Vaker dan normaal moeten plassen en veel dorst, dat

MON01 PAG 22-23
30-01-2007
17:13
Tekst: Gert-Jan van den Bemd
Pagina 2
Beeld: Levien Willemse
Verstandig diëten tege
Vaker dan normaal moeten plassen en veel
dorst, dat zijn meestal de eerste symptomen
van diabetes mellitus, in de volksmond aangeduid met ‘suikerziekte’. In Nederland hebben
circa 600.000 mensen diabetes. Door de
vergrijzing en onze manier van leven
zal dat aantal nog verder stijgen.
anneke Hortensius is diabetesverpleegkundige op de
afdeling Inwendige Geneeskunde van Erasmus MC.
Daarnaast is ze betrokken bij
tal van regionale en nationale werkgroepen en projecten, waaronder het
Diabetescentrum Rijnmond, die alle
tot doel hebben de diabeteszorg te
verbeteren. Hortensius: “Mensen met
diabetes type II hebben geen tekort
aan insuline, maar hun lichaam reageert er niet voldoende op. Vroeger
werd deze vorm van diabetes ouderdomsdiabetes genoemd, maar die
term is niet langer juist, omdat ook
steeds meer jonge mensen deze vorm
van diabetes krijgen. Door langdurig
ongezond leefgedrag, met overmatig
eten en weinig bewegen, ontstaat
overgewicht en dat is een groot risico
voor het krijgen van diabetes. Overgewicht zet als het ware het systeem
onder druk. Overigens is overgewicht
niet de enige factor die de kans op diabetes vergroot. Ook een ontsteking
kan het proces versnellen. Daarnaast
spelen erfelijke factoren een rol.”
H
Glucosespiegel
Het bekendste kenmerk van diabetes
is een verhoogde concentratie van glucose in het bloed. Insuline speelt een
belangrijke rol in de regulatie van deze
glucosespiegel. Insuline zorgt ervoor
dat glucose de lichaamscellen binnenkomt en daar wordt omgezet in energie die de cellen nodig hebben om te
delen, te groeien, schade te repareren
of eiwitten te maken. Wanneer insuline niet goed werkt, zal de glucosespiegel in het bloed te hoog worden. Het
lichaam zal een teveel aan glucose
proberen af te voeren via de urine. Dit
gaat gepaard met extra vochtafschei22
feb/mrt 2007
MONITOR
ding, waardoor de patiënt vaker moet
plassen en klaagt over dorst. Het
vochtverlies kan uitdroging van de
huid en jeuk veroorzaken.
Hartinfarct
Diabetes blijft niet beperkt tot een verhoogde concentratie van glucose in
het bloed. Hortensius: “Langdurige
verhoging van de glucosespiegel kan
leiden tot neuropathie, een aandoening
van de zenuwen waarbij tintelingen of
pijn in handen en voeten optreden.
De hoge glucosespiegel heeft ook
nadelige effecten op de bloedvaten.
Diabeten hebben daardoor een verhoogde kans op een hartinfarct, nierfalen en artherosclerose (vernauwing
van de bloedvaten door afzetting van
vetachtige stoffen). Door suikerziekte
kan ook retinopathie (ziekte aan de
bloedvaten in het netvlies van het oog)
ontstaan, wat kan leiden tot blindheid. Daarnaast kampen de patiënten
regelmatig met slecht genezende wonden en blaasontstekingen.”
Wondgenezing
Drs. Chantal Moues, plastisch chirurg
in opleiding in Erasmus MC, kan dat
bevestigen. Drs. Moues: “Eén van de
eerste vragen die wij aan onze patiënten stellen is of zij diabetes mellitus
hebben. We weten dat wonden bij
patiënten met suikerziekte vaak moeizaam genezen. Bij de wat jongere diabeten zijn het voornamelijk wondinfecties die ons parten spelen, bij oudere diabeten zijn vaak de bloedvaten
niet gezond.”
De plastisch chirurg probeert wonden,
ontstaan bij bijvoorbeeld de verwijdering van een tumor uit het hoofd, de
hals, of de borst te sluiten met een
weefselflap uit de buik van de patiënt.
Niet te veel en vooral gezond eten,
adviseert Hanneke Hortensius
Drs. Moues: “Door de infectie en de
slechte vaten wordt het wondgebied
en de weefselflap niet voldoende van
bloed voorzien. De weefselflap groeit
niet goed aan, kan afsterven of voor
een infectie zorgen, zodanig dat de
operatie opnieuw moet worden uitgevoerd.”
De patiënten worden voor de operatie
goed geïnformeerd over de risico’s. “De
patiënten weten dat door hun suikerziekte het risico op complicaties groter
is”, legt Moues uit. “Patiënten met
extreem overgewicht zullen eerst moeten afvallen. Misschien zou het in de
toekomst zelfs standaard beleid moe-
MON01 PAG 22-23
30-01-2007
17:14
Pagina 3
DEN OUDEN MENSCH
FOCUS
tegen diabetes
THUISZORG
Diabetesverpleegkundige Hanneke Hortensius ziet het liefst dat mensen met
diabetes zo zelfstandig mogelijk met
hun ziekte omgaan. “Maar soms is dat
niet goed mogelijk. Vooral voor oudere
mensen kan een bepaalde behandeling
te ingewikkeld zijn om zelf uit te voeren.
Misschien is het dan verstandig om
terug te gaan naar een wat eenvoudigere behandeling.”
Vaak wordt de thuiszorg ingeschakeld, die
de patiënt een bezoek aan huis brengt.
Zo’n bezoek geeft veel informatie: hoe is
de thuissituatie? Is de patiënt in staat om
de behandeling zelf uit te voeren? Is er
een partner die steun kan bieden?
Hortensius: “Zeker bij oudere diabetespatiënten is de vraag ‘welke behandeling ga je voorschrijven en hoe ga je
controleren of het goed gaat?’ heel
belangrijk. We zijn bezig om met de
thuiszorg een netwerk op te bouwen
zodat oudere, kwetsbare diabetespatiënten ook goed worden begeleid als
ze uit het ziekenhuis komen. Verder
werken we nauw samen met huisartsen, de thuiszorg, de GGD en personeel
van verzorgings- en verpleegtehuizen
om de zorg voor diabetespatiënten zo
goed mogelijk op elkaar aan te sluiten.”
is. Het gaat er meer om dat de patiënt
verstandig eet. Dat wil zeggen: niet te
veel en vooral gezond. En voldoende
bewegen. Ik besef heel goed dat dit
voor veel mensen makkelijker gezegd
is dan gedaan. Zeker oudere mensen
leven al tientallen jaren volgens een
bepaald patroon. Dat verander je niet
zomaar. Ondersteuning van de omgeving om vast te blijven houden aan het
dieet en te blijven sporten of bewegen
is daarom enorm belangrijk.”
Glucosespiegel
ten worden om alle patiënten voor de
operatie te screenen op suikerziekte.
Dan kunnen we, zeker bij grotere operaties, een eerlijker beeld geven over
de mogelijke kans op een complicatie
gerelateerd aan diabetes mellitus.”
Hanneke Hortensius: “Inmiddels is er
al veel bekend hoe je diabetes moet
behandelen en begeleiden. Daardoor
kunnen veel complicaties tegenwoordig worden voorkomen of uitgesteld.
Door regelmatige controle en tijdige
behandeling door een oogarts komt
blindheid bijvoorbeeld veel minder
voor dan vroeger.”
In het algemeen is het terugdringen
van het overgewicht door minder en
verstandiger te eten en door meer te
bewegen een stap in de goede richting. Hortensius: “Vroeger moesten
diabetes patiënten een streng dieet
volgen en werd bij wijze van spreken
ieder aardappeltje gewogen. Inmiddels weten we dat dat echt niet nodig
Een dieet en meer bewegen is meestal
niet voldoende om de klachten te
laten verdwijnen. Vaak schrijft de arts
ook medicijnen voor. Vroeger was de
behandeling vrijwel volledig gericht
op het corrigeren van de glucosespiegel in het bloed. Dat is inmiddels wel
veranderd. Hortensius: “De behandeling is veel breder geworden. Zo worden de nadelige effecten van diabetes
op de bloedvaten verkleind door
andere risicofactoren, zoals een te
hoge bloeddruk, roken, of te veel
ongezonde vetzuren in het bloed, ook
aan te pakken. Patiënten krijgen
bloeddrukverlagende medicijnen en
het advies om gezond te eten en te
stoppen met roken.” ■
MONITOR
feb/mrt 2007
23