Samenvatting paragraaf 2

4VWO 8 Oktober 2013 biologie
2.2 Populaties
Doel

Inzicht in het begrip populatie en hoe populaties gezond en op peil gehouden worden door
natuurbeheerders.
Muskusrat (dode):
Komt in redelijk grote aantallen in Nederland voor geïntroduceerd in Oost Europa door
Tsjechische/Roemeense graaf vanuit Alaska voor jacht en pels (bont)(begin 1900). Exoot of uitheems
wil zeggen van oorsprong niet afkomstig uit Nederland maar Noord Amerika (Alaska). Vrij snel niet
geschikt voor het bont, omdat klimaat niet koud genoeg is.
Nu een plaag, omdat het dijken ondermijnt. Vanuit het water graaft hij een gang naar het land.
Ingang onder water. Soms tweede gang als ventilatieschacht. Ingang onder water. Knaagdier behoort
tot de woelmuizen. Muskusrattenvangers zorgen met vallen dat het aantal binnen de perken blijft.
Kenmerkend zijn de stokken met oranje vlaggetjes in de weilanden langs de sloten. Ieder jaar meer
dan 150.000 gevangen. In België op het menu als waterkonijn.
Evt.
http://www.youtube.com/watch?v=SL4gmZzUTvM
Populatie is vrij groot. Een populatie is een groep dieren van het zelfde soort.
Waarom is de muskusrat een plaag geworden?
Andere exoten of uitheemse dieren die in aantallen toenemen:

zilverreiger, tijgerspin, processierups, tijgermug door verhoging van de temperatuur of door
grotere natuurgebieden (zeearend)
Wat is een andere reden dat de zeearend hier weer met een aantal paartjes aanwezig is?

Sommige planten en dieren door mens naar Nederland gehaald oa als planten en dieren in
vijvers: krabbenscheer, grote waternagel, Amerikaanse rivierkreeft, maar ook Schotse
hooglanders, konikpaarden, bevers, otter, korhoender
Bedreigd door exoten
https://www.youtube.com/watch?v=CWMg9vTzGD0
Eikenprocessie rups vanuit zuid Europa naar Nederland
http://www.youtube.com/watch?v=w8fRZT5F1Ng
http://www.youtube.com/watch?v=KLvNOh6J5K4
Tijgerspin
http://www.youtube.com/watch?v=UO0QfmxSzfY
Inheemse dieren/planten: nemen in aantallen (wild zwijn) toe soms af (korenwolf of das)
Planten en dieren die dreigen te verdwijnen komen op de Rode lijst en worden beschermd
Een vraag van natuurbeheerders is: hoe houden we de populaties gezond en op peil?
Welke maatregelen moeten we nemen?
Korenwolf
Das
Klemmen, honden, gif, vernietiging van burchten, auto’s, populaties raken gescheiden
https://www.youtube.com/watch?v=W6P0gkns-Nk
https://www.youtube.com/watch?v=tek6H5LmRTY
Zie bron 5
Versnippering
In Nederland wel natuurgebieden (Waddenzee, Veluwe, Oostvaardersplassen, Biesbosch, duinen,
allerlei bossen, uiterwaarden) echter versnippert
Waarom is versnippering slecht voor een soort?
In kleine populaties is de genetische diversiteit klein wat de populatie kwetsbaar maakt voor ziekten.
Direct door inteelt (kans op erfelijke ziekten neemt toe) en op de langere termijn doordat bij
veranderingen in het milieu er minder nakomelingen zijn die aangepast zijn waardoor populatie kan
uitsterven.
Woonruimte (beschutting) en voedsel.
Beperkende factoren
Als te kort voedsel of woonruimte (oud bos veel holle bomen, jong bos voor koolmezen heeft
beperkte nestruimte)



In de buurt blijven en eigen territorium bemachtigen (versterken ze hun oorspronkelijke
populatie)
Nieuw gebied koloniseren en een nieuwe populatie vormen
Territorium vinden in bestaande populatie (dragen bij aan genetische diversiteit
Verschuiving van populaties en van populatiegrootte.
Versnippering



Woonwijken
Kanalen
Wegen
Verstedelijking goed voor merel, ekster, meerkoet, blauwe reiger
Ontsnippering
Verbinden van natuurgebieden
o Tussenliggende gebieden opkopen
o Tussenliggende gebieden beter inrichten (bomen aanplanten, houtwal, oeverbeheer
door bosjes met dichte begroeiing aanleggen of riet in gedeeltes maaien) (ringslang)
o Ecoducten/tunnels/paddenschermen
o Vistrappen langs stuw
Overlevingskansen ook vergroten door soort er zich te laten thuisvoelen
Gebied gevarieerder inrichten, water(kwaliteit), evt. dieren uitzetten (konikpaarden, Schotse
Hooglanders, bevers, vissen, otter, korhoender)
Waarom is het nodig aantallen van een soort te bepalen?



Bij dreiging uitsterven
Bij plaag
Bij uitzetten van vis voor vissers
Hoe bepaal je het aantal?
Tellen
Schatten
Sporen
Merken
Opdracht: tel bosspitsmuizenpopulatie op een eiland. Hoe ga je te werk?
Maak vragen 6 en 7 2.2
2.3 Elke soort is anders
Doel

Inzicht in hoe soorten zich aanpassen aan de omgeving
Populaties leven door elkaar
Leefomgeving met specifieke biotische en abiotische factoren is de habitat.
Vijanden, voedsel, concurrentie van soortgenoten
Water, temperatuur, licht
Abiotische factoren bepalen meer of een soort ergens voor komt en biotische factoren bepalen
vooral het aantal van het soort.
Noordpool, koud, weinig planten, weinig beschutting. Woestijn koud, heet, droog, weinig
beschutting
Tolerantiegrenzen, optimumgebied (bron 8)
Koolmees komt voor in het bos, maar ook in de stad.
Voordelen bos: gemakkelijker nestplaats?, minder lawaai, minder katten
Voordelen stad: in de winter makkelijker voedsel (vetbollen etc) warmer zodat minder energie om
warm te blijven
Bekijk links over koolmees
Wat zijn conclusies?
http://www.kennislink.nl/publicaties/koolmees-stemt-zang-af-op-stadslawaai
http://degidsfm.vara.nl/RadioNieuwslicht.12728.0.html?&tx_ttnews%5Btt_news%5D=58001&cHash=a783db189bd903a12c2daebc
eae8a522
no more sexs in the city http://www.museumkennis.nl/nnm.dossiers/museumkennis/i002500.html
Conclusies:




Koolmees kent een aantal liedjes . In de stad maakt hij een andere selectie van liedjes en zal
hij vooral liedjes met hoge tonen zingen, omdat er in de stad veel geluid is met lage
frequentie.
Nog wel overlap in liedjes tussen bos en stad.
Zonder aanpassing kan dit leiden tot no more sex in the city
Koolmeesvrouwtjes gaan meer vreemd als mannetjes met hoge tonen zingen
Wat is nadeel van hardere en hogere tonen?
Koolmees stad hogere tonen en harder kost meer energie.
Niche (functie van een soort in een ecosysteem):
Heeft iemand een vader of moeder met een eigen bedrijf?
Boerenzwaluw, koolmees, winterkoning (insecteneters)
Geen concurrenten want:
Voedsel: Boerenzwaluw jaagt in de lucht, koolmees in de bomen, winterkoning in struiken
Behuizing: boerenzwaluw in nest van modder tegen een balk in de stal
Koolmees in holte boom of nestkast
Winterkoning in nest van takjes en gras tussen de pannen van de stal
Functies regenworm: voedsel voor merel/mol, afvaleters, beluchten van grond
Soms zelfde soort een andere functie afhankelijk van tijd van het jaar in zomer vooral wormen etc
bevat eiwit voor jonge vogels, winters meer zaden. Herbivoor of carnivoor bij trekvogels.Bruine beer
ook alleseter afhankelijk tijd van jaar.
http://nos.nl/artikel/92043-amerikaanse-rivierkreeftjes-een-plaag.html
Evt rode rivierkreeft vermenigvuldigd zich ten koste van de inheemse variant. Dit komt door
overdracht van een schimmel (kreeftenpest) waar de rode rivierkreeft resistent tegen is en de
inheemse versie (europese rivierkreeft ) niet. Bovendien eet de kreeft vele waterplanten die als
voedsel of plek voor eitjes worden gebruikt.
Ook bron 11
Geen voedselconcurrentie
Europese rivierkreeft eet vooral waterinsecten en visjes
Amerikaanse rivierkreeft vooral waterplanten
Maak vragen 6 en 7