(Samen)leven in een multiculturele wereld
advertisement
1 - (Samen)leven in een multiculturele wereld Telefoongids Manhay (fusiegemeente Dochamps, Grandmenil, Harre, Malempré, Odeigne, Vaux-Chavanne en een deel van Bra). Een blik op de talloze naamsmeldingen in telefoongidsen van de kleinste Vlaamse dorpen en meest afgelegen Waalse gemeenten, doet duidelijk vermoeden dat verschillende van de voor dorpsgenoten 'ras-echte' bewoners, in feite verwant zijn met voorouders van o.a. Vlaamse origine. 1 2 2 3 Inleiding: enkele bijbelcitaten3 Ex 23, 9 Vreemdelingen mag u niet slecht behandelen. U weet zelf hoe een vreemdeling zich voelt, omdat u ook als vreemdeling in Egypte gewoond hebt. Lev 19, 33-34 33 Wanneer er vreemdelingen in uw land wonen, mag u die niet slecht behandelen. 34 Vreemdelingen die bij u wonen hebben dezelfde rechten als een geboren Israëliet. U moet hen beminnen als uzelf, want u bent zelf vreemdeling geweest in Egypte. Ik ben de HEER uw God. Deut 10, 17-19 17 De HEER uw God is de God der goden en de Heer der heren, de grootste, de machtigste, de verhevenste God, die niemand naar de ogen ziet en die zich niet laat omkopen. 18 Hij doet recht aan weduwen en wezen, en aan vreemdelingen bewijst hij zijn liefde, door hun voedsel en kleding te schenken. 19 Ook u moet de vreemdeling uw liefde bewijzen, want u bent zelf vreemdelingen geweest in Egypte. Deut 14, 28-29 28 Om de drie jaar moet u het tiende deel van de oogst van dat jaar naar de stadspoort brengen en daar neerleggen. 29 Dan kunnen de Levieten, die geen stuk grond en geen eigendom bezitten zoals u, en de vreemdelingen, de wezen en de weduwen daarvan eten en zich verzadigen. De HEER uw God zal u daarvoor zegenen bij al uw ondernemingen. Deut 16, 9-12 9 Als u de eerste sikkel in het koren hebt geslagen, moet u zeven weken aftellen 10 en dan het Wekenfeest vieren ter ere van de HEER uw God, met vrijwillige gaven, naargelang Hij u gezegend heeft. 11 Op de plaats die de HEER uw God uitkiest om er zijn naam te vestigen, moet u feestvieren met uw zonen en dochters, met uw slaven en slavinnen, met de Levieten binnen uw poorten, met de vreemdelingen, de weduwen en de wezen die bij u wonen. 12 U moet bedenken dat u zelf slaaf bent geweest in Egypte, en deze voorschriften nauwgezet volbrengen. Mt 25, 35 35 Want Ik had honger en jullie hebben Me te eten gegeven, Ik had dorst en jullie hebben Me te drinken gegeven, Ik was vreemdeling en jullie hebben Me opgenomen. 1 Kor 12, 13 13 Want wij allen, Joden en Grieken, slaven en vrijen, zijn in de kracht van een en dezelfde Geest tot één lichaam gedoopt, en allen zijn wij doordrenkt van één Geest. 4 Welke boodschap / opdracht zit er in deze teksten m.b.t. vreemdelingen? Tot wie is ze gericht? Vreemdelingen mag je niet slecht behandelen……………………..……………….… Vreemdelingen die in je land leven hebben dezelfde rechten………………………… Vreemdelingen verdienen je liefde (respect) ………………….……………………… Je moet zorgen dat vreemdelingen voldoende kunnen eten ……………………......… Vreemdelingen moeten welkom zijn op je feesten…………………………………… Vreemdelingen moeten opgenomen worden in de samenleving……………………… Iedereen is gelijkwaardig……………………………………………………………… Deze boodschap is gericht tot joden en christenen, niet alleen 2000 jaar geleden, maar ook nog nu! ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 1. Cultuur4 Wat betekent het woord “cultuur” voor jou? ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………. Met de term “cultuur” wordt bedoeld: het geheel van gebruiken, overtuigingen en tradities van een bepaalde gemeenschap. Kortom, een cultuur omvat alles wat niet tot de natuur van de mens behoort. Het is alles wat niet is aangeboren, maar door de mens wordt geleerd om te kunnen overleven. De hoogcultuur (kunsten en eventueel religie) vormt slechts een onderdeel van dit grotere geheel. De term “cultuur” omvat de kunsten, maar evenzeer de alledaagse gewoonten, smaken, taaluitingen, enz. Bron: R. Pinxten, Culturen sterven langzaams, 1994. 5 Onderstreep hieronder alles wat tot het domein van de cultuur behoort: voortplanting – iglo – natuurbescherming – landbouw – fotografie – zien – wiskunde – spijsvertering – ziekte van Alzheimer – geneeskunde – koken – eten – praten – schrijven – agressie – onderwijs – religie – sterven – zelfmoord – opera – nationaliteit – huidskleur – genen – genetica – een taal – kledij – wetten – beleefdheidsregels – denken – Techno – moraal – bloedgroep – voetbal – graffiti Hieronder staan de algemene kenmerken van cultuur samengevat. Ontdek ze in onderstaande meerkeuzetoets. Cultuur … (correcte antwoord invullen!) 1. 0 …wordt ons meegegeven door de natuur. 0 …is niet natuurlijk bepaald, maar wordt aangeleerd. 0 …ligt genetisch vast en is dus onveranderbaar. 2. 0 …heeft de mens nodig om te overleven. 0 …is de manier waarop we onze natuurlijke behoeften voldoen. 0 …wordt enkel gedaan door artistieke mensen (kunstenaars, muzikanten, …) 3. 0 …wordt gedeeld door de leden van een samenleving. 0 is puur individueel en heeft dus niets met de samenleving te maken: iedereen heeft zijn eigen cultuur. 0 …kan niet bestaan zonder samenleving, zoals er geen samenleving kan bestaan zonder individuen die er deel van uitmaken en cultuur vormen. 4. 0 …bestaat enkel uit materiële componenten. 0 …bestaat enkel uit immateriële componenten. 0 …bestaat zowel uit materiële als uit immateriële componenten. 5. 0 …is verschillend in elke samenleving. 0 …verandert met de tijd. 0 …is iets wat enkel de westerse samenleving heeft, andere samenlevingen hebben geen cultuur. 2. Identiteit: De ui of het verschil tussen culturen. 5 Mannen en vrouwen zijn niet zomaar zichzelf. Ze zijn ook de streek waarin ze geboren werden, het stadsappartement of de boerderij waar ze leerden lopen, de spelletjes die ze als kinderen speelden, de verhalen die ze hoorden, het voedsel dat ze aten, de scholen die ze bezocht hebben, de sporten die ze beoefenden, de dichters die ze lazen en de God waarin ze geloofden. – W. Sommerset Maugham Net zoals de ui verschillende lagen heeft, kun je dit ook zeggen van cultuur. De buitenste laag kan iedereen zien, maar de binnenkant niet. Geen 2 uien zijn hetzelfde maar alle uien lijken op mekaar. Alle culturen hebben een buitenkant, die aspecten van cultuur die tastbaar en zichtbaar zijn. Denk aan kleding, gebruiksvoorwerpen, muziekinstrumenten of kunst. Het zijn die dingen die mensen kopen als ze in een ander land op vakantie zijn omdat het zulke typische producten uit die cultuur zijn. Het zijn dingen die je makkelijk kan leren kennen. Je kan ze aanraken en mee naar huis nemen. 6 Op wat zijn toeristen dol als ze naar Vlaanderen komen? Chocolade, frieten, wafels, musea, kerken, oude steden…. ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Pel je er een laagje af, dan bots je op de laag van de taal en de symbolen. Deze zijn minder tastbaar maar nog duidelijk waarneembaar. Je kan wel een vreemde taal leren, maar je zal ze nooit zo goed beheersen als je moedertaal. Er wordt wel gezegd dat taal je denken beïnvloedt en dat je je situaties waar je in je moedertaal geen woorden voor hebt, ook niet kan inbeelden. Wist je dat eskimo’s wel 20 verschillende woorden hebben om ‘sneeuw’ aan te duiden. Geef enkele typische Vlaamse woorden. Een verdieping, waterzooi, portemonnaie, liever (in de zin van eerder), de kluts kwijt zijn, plaveien, …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Graven we dieper dan komen we bij een nieuwe laag: die van de rituelen. Rituelen zijn handelingen of activiteiten die vaak herhaald worden en die herkend en gedeeld worden door een groep van mensen. Rituelen worden bijna onbewust afgehandeld omdat het van jongs af zo wordt geleerd. Denk maar aan verjaardagsfeestjes, de mis, uitgaan op een zaterdagavond of een vergadering. Elke cultuur heeft typische rituelen. Daarin terecht komen kan vreemd, grappig of zelfs beangstigend zijn. 7 Ken je rituelen bij ons die voor vreemdelingen grappig, vreemd of beangstigend overkomen? gereserveerdheid bloemen dragen naar het kerkhof met Allerheiligen ” De paasklokken” …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Voordat we aan de kern van de ui komen, maken we kennis met de laag waar de helden thuishoren. Helden zijn personages, levend of dood, echt of onecht, naar wie een groep mensen opkijkt of met wie ze zich identificeert. De helden van een culturele of subculturele groep kunnen ons iets vertellen over datgene waar mensen als groep in geloven. Jezus en Mohammed, maar ook Kurt Cobain zijn goede voorbeelden. Welke zijn onze helden? Waar geloven onze helden in? Pater Damiaan: belangeloze inzet met de dood tot gevolg Tyl Uylenspiegel: vrijheid Onderzoeksrechter Connerotte: waarheid …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... De ui is bijna volledig afgepeld. In de kern vinden we het meest onaantastbare: de culturele principes, de waarden en normen, afspraken en regels die vaak onbewust in een groep mensen aanwezig zijn. Het is het meest verborgen deel van de ui. Als culturen botsen, dan gaat dit vaak terug naar deze kern van de ui. 8 Welke waarden zijn bij ons belangrijk en welke minder? Kies uit: moed, vaderlandsliefde, erotiek, gastvrijheid, tucht en orde, gehoorzaamheid, humor, stiptheid, nederigheid, respect voor de natuur, netheid, speelsheid, creativiteit, arbeid, zorgzaamheid, gezelligheid, vriendschap, feesten, eerlijkheid, familie Belangrijke waarden minder belangrijke waarden Gastvrijheid, familie, Erotiek, speelsheid, creativiteit tucht en orde respect voor de natuur, humor, arbeid, vriendschap feesten, moed, vaderlandsliefde, netheid, eerlijkheid gezelligheid, gehoorzaamheid stiptheid nederigheid … Geef een voorbeeld van culturen die met elkaar botsen omdat ze een ander waarde aanvoelen hebben. Vlamingen ergeren zich vaak aan het gebrek aan stiptheid van mensen uit het Middellandse . Zeegebied. Mensen uit het zuidelijke halfrond ergeren zich vaak aan onze afstandelijkheid. Volwassenen en jongeren …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... De identiteit van een individu is gebaseerd op individuele (natuurlijke) eigenschappen, keuzen en ervaringen, maar is zeer sterk cultureel bepaald. We zijn wie we zijn, mede door de invloed van de samenleving waarin we leven. Omdat we allemaal tot een samenleving behoren, hebben we de cultuur van die samenleving aangeleerd gekregen. Dit proces waarbij mensen de eigen cultuur leren door erin op te groeien, heet enculturatie of socialisatie. 9 3. Dominante cultuur, subcultuur, minderheid, multiculturalisme 6 Binnen een samenleving is er steeds een dominante (heersende) cultuur. Dat is de cultuur die min of meer door iedereen in de samenleving wordt gedeeld. Maar dat wil niet zeggen dat ieders culturele identiteit enkel bepaald wordt door die ene dominante cultuur. Je culturele identiteit kan ook bepaald worden door meerdere culturen Daarnaast kan je culturele identiteit ook beïnvloed woeden door een subcultuur. Een subcultuur ontstaat wanneer een groep geheel of gedeeltelijk de dominante cultuur niet overneemt. Een subcultuur ontstaat dus binnen een bestaande cultuur, maar verschilt toch van deze cultuur doordat hij voor bepaalde aspecten andere regels of gewoonten heeft. Vaak wordt ook de term culturele minderheid gebruikt als het om subculturen gaat. 1. Hoe zou jij de dominante cultuur in jouw samenleving omschrijven. 2. Hoe zou je “jouw” cultuur omschrijven? Valt die samen met de dominante cultuur in onze samenleving? 3. In welke situaties kan iemands culturele identiteit bepaald worden door meerdere culturen? 4. Geef voorbeelden van subculturen en culturele minderheden. 5. Waarom zou een subcultuur zich willen onderscheiden van de dominante cultuur? 6. Behoor jij tot een subcultuur? Zo ja, de welke? 1) zie voor inspiratie op p7, de waarden die bij ons belangrijk zijn 2) … 3) getrouwd zijn met iemand uit een andere cultuur, als vreemdeling in een ander land leven, …thuis een andere cultuur hebben dan op school… 4) Ghotics, getuigen van Jehova, Italiaanse gemeenschap in Limburg, … 5) omdat ze met bepaalde waarden of regels niet akkoord gaan, omdat ze andere gewoonten hebben, … 6) … …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... 10 Je auto is een Japanner Je pizza Italiaans Je democratie Grieks Je koffie Braziliaans Je shampoo Engels Je vakantie Turks Je schrift Latijn Je cijfers Arabisch En je buurman blijft een “vreemdeling”… 1. Wat leert je bovenstaand tekstje over onze cultuur? 2. We worden in onze samenleving in toenemende mate geconfronteerd met “vreemde” cultuurproducten. Ga eens even na met welke “vreemde” cultuurelementen je zoal in contact komt? a) Waar ben je ermee in contact gekomen? b) Waarom is dit volgens jou een “vreemd” cultuurelement? c) Vind je de aanwezigheid van dit “vreemde” cultuurelement in onze cultuur positief of negatief? Waarom? 1) Er bestaat niet zo iets als “onze” cultuur: wij hebben zeer veel dingen overgenomen van andere culturen (zie illustratie eerste bladzijde!) 2) a: … b: … c: … .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. 11 Een samenleving waarin je geconfronteerd wordt met verschillende culturen en subculturen is een multiculturele samenleving (“multi” = veel). Een samenleving is dus multicultureel als er culturele verschillen zijn tussen de leden of tussen groepen van de samenleving, als er m.a.w. culturele diversiteit is. Onze moderne samenleving is ontegensprekelijk multicultureel: ze zit boordevol diversiteit. Die verschillen hoef je niet bewust op te zoeken, je komt ze dagelijks tegen: op straat, in de klas, in het ziekenhuis, enz. 1. Som enkele kenmerken op die de diversiteit van onze multiculturele samenleving tot uiting brengen. 2. Schrijf na elke onderstaande stelling of je ermee akkoord gaat of niet? 1) kebap zaken, afhaalchinees, mode, architectuur, … …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Akkoord 1. Multiculturaliteit heeft enkel te maken met de aanwezigheid van vreemdelingen in onze samenleving. 2. Elke samenleving is in mindere of meerdere mate multicultureel. 3. De multiculturele samenleving werkt niet, dus moeten we ze bestrijden en streven naar monoculturele samenlevingen. 4. Onze wereld is multicultureel en elke cultuur heeft dezelfde waarde en is even belangrijk. Niet akkoord 12 4. Omgaan met diversiteit = omgaan met de « andere » They came for the communists, and I did not speak up because I wasn't a communist; They came for the socialists, and I did not speak up because I wasn't a socialist; They came for the union leaders, and I did not speak up because I wasn't a union leader; They came for the Jews, and I didn't speak up because I wasn't a Jew. Then they came for me, and there was no one left to speak up for me. Martin Niemoller 1892-1984 Aangezien multiculturaliteit of culturele diversiteit een wezenlijk kenmerk is van de moderne samenleving is het als individu noodzakelijk om te leren omgaan met die multiculturaliteit en verscheidenheid. Centraal daarin is het leren omgaan met wat jij niet bent, met wat eigenlijk niet tot jouw cultuur of jouw culturele identiteit behoort, kortom met wat anders (of vreemd) is. De centrale vraag luidt dus: Hoe gaan we om of hoe moeten we omgaan met andere culturen en individuen met een andere culturele identiteit? Welke culturele groepen in onze samenleving beschouw jij als “anders” of “vreemd”? ………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. Op welke manieren kan je omgaan met “anders” of “vreemd? ………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. 13 in love I fell with an alien. 4.1 Discriminatie7 Elke dag worden mensen uitgesloten en misschien hebben je er zelf al mee te maken gehad. In een eerste deel willen we eens kijken naar de verschillende oorzaken en vormen van discriminatie. Of m.a.w. op basis waarvan worden mensen uitgesloten ? Leeftijd: bv: men mag geen alkohol serveren aan jongeren onder de 18 Lichaam: bv: wie wil deelnemen aan een Miss Belgiëverkiezing moet bepaalde maten hebben UITSLUITING Geld: bv: iemand kan de nieuwe grafische rekenmachine niet kopen. Verleden: bv: een ex-gevangene vindt poeiljker werk. Ras: bv: in een bepaald bedrijf worden geen Marokkane aangenomen. Geslacht: bv: een vrouw krijgt een bepaalde job niet. Overtuiging: bv: iemand mag zijn mening niet zeggen of hij wordt in de gevangenis geworpen. 14 Er zijn goede en slechte redenen waarom mensen worden uitgesloten. Op de vorige bladzijde gaven we enkele voorbeelden van uitsluiting. Probeer om in de volgende opdracht telkens een tegenvoorbeeld te vinden. POSITIEF NEGATIEF Leeftijd Geen alcohol drinken onder de 18 Mensen op latere leeftijd raken moeilijker aan werk Lichaam Zwangere vrouwen mogen op het openbaar vervoer altijd zitten. De maatschappij verlangt van meisjes dat ze er perfect uitzien (anorexia!) Ras Anderstaligen krijgen in België een aangepaste opleiding In een bepaald bedrijf neemt men geen Marokkanen aan. 15 POSITIEF NEGATIEF Geld Zieke mensen ontvangen een uitkering Iemand kan een grafische rekenmachine niet kopen Verleden Een ex-gevangene wordt begeleid na het ontslah uit de gevangenis Een ex-gevangene vindt moeilijker werk. Geslacht Een man wordt ook toegelaten tot typische vrouwenberoepen zoals thuiszorg Een vrouw wordt niet toegelaten tot een bepaald beroep Overtuiging De mening van homo’s wordt gehoord In bepaalde landen krigen mensen gevangenisstraf voor het uiten van hun mening 16 Wanneer mensen worden uitgesloten dan gebeurt dit dikwijls op basis van vooroordelen. Een vooroordeel is een neiging om zonder …ernstig voorafgaand onderzoek ..…… ……………….………………. een …oordeel ……………….. te vormen over een andere. Vooroordelen beperken zich meestal tot een negatieve houding, waarin gedachten, uitspraken en theorieën een plaats krijgen. Hoe komt het dat mensen vooroordelen vormen? Daar zijn een aantal redenen voor: 1 Aanvullen van onvoldoende informatie. Men kan in onze wereld zich onmogelijk voldoende informeren over allerhande feiten en gebeurtenissen. We hebben de tijd en de mogelijkheden niet om ons degelijk te informeren. Daarom is de verleiding groot om andere meningen over te nemen of veronderstellingen voor waar te nemen. 2 Verdringing. Men wil het gebeurde of de waarheid niet onder ogen zien. Men gaat daarom een bepaald gegeven verdringen. 3 Wensen. Men wil zijn wensen voor waarheid nemen, dus elk teken dat in die richting zou kunnen wijzen, wordt dik in de verf gezet. 4 Angst. Vaak berusten vooroordelen op angst voor het vreemde, het onbekende, het andere. Men ziet het andere snel als een bedreiging voor de eigen groep. 5 Gemakzucht. Wanneer men over onvoldoende informatie beschikt kan men het zich gemakkelijk maken door mensen en zaken in vakjes te plaatsen, zonder te nuanceren of te relativeren, zonder na te denken over goed en kwaad, juist of verkeerd. Zo gaat men snel slogantaal overnemen of halve waarheden verkondigen. Op die manier worden mensen ook gemakkelijk gemanipuleerd. Wie niet de neiging heeft om kritisch na te denken, kan men met simpele slogans op de hand krijgen. 6 Identiteit. Soms hebben mensen de behoefte om zich af te zetten tegen anderen, om zodoende de eigen samenhorigheid te versterken. Je kunt je dan zelf verheugen in het besef tot een meerderwaardige groep te behoren.8 17 Gevaren van het hebben van vooroordelen Eerst en vooral moet men duidelijk beseffen dat elke mens vooroordelen heeft en dat hij voortdurend vooroordelen vormt. Ze moeten echter bestreden worden, in de eerste plaats omdat zij grotendeels onwaar zijn. Maar ook omdat zij ons oogkleppen opzetten die ons beletten de werkelijkheid te zien zoals ze is. Mensen zijn vaak heel selectief in het verwerken van informatie. Men is doof of blind voor feiten die in strijd zijn met zijn eigen mening. Informatie die niet in het beeld past, wordt genegeerd. Slachtingen tussen Hutu's en Tutsi's schrijft men vaak toe aan de primitieve en barbaarse aard van de plaatselijke bevolking. Maar wanneer men hen dan herinnert aan het nog veel ergere bloedvergieten in de Tweede Wereldoorlog, dan is dat ineens 'iets heel anders'. Dat was de schuld van de nazi's en hun bondgenoten, niet die van ons. De belangrijkste reden om vooroordelen te bestrijden, is dat zij kunnen leiden tot discriminatie, tot haat en vernietiging. Dan botsen vooroordelen frontaal met de beginselen van menselijkheid. Bij de hereniging van West- en Oost-Duitsland wil West-Duitsland zijn rijkdom niet delen. Vluchtelingen worden aangevallen, huizen worden in brand gestoken. Men wordt bedreigd in zijn voordelen en men keert zich tegen de vermeende daders. Eerst met verbaal geweld en betogingen, later met fysiek geweld en moordaanslagen. In die sfeer gedijt de opkomst van het neonazisme, als het ideale middel tot herstel van de samenleving. Mensen 'vergeten' blijkbaar snel tot welke toestanden dit een vijftigtal jaren geleden heeft geleid9 Discriminatie gaat nog een stap verder en zet deze gedachten om in daden. Er zijn twee vormen van discriminatie :10 1 2 Discriminatie is het ……weigeren………… Discriminatie is het weigeren om de ander om …de ander erbij te laten zijn of.. de speciale behandeling of aparte moge- gelijkwaardig te behandelen………….. lijkheden te bieden waar hij recht op heeft… Discriminatie is dan een bepaalde persoon of een bepaalde groep mensen uitsluiten, hen behandelen, op basis van verschillen die geen reden mogen zijn voor uitsluiting, voor benadeling, voor minderwaardige behandeling. Die aparte behandeling is belangrijk om zijn eigenheid te eerbiedigen of om hem toe te laten zichzelf te zijn. 18 Zoek voorbeelden van onderstaande behandelingen. Welke zijn discriminerend? Eerlijke gelijke behandeling: Twee leerlingen komen te laat in de les; ze moeten beiden naar het secretariaat. GEEN DISCRIMINATIE!…………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. Oneerlijke gelijke behandeling: Een leerling heeft haar been gebroken maar moet toch meedoen met de LO-les. DISCRIMINATIE: ze heeft recht op een ongelijke behandeling .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. Eerlijke ongelijke behandeling: Een leerling is lang ziek geweest en krijgt onder de middag bijles. GEEN DISCRIMINATIE! …………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. Oneerlijke ongelijke behandeling: Broer en zus moeten van hun ouders dezelfde studierichting volgen DISCRIMINATIE: ze hebben recht op een ongelijke behandeling, aangepast aan hun talenten .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. 19 In het discriminatiegebeuren kunnen een vijftal vormen onderscheiden worden. Deze vijf vormen vloeien in elkaar over en worden sterker. 11 1 Kwaadspreken Vele mensen gaan niet ver in de uitdrukking van hun vooroordeel: de antipathie wordt bepraat met gelijkgezinden en gelijkgestemden, soms met vreemden. 2 Mijden Indien het vooroordeel intenser wordt, zal men de misprezenen mijden, zelfs indien dit ten koste gaat van groot ongemak. Bij het mijden treedt de bevooroordeelde persoon niet kwaadaardig op tegenover de misprezen groep; hij neemt alle last uitsluitend op zich. Hij wil geen enkel contact. 3 Uitsluiten In het geval van uitsluiten wordt een actief onderscheid gemaakt. De afgewezen groep gaat nu wel heel duidelijk nadeel ondervinden van het feit dat ze gediscrimineerd worden. 4 Fysisch, psychisch en geestelijk nadeel Onder invloed van hevige emoties kunnen achterklap, mijdingsverschijnselen en uitsluiten evolueren tot een gewelddadige aanpak of andere gelijkaardige activiteiten. Bv: slaan, duwen, pesten, doodzwijgen, spullen stuk maken… 5 Uitroeiing De uiterste graad ervan vinden we in lynching, pogroms, massamoorden. Zoek in onderstaande voorbeelden deze vormen! 1 Op vergaderingen van het buurtcomité wordt de 72-jarige Bertha nooit gehoord. Ze spreekt heel moeilijk en heeft het steeds over 'in mijnen tijd'... De voorzitter wil echter geen tijd verliezen. = ……uitsluiten……………...……….. 2 Op de inspraakvergadering rond de veiligheid in de gemeente, kwam herhaaldelijk de opmerking van enkele inwoners: 'Die Marokkaanse jongeren uit de tuinwijk zijn messentrekkers, die met gepikte brommers rondrijden en hun tijd verdrijven met vandalisme. =………kwaadspreken……………….. 3 Rob en Karel zijn anders-geaard. Ze woonden reeds geruime tijd samen. De buurtbewoners noemen ze 'het jeanettenkoppel'. =…kwaadspreken…… 4 Marcel is een vurige fan van een tv-quiz. Nadat hij zich kandidaat heeft gesteld om deel te nemen, kreeg hij een brief met de bemerking: 'Om het imago van ons tv-station niet te schaden, kunnen we geen deelnemers met een gerechtelijk verleden, zoals vermeld op uw inschrijvingsformulier, toelaten.' =………uitsluiten……… 5 Volgens het persagentschap Belga zijn in de omgeving van Kigali duizenden Hutu's en Tutsi's door rivaliserende bendes met machetes om het leven gebracht. Geschat wordt dat het aantal slachtoffers van dit etnisch geweld de volgende weken nog zal oplopen. = ……uitroeien……………………… 6 De boterhamdoos van Eveline is weer zoek, nadat ze in de refter een fles melk voor haar klasgenoten gehaald had. =………psychisch / materieel nadeel……………… 7 André is gehandicapt en spoort dagelijks naar de hoofdstad. De plaats naast hem blijft steeds open. =………mijden……………………. 8 M'Bango en zijn gezin hebben een onderdak gevonden in een opvangcentrum van het Rode Kruis, nadat hun voorlopige woonst door onbekenden in brand werd gestoken. = ………psychisch / materieel nadeel………. 20 Een derde en laatste stap is de overgang van discriminatie naar racisme. Racisme is wanneer mensen op basis van ……ras of huidskleur………………………. gediscrimineerd of veroordeeld worden. Racisme is zo sterk met vooroordelen en discriminatie verweven, dat ze vaak in één adem worden genoemd. Een racist is iemand die gelooft dat mensen van een ander ras minderwaardig zijn. Onderstaande taak maak je thuis op basis van de bijgevoegde informatie. 12 1 Met hoeveel Belgen zijn we ? 9462991 2 Welke nationaliteit vormt de grootse groep buitenlanders in België Europees land: Italianen Niet Europees Land: Marokkanen (kijk naar cijfers onderaan!!) 3 Hoeveel immigranten van Marokkaanse / Turkse afkomst wonen er in Vlaanderen 16,1 % van 280 749 vreemdelingen 4 Kan men in België veroordeeld worden voor 5 Racistische uitspraken O Ja O nee Geweldpleging op racistische basis O Ja O nee Discriminatie op basis van ras O Ja O nee Op basis van welke wetgeving: de antiracismewet…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 6 Mag je in België het hakenkruis gebruiken? Dit is afhankelijk van de omstandigheden: als het aanzet tot discriminatie en racisme, dan niet. ……………………………………………………………………………………………… Informatie: Bestraffing van woorden of intenties door de antiracismewet Krachtens artikel 1, tweede lid, van de antiracismewet kan worden opgetreden tegen degene die in de omstandigheden genoemd in artikel 444 van het Strafwetboek: - aanzet tot discriminatie, haat of geweld jegens een persoon wegens zijn ras, huidskleur, afstamming, afkomst of nationaliteit (1°); 21 - aanzet tot discriminatie, segregatie, haat of geweld jegens een groep, een gemeenschap of de leden ervan, wegens zijn ras, huidskleur, afstamming, afkomst of nationaliteit van deze leden of van sommigen onder hen (2°); - publiciteit geeft aan zijn voornemen tot discriminatie, haat of geweld jegens een persoon wegens zijn ras, huidskleur, afstamming, afkomst of nationaliteit (3°); - publiciteit geeft aan zijn voornemen tot discriminatie, segregatie, haat of geweld jegens een groep, een gemeenschap of de leden ervan, wegens zijn ras, huidskleur, afstamming, afkomst of nationaliteit van deze leden of van sommigen onder hen (4°). Uitspraken van de rechtbank naar aanleiding van inbreuken tegen de wet tegen racisme Bron : http://www.antiracisme.be/nl/rechtspraak/rs_intro.htm 8 januari 2004 ("raciaal geweld") >>>> Na het roepen van "pak die zwarte" sloeg de beklaagde op een fuif een man van Rwandese afkomst in elkaar en spoot peperspray in zijn ogen. Achteraf wordt zijn wagen vernield. Ook een vriend van het slachtoffer werd aangevallen omdat hij een bevestigend antwoord gaf op de vraag of "hij een vriend was van die neger".De totale afwezigheid van een aanleiding en de uitspraken van de dader doen het Hof besluiten dat de door de beklaagde gepleegde daden ingegeven waren door racisme of xenofobie. Het Hof tilt erg zwaar aan “dergelijk verwerpelijk handelen dat ontoelaatbaar is en in strijd met de wet en met de omgangsvormen, zoals deze in een beschaafde wereld gelden" en veroordeelt de beklaagde tot 3 maanden gevangenisstraf met uitstel en een boete van 495 euro. In eerste aanleg had de Correctionele Rechtbank van Turnhout de beklaagde nog vrijgesproken voor inbreuken op de antiracismewet en hem veroordeelt tot “slechts” 15 dagen gevangenis met uitstel en dezelfde geldboete. Het slachtoffer kreeg een schadevergoeding van 2.251 euro, het Centrum een morele schadevergoeding van 1 euro. oktober 2003 (deurbeleid dancings) >>>Op 10 mei 2000 velde de Correctionele rechtbank van Hasselt een opmerkelijk vonnis door een portier van een dancing die ervan verdacht werd op verschillende momenten allochtonen de toegang geweigerd te hebben, vrij te speken. De rechter van oordeel dat het hanteren van selectiecriteria door een portier weliswaar tot vergissingen en mistoestanden kan leiden, maar dat deze geen bewijzen zijn van een inbreuk op de antiracismewet. Dergelijke objectieve redenen acht de rechtbank dan ook aannemelijk om een weigering te verantwoorden".Het Hof van Beroep van Antwerpen verwerpt op 17 oktober 2003 deze redenering en veroordeelt de portier wegens discriminatie en het toebrengen van slagen aan een allochtone bezoeker tot een gevangenisstraf van 2 maand en een boete van ongeveer 500 euro. De uitbater van dezelfde dancing krijgt een boete van bijna 1.000 euro. Het Centrum krijgt als burgerlijke partij een schadevergoeding toegekend van 250 euro. Brugge, 29 september 2003 >>>Voor het toebrengen van slagen en verwondingen én voor het aanzetten tot racisme wordt een verdachte veroordeeld omdat hij toegaf dat hij “het slachtoffer een tiental maal in zijn gezicht geslagen heeft omdat hij kleurlingen niet kan verdragen in zijn omgeving”. De correctionele rechtbank van Brugge veroordeelt hem bij verstek tot een effectieve gevangenisstraf van 6 maand en een boete van 743 euro omdat zijn houding “getuigt van een manifest misprijzen voor de persoon van het slachtoffer, en dit op grond van criteria die puur subjectief zijn en abstractie maken van het respect dat 22 eenieder aan ieder van zijn medemensen, zonder onderscheid verschuldigd is”Het slachtoffer krijgt een schadevergoeding toegewezen van 1.000 euro omdat “de kwaliteit van zijn mens-zijn is aangetast”. De vordering van het Centrum wordt als ongegrond afgewezen, “daar uit niets een persoonlijke morele schade van deze burgerlijke partij blijkt.” Het Centrum tekent hiertegen beroep aan. Brussel, 30 juni 2003 (Art. 1 en 4) >>>De feiten dateren van de nacht van 8 op 9 juli 1993. Een jongeman van allochtone afkomst wordt tijdens een straatcontrole betrapt met een klein zakmes. Hij wordt meegenomen naar het bureau van de toenmalige rijkswacht, waar hij zich in het bijzijn van verschillende manschappen moet uitkleden. Omdat hij weigert zich helemaal uit te kleden, krijgt hij van één van de aanwezige rijkswachters klappen. Daarna moet hij buigingen doen terwijl één van de aanwezigen racistische uitlatingen formuleert. Door een geneesheer worden lichamelijke verwondingen vastgesteld alsook psychische stoornissen en evenwichtsproblemen. Op 18 december 2002 spreekt de correctionele rechtbank te Brussel de ordehandhaver vrij bij gebrek aan bewijs. Op 30 juni 2003 beslist het Hof van Beroep te Brussel dat er wel degelijk sprake is van slagen en verwondingen enerzijds en inbreuken op de antiracismewet anderzijds, aangezien het slachtoffer steeds "constant" is geweest in zijn verklaringen en hij de dader formeel herkend heeft. Bovendien had een andere rijkswachter reeds toegegeven dat de dader wel aanwezig was tijdens de feiten. Vlaamse Geschillenraad voor Radio en Televisie, 5 maart 2003 >>>De Vlaamse Geschillenraad heeft een klacht van het Centrum tegen Q-music (racistische uitlatingen ten aanzien van de zussen Williams op antenne) ontvankelijk en gegrond verklaard. Naast een blaam heeft de Geschillenraad het bevel om de uitspraak op antenne voor te lezen tijdens de D&O Ochtendshow, gedurende twee opeenvolgende werkdagen: “De Vlaamse geschillenraad voor Radio en Televisie is van oordeel dat de verslaggeving over de halve finales van de tenniswedstrijd Austalian Open in de D&O Ochtendshow van 22 en 23 januari 2003 op een grove wijze beledigend was voor al onze niet-blanke medeburgers. De vulgaire taal die in de uitzendingen werd aangewend, draagt bij tot het banaliseren van racistisch taalgebruik. Aldus werd in het programma aangespoord tot haat op grond van ras. De geschillenraad is van mening dat de reacties van de presentatoren in de daaropvolgende uitzendingen, niet de indruk hebben weggenomen dat het hier om kwetsende en racistische uitlatingen ging die onder geen enkel beding kunnen, in welke uitzending dan ook". 23 Nazistische en extreemrechtse symbolen Swastika Hakenkruis Betekenis: Zonnerad met vier spaken. De spaken stellen de seizoenen voor. Het is een geluk, heilbrengend en weerbaar zonnerad. Van oorsprong religieus symbool. Is al eeuwenlang een veel gebruikt symbool in India. In de westerse wereld bekend als symbool van het nationaal-socialisme, gebruikt door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog. Inmiddels zeldzaam gebruikt door extreem rechts in Nederland. Het gebruik van dit symbool is in Nederland verboden. White Power fist Betekenis: Een blanke vuist, symbool voor White Power. Zelden gebruikt, af en toe als badge. Lonsdale wil niets te maken hebben met extreem-rechts en heeft daar duidelijk afstand van genomen. Lonsdale steunt antiracisme-initiatieven en startte de campagne 'Lonsdale loves al colours'. jaren in de gedragen. Fred Perry is een traditioneel tennismerk maar is de laatste skinhead-scene populair geworden en wordt ook door Neonazi's De Lauwerkrans van het merk is voor hen een symbool van overwinning. Vooral truien, T-shirts en capuchontruien zijn populair. De firma Fred Perry wil niets te maken hebben met neonazi's en geeft regelmatig geld aan antiracismecampagnes. 24 DEMOGRAFISCH OVERZICHT : Bevolking in België Omvang en aandeel van de belangrijkste nationaliteiten op 1 januari 2002 Nationaliteit Aandeel binnen bevolking Aantal Aandeel binnen vreemdelingen Italië 190.792 1,85 % 22,5 % Frankrijk 111.146 1,08 % 13,1 % Nederland 92.561 0,90 % 10,9 % Spanje 44.958 0,44 % 5,3 % Duitsland 34.660 0,34 % 4,1 % Verenigd Koninkrijk 26.363 0,26 % 3,1 % Portugal 25.753 0,25 % 3,0 % Griekenland 17.578 0,17 % 2,1 % Andere EU 20361 0,20 % 2,4 % Totaal EU 564.172 5,47 % 66,6 % Nieuwe EU-lidstaten 12.449 0,12 % 1,5 % Marokko 90.642 0,88 % 10,7 % Turkije 45.866 0,44 % 5,4 % Congo 12.974 0,13 % 1,5 % USA 11.814 0,11 % 1,4 % Andere niet-EU 108.817 1,06 % 12,9 % Niet EU-ers 282.562 2,74 % 33,4 % Vreemdelingen 846.734 8,21 % 100 % 9.462.991 91,79 % 0% 10.309.725 100 % 0% België BEVOLKING 25 Verdeling van de vreemdelingen naar nationaliteit, België en gewesten, 19892003. Absoluut aantal vreemdelingen (1989) % vreemdelingen van de bevolking (1989) België Vlaanderen Wallonië 868.757 238.117 366.618 8,8 4,2 11,3 Brussel 264.022 27,2 Absoluut aantal vreemdelingen (2002) % vreemdelingen van de bevolking (2002) 846.734 8,2 275.223 4,6 311.471 9,3 260.040 26,6 Absoluut aantal vreemdelingen (2003) % vreemdelingen van de bevolking (2003) 850.077 8,2 280.743 4,7 309.065 9,2 260.269 26,2 Land van herkomst (%) (2002) - uit de buurlanden - uit Spanje, Italië en Portugal - uit EG - uit Turkije en Marokko 28,2 30,9 66,6 16,1 40 14,4 62,1 18,4 26,3 50,4 80,1 7,9 17,4 25 54,8 23,6 Land van herkomst (%) (2003) - uit de buurlanden - uit Spanje, Italië en Portugal - uit EG - uit Turkije en Marokko 32,7 29,5 66,1 14,3 45,1 13,6 61,7 16,1 28,8 48,7 79,7 7,5 23,9 24,4 55,1 20,3 BRON: NIS, Bevolking en huishoudens: buitenlandse bevolking, p 12-13. 26 4.2. Kan het ook anders? Je kan er niets aan doen dat er bepaalde vooroordelen bij je opkomen. Je kan er ook niets aan doen dat je mensen spontaan in groepen opdeelt. Je kan er echter wel over nadenken. Dan merk je dat die vooroordelen meestal niet juist zijn. Je kan ook bewust beslissen niet te discrimineren. Dan moet je echter wel bereid zijn om de andere persoon of groep beter te leren kennen. Je zal dan naast de zogezegde verkeerde eigenschappen heel wat positieve eigenschappen ontdekken. Kijk niet naar de verschillen, maar naar datgene wat je met de andere verbindt. Je zal merken dat we heel wat gemeenschappelijke doelen hebben. Denk niet dat de leden van de andere groep allemaal dezelfden zijn. Scheer ze niet allemaal over dezelfde kam.13 Wat kan je concreet doen om de andere te leren kennen? Wat moet je daarvoor bij jezelf overwinnen? ………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. .………………………………………………………………………………………………….. BISSCHOPPEN VAN BELGIË, Migranten en vluchtelingen in ons midden (Verklaringen van de bisschoppen van België, 20), Brussel, 1995.14 Een evangelische toetssteen: eerbied voor de vreemdeling in ons midden Een eerste motief voor ons, christenen, om de vreemde in ons midden te waarderen, is' de ervaring van het Godsvolk in Egypte: "Gij moet de vreemdelingen beminnen als uzelf, want gij zijt zelf vreemdelingen geweest in Egypte" (Lev. 19, 33-34). Dit woord interpelleert ons ook vandaag nog. Op het eerste gezicht hebben velen onder ons zulke situatie nog niet aan den lijve ondervonden. Maar soms kan men, op reis in een vreemd land, of in een ervaring van eenzaamheid in onze eigen samenleving of in de zoektocht en de crisis van het eigen hart, het gevoelen hebben "ontheemd" te zijn. Dan beseft men beter de zin en de opdracht van de solidariteit met de vreemde in ons midden. Een tweede motief sluit daarbij aan. De aarde is fundamenteel van God. Daarom heeft iedere mens het recht op een plek om te wonen en te leven, ook buiten de grenzen van het eigen land als het daar niet mogelijk is. De sociale leer van de Kerk heeft deze universele bestemming van de goederen steeds beklemtoond. In die zin is elk persoonlijk en collectief eigendomsrecht begrensd, als andere mensen zich in uiterste nood bevinden. 27 Een derde motief is de (voorkeur-)liefde van God voor de vluchteling. Altijd kiest God partij voor de zwakste. "God bemint de vluchteling en geeft hem voedsel en een mantel" (Deut. 10, 18-19). Zozeer bemint God de vluchteling dat Hij zich in Jezus met hem identificeert. Dit blijkt in het feit dat het gelaat van de concrete vreemdeling ons soms zozeer interpelleert dat het .naar God zelf lijkt te verwijzen. Wat men voor de vreemdeling doet, is daarom aan Jezus zelf gedaan (cfr. Mt. 25. 35). Het oordeel over ons leven gebeurt op basis van onze houding ten aanzien van de vreemdeling en van de andere armen in ons midden. De opdracht / boodschap uit de inleiding is ook de boodschap van de Belgische bisschoppen. Welke redenen geven zij op om hun visie te rechtvaardigen? Wat vind je van die redenen? 1) de ervaring van het godsvolk in Egypte: onze voorouders zijn zelf vreemdeling geweest en elk van ons heeft zich al wel eens “ontheemd, vreemd” gevoeld” 2) de aarde is fundamenteel van God, m.a.w. iedereen heeft het recht te wonen waar hij wil 3) de voorkeur van God voor de vreemdeling …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… ….. ……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...……………………………………………………………………………………………… …...…………………………………………………………………………………………….. 28 Levensbeschouwelijke opdracht: 1) Wat zijn de hoofdgedachten uit deze lessenreeks? ( = navertellen) 2) Deze lessenreeks doet me denken aan iets wat ik gelezen, gehoord of gezien heb, nl: (wat heb je waar gelezen, gezien of gehoord?) ( = relateren) 3) Na deze lessen besef ik dat ik … ( = reflecteren) tip: kijk voor achtergrondinfo in de bundel “eigen cultuur eerst”, een “in de kijker” op thomas Doelstellingen: p. 161: 2-4-6p. 163: 1-3-4-7 p. 165: 1-5 1 www.godsdienstonderwijs.be, Lesgebeuren, In de Kijker, nr 11: Eigen cultuur eerst: idylle of idool? www.Ladda.be, TOM PALMAERTS. Jongerenculturen (ppt) 3 Idem 1. 4 www.godsdienstig.be, M.CLAES. (Samen)leven in een multiculturele wereld. 5 www.godsdienstig.be, ERIC VANDAELE. Culturen. 6 Idem 4. 7 www.godsdienstig.be, B. RAMAN. Uitsluiten. 8 www.godsdienstig.be, R.BERENS. Themales: Vooroordelen en racisme. 9 Idem 8. 10 Idem 7. 11 Idem 8. 12 www.godsdienstig.be, N.PEETERS. Lesimpuls: racisme. 13 Idem 8. 14 Idem 1. 2
