Evolutionaire Psychiatrie - Rutger Goekoop

Psychiatrie:
Bio-psycho-sociaal model
George Libman Engel (1913-1999)
Psychiater
"Since the collapse of the 19th century
models (psychoanalysis, biologism
and behaviourism), psychiatrists have
been in search of a model that
integrates the psyche and the soma.
So keen has been their search that
they embraced the so-called
'biopsychosocial model' without ever
bothering to check its details. If, at any
time over the last three decades, they
had done so, they would have found it
had none. This would have forced
them into the embarrassing position of
having to acknowledge that modern
psychiatry is operating in a
theoretical vacuum.”
Niall McLaren, psychiater
Het Bio-Psycho-Sociale model
Sociaal
Systeemtherapie
Psycho
Psychotherapie
Bio
Farmacotherapie
Een netwerkmodel van de Psyche?
Gespannen
Slecht slapen
Moe
Concentratieproblemen
Vicieuze cirkels
(circulair-causale relaties)
Onzekerheid
/ naar gevoel
Vergissingen / falen
DSM-IV als netwerk
Symptoomscores niet gekwantificeerd!
Borsboom e.a., PLOS, 2011
De Psyche als Netwerk
• N = 192.
• Heterogene groep patienten met EEN acute (“As I”)
stoornis (Dr. J.G. Goekoop, 1992).
• Gescoord op de CPRS (comprehensive psychopathological rating scale): 65 items.
• Bivariaat correlationele analyse van alle itemscores
(between-symptom correlaties).
• Item = knoop, significante correlatie = link, sterkte
correlatie = gewicht van de link (NodeXL).
De Psyche als Netwerk (As I)
Clusters (CPRS)
Cluster 5:
Psychotische
symptomen
Cluster 3:
Remming
(psychomtoor)
P < 0.0001
Cluster 6:
Motore
desorganisate
Cluster 2:
Ontremming
Goekoop R., Serrano M., Goekoop J.G., in preparation (manie)
Cluster 7:
Dwang
(fobieën, rituelen)
Cluster 1:
Depressieve
symptomen
en woede
Cluster 4:
Lichamelijke
angstequivalenten
De Psyche als Netwerk (As I)
Superclusters (CPRS)
Super-cluster 1:
Depressie
Manie
Angst,
Remming.
P < 0.01
Goekoop R., Serrano M., Goekoop J.G., in preparation
Super-cluster 2:
Psychose,
Dwang,
Desorganisatie,
De Psyche als Netwerk (As II)
• N = 441.
• Psychologie studenten UvA zonder
persoonlijkheidsstoornis (Dr. H.S. Scholte, 2008).
• Gescoord op NEO-PI-R (240 items).
• Bivariaat correlationele analyse van alle itemscores
(alle correlaties tussen persoonlijkheidskenmerken).
• Item = knoop, significante correlatie = link, sterkte
correlatie = gewicht van de link (NodeXL).
De Psyche als Netwerk
Persoonlijkheid (NEO-PI-R clusters)
Cluster 1.
Conscientiousness +
Cluster 3:
Extraversion +
Cluster 4:
Neuroticism +
Cluster 5:
Openness +
Cluster 2:
Agreeableness+
Cluster 6:
Honesty ?
P = 4.59E-04
Goekoop R., Goekoop J.G, Scholte H.S., Plos One, december 2012
De Psyche als Netwerk
Persoonlijkheid (NEO-PI-R superclusters)
Super-cluster 1:
Internaliserend?
Super-cluster 2:
Externaliserend?
P < 0.01
Goekoop R., Goekoop J.G, Scholte H.S., Plos One, December 2012.
De Psyche als Netwerk
Persoonlijkheid EN psychopathologie
As II
As I
Praktische Relevantie
Beschrijving van psychiatrische ziekten
Kraepelin
DSM I tot IV
Categorieel
Praktische Relevantie
Beschrijving van psychiatrische ziekten
Jaspers
Connectiviteit?
Multidimensioneel (PCA)
Praktische Relevantie
Beschrijving van psychiatrische ziekten
Netwerk-theoretisch
Praktische Relevantie
Efficiënte diagnostiek (triage)
Patient 1:
“Unipolaire depressie”
Cluster 5:
Psychose
Cluster 1:
Depressie
Cluster 4:
Angst
Meest representatieve symptomen
“Hits”
Praktische Relevantie
Systematische diagnostiek
“Kapstok”
(Heuristiek)
Nalopen van
7 psychische
domeinen
Vergelijk
diagnostiek bij
dementie
Praktische Relevantie
Eenvoud van diagnostiek
Slechts 7 “elementaire kleuren”
(Clusters)
Somat. Angst
Desorganisatie
Depressie
Ontremming
Remming
Psychose
Dwang
Alle As I stoornissen
Praktische Relevantie
Eenvoud van diagnostiek
Melanchole depressie
(angstig-geremde depressie)
Zelfde, nu met
psychotische kenmerken
Praktische Relevantie
Eenvoud van diagnostiek
Bipolaire I
Zelfde, met psychose
Praktische Relevantie
Eenvoud van diagnostiek
Schizofrenie
Zelfde,
Katatone subvorm
Praktische Relevantie
Heuristiek voor opsporen bijwerkingen
Doorschieten op a.d.
Instellen op a.d.
Bijwerking van
cortico’s, statines.
Bijwerking van
klassieke a.p.
Zeldzamere
bijwerkingen
Bijwerking
van cortico’s,
klassieke a.p.
Effect van onttrekking
medicatie
Praktische Relevantie
Heuristiek voor targets (farmaco)therapie
BENZODIAZEPINEN
Diazepam
“REMMINGS”-STABILISATOREN
Lithium, depakine
ANTIDEPRESSIVA
TCA’s, SSRIs
??
7 psychische
domeinen:
Haldol
Clozapine
7 klassen van
ANTIPSYCHOTICA
farmacotherapie?
Lamotrigine,
buproprion
ANTICHOLINERGICA
Biperideen
Combinatietherapie
i.p.v. monotherapie!
Praktische Relevantie
Efficiënte ROM
7 “Primaire kleuren”
(Clusters)
Somat. Angst
Alle psychiatrische ziekten
Dwang
Desorganisatie
Depressie
Ontremming
Remming
Psychose
…. Verandering in de TIJD.
Praktische Relevantie
Efficiënte ROM
Gezond
Toestand
Psychopathologie
Prodromaal
Unipolaire, angstig-geremde (vitale) depressie
Week 1
Zelfde, met psychotische kenmerken.
Week 2
Unipolair angstig-geremde depressie
Week 3
Vroege remissie
Week 4
ROM van psychische
domeinen
Alleen de meest
representatieve symptomen
per cluster.
Remissie
Week 5
TIJD
Week 6
(weken)
Week 7
Praktische Relevantie
Efficiënte ROM
Toestand
• 0 jaar
• 10 jaar
Persoonlijkheidsproblematiek
• 20 jaar
As II
• 30 jaar
0
20
80 Tijd
• 40 jaar
• 50 jaar
ROM van psychische
domeinen
Alleen de meest
representatieve symptomen
per cluster.
• 60 jaar
TIJD
(Leeftijd)
Praktische Relevantie
Psychoeducatie
Geindividualiseerde netwerken
Patient 1
Laura Bringmann e.a.
G= Gelukkig
A = Ik zou liever wat anders doen
M = Wat ik nu doe kost mij moeite
H = Honger
Moe = Moe
Nlek = niet lekker
Ple = wat mij gebeurt is plezierig
Patient 2
Denny Borsboom e.a.
Praktische Relevantie
Gerichte interventies
Geindividualiseerde netwerken
Hoofdklacht
Hoofdklacht
Patient 1
Naar bed!
Laura Bringmann e.a.
G= Gelukkig
A = Ik zou liever wat anders doen
M = Wat ik nu doe kost mij moeite
H = Honger
Moe = Moe
Nlek = niet lekker
Ple = wat mij gebeurt is plezierig
Patient 2
Eten!
Denny Borsboom e.a.
Praktische Relevantie
Voorspellende Psychiatrie
1.
3.
2.
4.
Van 729
mogelijke
eindstadia:
slechts 20
vinden
daadwerkelijk
plaats
Praktische Relevantie
Voorspellende Psychiatrie
Groepsniveau
Personality
development
towards maturity
given random
input
Personality
development
towards a
personality
disorder given
random input.
Koninx, Goekoop e.a., in preparation
Praktische Relevantie
Voorspellende Psychiatrie
Groepsniveau
Geindividualiseerde netwerken
Patient 1
Populatie X
“Tijdseries”
DEPR(t=1) = DEPR (t=0)
+ 0.54 * ANGST + 0.33 * DWANG
- 0.45 * MANIE + 0.19 * REMMING ….
Over 3 weken terugval!
Praktische Relevantie
Bio-psycho-sociale voorspellingen
1.
1.
1.
2.
2.
2.
3.
3.
3.
T=0
T=1
T=2
Timeseries forecasting
Anxiety, depression, mania, psychosis, etc.
T=0
T = 10
T = 20
Time
Hoe komen we aan de predictieve data?
R.O.M. en MOODIE
Praktische Relevantie
Predictie van optimale netwerkcontext
Optimale “Niche” of “Fitness”:
De mate waarin een knoop past in een bepaalde
context (gezien de intra-knoop eigenschappen,
bijvoorbeeld persoonlijkheid):
Fitness (h):
P(k) ~ hk; k(t) ~ t
ha
Voorspellen van
optimale sociale niches
“Walking along with
patients in the
search for their
optimal social
niches”.
Persoonlijkheid
Psychopathologie
“Helping patients to
find a pleasant,
fulfilling and suitable
place to live”.
Welke sociale omgeving past het beste bij je?
Voorspellen van
optimale sociale niches
Ratio
Irritatie / Plezier
Persoon 1
(nabijheid /
contactfrequentie)
Persoon 2
(nabijheid /
contactfrequentie)
“Sociale Fitness”
• “Not fitting in”.
• (Tijdelijk) niet in staat op
sociale rollen te vervullen.
– Werk / baan.
– Partner / Huwelijk
– Vaderrol / Moederrol
• Sociaal stigma, angst voor
sociale isolatie (uitgestoten).
• “Psychiatrie = dat gedeelte van de
geneeskunde dat zich bezig houdt
met beperkingen in het sociale
functioneren”.
“Farmacologische Fitness”
Methylfenidaat
Thyrax
Mirtazapine
Haloperidol
Propranolol
Pregabaline
melatonine
Depakine
PATIENT
Oxazepam
PATIENT
Olanzapine
Lithium
Lamotrigine
Clomipramine
Past het behandelaanbod?
Paracetamol
Clonazepam
Voorspellen van
optimale farmacologische niches
Clinical Decision Support
Interventie profielen
Patient profielen
Patient 1.. 2.. Etc
CGT
IPT
Farmaco…
- Sociaal
- Degree
- Centrality
- Transivity
- Cluster coefficient
- SES,
- Rollen, Etc
15
90
12
0.30
45
1
1
0
1
- Psycho
- IQ
95
- Persoonlijkheid
74
- Psychopathologie
45
- Bio
- Genetica
13
- Biochemie
17
- Somatische toestand 4
De Lange et al, submitted
Mutual information
1 0 1 0 0 1 00 1 0 0 1
Subtract:
dissimilarity = 1 - mutual information.
Patient profielen
1 0 0 0 0 1 00 1 0 0 0
Interventie profielen
De Lange et al, submitted
Thank you!
• http://www.nd.edu/~alb/html/publications.html
• http://www.rgoekoop.dds.nl