Zelfcontrole is een belangrijk hulpmiddel voor het bereiken normo

Zwolle, maart 2011
Beste praktijkondersteuner, praktijkverpleegkundige en diabetesverpleegkundige
In het voorjaar 2010 is er een vragenlijstonderzoek geweest onder zorgverleners in
Nederland waarin geïnventariseerd is welke adviezen er op dit moment in Nederland worden
gegeven aan mensen met diabetes en insulinetherapie betreffende de frequentie en tijdstippen
van zelfcontrole. In bijlage 1 ziet u de uitkomsten van dit onderzoek wat betreft de frequentie
van zelfcontrole bij mensen met diabetes type 2 die stabiel zijn ingesteld met insulinetherapie.
Uit het onderzoek blijkt dat in de dagelijkse praktijk verschillende adviezen gegeven worden
wat betreft de frequentie en tijdstippen van zelfcontrole.
Welk advies geeft u aan patiënten die stabiel zijn ingesteld op insuline wat betreft de
hoeveelheid dagcurves die gemaakt moeten worden tussen twee controles bij u op de praktijk?
1 x per week, 1 x per maand, minder of meer. Een vraag die in de huidige literatuur niet
beantwoord wordt.
Inmiddels is een vervolgonderzoek opgezet waarin 3 verschillende zelfcontrolefrequenties
zullen worden vergeleken bij mensen met diabetes type 2 en een stabiele instelling met
1dd insuline. Wij willen u graag uitnodigen voor dit onderzoek. Het gaat om 3 patiënten per
huisartsenpraktijk (of minder als u dat wenst). In de bijlage vindt u informatie over het
onderzoek en een formulier waarmee u kunt aangeven of u wel of niet mee wilt gaan doen
met het onderzoek.
Het onderzoek is inmiddels gestart, maar we zijn nog op zoek naar huisartsenpraktijken die
mee zouden willen doen. Wij hopen van harte dat u mee wilt gaan doen. Wilt u inderdaad
deelnemen dan vragen wij u het formulier in te vullen en het zo snel mogelijk naar ons te
faxen of te mailen ([email protected]). Heeft u nog vragen dan kunt u contact opnemen
met Hanneke Hortensius, verpleegkundig onderzoeker van het Diabetes Kenniscentrum in
Zwolle, bereikbaar op dinsdag – vrijdag via tel. 06-12203158 of mail: [email protected].
Het onderzoek wordt ondersteund door de Stichting Langerhans.
Met vriendelijke groeten, mede namens de onderzoeksgroep,
Hanneke Hortensius
Deelnemers onderzoeksgroep:
J. Hortensius, verpleegkundig onderzoekster, Diabetes Kenniscentrum, Isala Klinieken, Zwolle
Dr. Bas T. Houweling, huisarts, Sleeuwijk; UMCG Groningen; Langerhans
Dr. Nanno Kleefstra, arts-onderzoeker, Diabetes Kenniscentrum, Zwolle; UMCG Groningen,
Langerhans
Dr. Klaas H. Groenier, statisticus, afd. Huisartsengeneeskunde, UMC, Groningen
Dr. Jaap J. van der Bijl, docent/onderzoeker, Hogeschool InHolland, Amsterdam
Prof. Dr. Bert H.J.M. Vrijhoef, hoogleraar Chronische zorg, UvT, Tilburg
Prof. Dr. Henk J.G. Bilo, internist, Isala Klinieken, Zwolle; UMCG, Groningen
Zwolle, januari 2011
Zelfcontrole-frequentieonderzoek
Achtergrond
Zelfcontrole is een belangrijk hulpmiddel om de medische behandeling en de lifestyle
(voeding en beweging) bij mensen met diabetes mellitus te evalueren en zo nodig bij te
stellen. Maar zelfcontrole kan ook erg belastend zijn voor mensen en invloed hebben op de
kwaliteit van leven. Daarnaast brengt inadequate zelfcontrole onnodige kosten met zich mee.
Op dit moment worden er verschillende adviezen gegeven zowel in Nederland als in het
buitenland wat betreft de frequentie en tijdstippen van zelfcontrole. Er is geen
wetenschappelijk bewijs of een bepaalde frequentie van zelfcontrole (meer of minder meten)
beter is dan een andere.
Daarom hebben we een onderzoek opgezet met als vraag is: leidt minder zelfcontrole bij
mensen met diabetes type 2 die goed gereguleerd zijn en stabiel zijn ingesteld met 1 x per dag
insulinetherapie tot een verslechtering van het HbA1c en wat is de invloed van een bepaalde
zelfcontrolefrequentie op de kwaliteit van leven.
Studie-opzet
Patiënten met DM2 worden door de eigen zorgverlener gevraagd deel te nemen aan het
onderzoek. Ze worden willekeurig door middel van loting verdeeld over 3 groepen met elk
een verschillende zelfcontrolefrequentie: wekelijks, 2-wekelijks of maandelijks een 4-punts
dagcurve. Op indicatie, bijvoorbeeld bij hypo-klachten, kan de patiënt een extra meting doen.
De patiënten wordt gevraagd een dagboekje bij te houden. Daarnaast wordt aan het begin het
einde van het onderzoek de patiënt gevraagd in totaal 4 vragenlijsten over kwaliteit van leven,
diabetes zelfzorgactiviteiten en de eigen ervaringen met de zelfcontrole-frequentie in te
vullen. Het HbA1c wordt elke 3 maanden gemeten. De gegevens van de jaarcontrole worden
gebruikt voor de beschrijving van de patiënten.
Wij zouden heel blij zijn wanneer u 3 patiënten per praktijk zou kunnen aanmelden en meer
mag natuurlijk ook. Maar ook wanneer u 1 of 2 patiënten kunt aanmelden, kunt u zeker mee
doen. Er zijn 150 patiënten nodig voor dit onderzoek. De studie duurt 9 maanden en de start is
in het eerste kwartaal van 2011. De aanvraag voor toestemming van de METC is ingediend.
Welke patiënten komen in aanmerking?
Leeftijd > 18 jaar, diabetes type 2, goede, stabiele instelling met 1dd insulinetherapie:
HbA1c ≤ 58 mmol/mol (< 7.5 %) in het afgelopen jaar, insulinetherapie en zelfcontrole langer
dan een jaar, geen hypo-unawareness, geen ernstige co-morbiditeit (ter beoordeling door de
huisarts) en voldoende kennis van de Nederlandse taal om het onderzoek te kunnen begrijpen
en de vragenlijsten in te kunnen vullen.
Wat moeten de deelnemende patiënten doen?
De praktijk meldt de patiënt aan. Afhankelijk van de loting worden patiënten gevraagd
wekelijks, 2-wekelijks of maandelijks een 4-puntsdagcurve te maken: nuchter, voor de lunch,
voor het avondeten en voor het slapen gaan. Hiervan moet 1 dagcurve gemaakt worden in de
week voorafgaande aan het bezoek aan de zorgverlener. Patiënten worden gevraagd een
dagboekje bij te houden met daarin de dagcurves en bijzonderheden en eventuele extra
metingen met een toelichting bijvoorbeeld bij hypo-klachten. Tenslotte worden patiënten aan
het begin en aan het einde van het onderzoek gevraagd in totaal 3 vragenlijsten in te vullen.
De patiënten mogen hun eigen meter behouden wanneer de meter geijkt is en een geheugen
heeft waardoor de meter uitgelezen kan worden. Wanneer de meter niet voldoet, krijgt de
patiënt een nieuwe meter uitgereikt.
Het HbA1c wordt in het onderzoek elke 3 maanden gemeten. Afhankelijk van hoe vaak het
HbA1c voor het onderzoek gemeten werd, betekent dit mogelijk extra HbA1c metingen.
Wat moeten de huisartsenpraktijken doen?
1. Selecteren en uitnodigen van patiënten (dit kan gecombineerd worden met een
3-maandelijkse afspraak die zij al hebben). Er worden ondersteunende informatie en
materialen aangeleverd.
2. Eventueel meteruitleg wanneer de meter van de patiënt niet voldoet.
3. Elke 3 maanden een HbA1c. Afhankelijk van de frequentie van HbA1c-meting voor de
start van het onderzoek, kan dit betekenen dat extra metingen gedaan moeten worden.
4. Het aanleveren van de gegevens aan het begin en het einde van het onderzoek.
De zorg voor de diabetespatiënten als zodanig verandert niet.
Wat staat hier tegenover?
Het onderzoek wordt gefinancieerd door het Diabetes Kenniscentrum Er zijn helaas geen
gelden beschikbaar om een financiële vergoeding te kunnen geven. Naast een artikel in een
internationaal tijdschrift, zal een onderzoeksverslag gemaakt worden waarin iedere
deelnemende huisartsenpraktijk genoemd zal worden. Daarnaast zullen tijdens presentaties
een dia getoond worden met alle deelnemende huisartsenpraktijken
Wilt u deelnemen aan dit onderzoek?
Als u mee wilt doen, vragen wij u het formulier in te vullen en het zo snel mogelijk naar ons
te faxen of te mailen. Wanneer u nog vragen heeft, kunt u contact met ons opnemen via
telefoonnummer: 06-12203158 (dinsdag-vrijdag) of via de mail: [email protected]. Ook
wanneer u niet wilt deelnemen, willen wij u vragen het formulier in te vullen en naar ons te
faxen of te mailen.
Namens het onderzoeksteam,
Hanneke Hortensius
Diabetes Kenniscentrum,
Isala Klinieken, Arbo-gebouw,
Dokter Spanjaardweg 11,
Postbus 10400,
8000 GK Zwolle,
tel: 06-12203158 (di-vrij)
tel. 038-4247763
faxnr.: +31-38-4247694
email: [email protected]
Antwoordfax zelfcontrole-frequentieonderzoek
t.a.v. mevr. J. Hortensius
Diabetes Kenniscentrum
Zwolle
Fax nummer: 038-4247694
Mail: [email protected]
o Nee, ik wil niet deelnemen aan het zelfcontrole-frequentieonderzoek
Naam huisarts:
o Ja, ik wil wel deelnemen aan het zelfcontrole-frequentieonderzoek
Graag uw gegevens hieronder invullen:
Naam huisarts: _________________________________________
Naam praktijk: _________________________________________
Adres:
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
Telefoonnummer:________________________________________
Faxnummer: ____________________________________________
E-mail: _________________________________________________
Datum: _________________________________________________
Handtekening (huisarts):____________________________________
Opmerkingen: ____________________________________________
Bijlage 1: uitkomsten zelfcontrole-frequentieonderzoek, waarin geïnventariseerd is welke
adviezen er gegeven worden aan mensen met diabetes type 2 die stabiel zijn ingesteld met
insulinetherapie.
Tabel 1A: geadviseerde frequentie van zelfcontrole*
insulinetherapie dagelijks Wekelijks
1x2
(1 of 2
weken
dagen)
1dd LW
3
28
n=546
2dd LW
5
34
n=201
2dd met KW
1
2
n=352
2dd met SW
5
40
n=443
4dd met KW
1
4
n= 256
4dd met SW
24
52
n=299
Insulinepomp
90
10
n= 71
Data zijn weergegeven in percentages
*LW: langwerkende insuline
KW: kortwerkende insuline
SW: ultrakort/snelwerkende insuline
Maandelijks
37
26
Voor
controle
zorgverlener
6
37
21
3
2
1
-
32
22
1
4
1
16
7
1
-
-
-
Tabel 1B: geadviseerde aantal glucose metingen per dag*
1–2
3-4
5-7
1dd LW
29
n=545
2dd LW
19
n=200
2dd met KW
n= 352
2dd met SW
13
n= 440
4dd met KW
n=256
4dd met SW
6
n= 299
Insulinepomp
11
n=71
Data zijn weergegeven in percentages
*LW: langwerkende insuline
KW: kortwerkende insuline
SW: ultrakort/snelwerkende insuline
Hetzelfde
advies als
SW
94
90
>7
51
19
1
58
22
1
4
2
-
58
29
1
4
6
-
54
38
2
61
28
-
Hetzelfde
advies als
SW
94
90