wel in
omhoog is grillig, bepaald geen rechte lijn en correcties zijn daar
olie en andere grondstoffen. Veel daaraan gerelateerde
een onderdeel van. Daarom ontvangt men op aandelen ook een
aandelen zijn inmiddels fors gecorrigeerd. Dat lijkt zich nu uit te
hoger rendement dan op obligaties.
Coöperatieve Rabobank U.A. en de andere onderdelen van de Rabobank Groep die als beleggingsonderneming zijn aan te merken, zijn als zodanig geregistreerd bij de Autoriteit Financiële
Markten te Amsterdam. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De informatie in deze publicatie is
ontleend aan door Rabobank Particulieren & Private Banking betrouwbaar geachte openbare bronnen, maar voor de juistheid en de volledigheid van de genoemde feiten, meningen,
verwachtingen en de uitkomsten daarvan kunnen wij niet instaan. Hoewel wij ten aanzien van de selectie en berekening van de gegevens de nodige zorgvuldigheid in acht nemen, zijn wij
niet aansprakelijk voor enige schade die het gevolg is van de hierin opgenomen gegevens. De informatie in deze publicatie dient niet te worden opgevat als een aanbod en evenmin als
een uitnodiging tot het doen van een aanbod tot het kopen of verkopen van financiële instrumenten en is ook niet bedoeld om enig recht of verplichting te creëren. Het gebruik maken
van de informatie geschiedt dan ook geheel op eigen risico. De in deze publicatie opgenomen informatie is geen expliciete of impliciete beleggingsaanbeveling en kan op ieder moment
zonder verdere aankondiging worden gewijzigd.
Rabobank Nederland
Particulieren & Private Banking Beleggingscompetence
2