(1997) (Arnica montana) populaties?

Over de toekomst
in kleine
van
Valkruid
in Nederland:
(Arnica montana)
wat is er aan
de hand
populaties?
Sheila+H. Luiten de Hans+(J.)+C.M. den Nijs (Instituut
voor
Systematiek
Populatie-
en
biologie, UVA, Kruislaan 318, 1098 SM Amsterdam)
Een groot aantal
plantensoorten
achteruitgegaan
door
deze
worden steeds kleiner
soorten
natuurreservaten.
Onafhankelijk
risico’s verbonden
tingssucces,
door kan
alsnog
lang
ties
een
en
het
de
dat
deze processen
van
populaties
montana
van
van
van
voor
van
is
een
onderzoek
maar
van
de
dat deze
toenemende mate
en een
voortplan-
van
populaties.
tussen
Daar-
(oecologisch) juist beheer
inzicht
krijgen
in het be-
(kleine) geïsoleerde populawordt thans onderzocht
soort
deze
heischrale
van
bij
vegetatief
graslanden
levensgemeenschap
verdwenen. Valkruid is
‘mating-type’ zijn).
dit kenmerk verschillend
dat bestuivers
van
compatibiliteit
viduen die
met
korte
zijn
de
overblijven-
een
uit-
ondergrondse
zijn.
goed
voor
de
gezegd
functioneren
een
er
dat
kan dan
verschillende
dat
van
twee
eigen stuif-
de
Het
het-
van
van een
gen
individuen
dit mechanisme
noodzakelijk
populatie
zelf-
soort
dat de
planten
spreekt
planten
dit
voor
zich
voor
bevruchting.
werden in kleine
van
dezelfde variant
zaadzetting uitblijven.
aangetoond
doorbroken kan worden;
aanwezigheid
van
is het ook
Wanneer in
zal de
hebben
plaats
vindt door
verschillende individuen die
vaak wordt dan
maar
dat deze
gebleken
bevruchting
tussen
Voor het
nodig
zijn,
zelf-compatibel zijn,
in de grote. De
van
geen
essentieel belang zijn
Bestuivingsexperimenten
is
zijn (d.w.z. drager zijn
niet alleen veel individuen
kenmerk allemaal hetzelfde
dus
er
bij kruisbestuiving
incompatibiliteit veroorzaakt;
het zelfde
voor
van
voorplantingsbiologie
is. Dit betekent dat
ook niet
zelfde incompatibiliteits-type
zijn
in
aantal
in Drenthe.
soorten
geheel
er een
vermeerdert.
incompatibel
van
van
van
geïsoleerd
is
vermindering
een
Populaties
elkaar
groeiplaats
we meer
kenmerkende
een
de plant die zich zowel sexueel via zaden als
meel
de
deze risico’s
voornamelijk
laatste jaren achteruit gegaan of zelfs
Uit
dat
noodzakelijk
Een aantal
(Valkruid)
de
genetische uitwisseling
de levensvatbaarheid
Arnica,
meer van
populatie
de
genetische variatie,
van
het verbond Violion caninae. Veel
lopers
van
populaties niettegenstaande
soorten.
zeldzame
serie
de kwaliteit
hun habitat.
van
steeds
groeien
en
het kleiner worden
vermindering
gebeuren
vernietiging
en
van
uitsterven. Het is daarom
van
Arnica
van
aan
isolatie, zoals het verlies
van
verspreiding
is de laatste tientallen jaren drastisch in
verslechtering
bij sommige
alsnog
populaties
minder
mating-types
alleen via kruisbestuiving
groot belang, omdat
individuen deze in-
inteelt plaatsvinden.
zaden
Indi-
aangetroffen
in kleine
dan
populaties
geproduceerd
is
kunnen
worden.
Gorteria 23 (1997)
25
Een
genetische analyse
behulp
ters
in de
een
hetzelfde
regel
wel klonen
geven
lende individuen. Kleine
wel
bijvoorbeeld
verder onderzoek
staan
rozetten
van
toch
maar
een
veroorzaakt door
In
de zaadzetting.
voor
reeks
groep
een
van
staat
is ook
er
in
de grote populaties,
kleine
vormen,
a)
er
is
een
tekort
leerd liggen in
Arnica
lijker
b)
er te
terwijl
aan
een
een
zouden
grote negatieve
geval
Niet
is
altijd
er
een
elkaar
van
deze losse clusters wordt
de
de kleine
is zal uit
waardoor de
duidelijke
verwijderd
dus uit
en
waarschijnlijk
kiemplanten
zich bin-
vestigen.
populaties
slechts
meeste
kan
twee
bestuivers omdat de
geen
specifieke
dan grote populaties.
populaties onderling grote variatie
hebben
een
een net
zo
be-
grote zaadzetting als
hebben. De
geringe productie
lage
oorzaken hebben:
populaties
bestuivers
niet vindbaar
Maar omdat
zal hebben
zijn
een
lijkt
en te
geïso-
composiet
het
als
waarschijn-
dat:
in de populatie
zelf-incompatibiliteit
toch niet
zaadzetting
is thans dat in de kleine
mating-types
van
geoogst zaad (vruchtgewicht,
kiemplantgewicht
Het
en
populaties
blijkt
ook dat
dat kleine
zij
een
Nakomelingen
bestuiving
die
uit dezelfde
met
populaties
een
afkomstig
geringere groei
een
de nieuwe
populaties
waren
van
de
vruchtjes
de
en
uit in de
kleinere
per individu
maar
zijn
afkomstig
en
een
natuur
hoofdjes
per
kiemplanten
produceren.
Kleine
dus ook minder vitaal.
natuurlijke bestuiving
Dit suggereert dat in de
voor
populatiegrootte
het aantal bloeiende
en
hoofdjes
nakomelingen
populatie.
negatieve gevolgen
tussen
lagere zaadzetting
dan
hoge zaadzetting
met een
generatie, opgekweekt
kleinere
kleiner aantal
hebben niet alleen
geval
leiden.
voorkomen.
In het onderzoek is ook het verband onderzocht
individu).
zal in dat
aanwezig zijn. Bestuiving
tot
aantal vitatiliteitskenmerken
optreedt
dan
zou
verschil-
rozetten
zou
waarin dit het
significant lagere zaadzetting
tussen
er
weinig mating-types
toonden
genetisch
van
bestaan vaak uit meerdere genotypen
onaantrekkelijk vegetatietype.
veronderstelling
hebben
worden
grote populaties is de natuurlijke zaadproductie onder-
populaties
toeval wel voldoende
bij
lijkt.
de bestaande clusters
tot
dat
waarschijnlijk
door de
De
het
structuur van
Enkele kleine
in de kleine
zaadzetting
en
populatiegrootte
in de zin
mate
De
beperkte zaadverspreiding,
gebleken
zaadzetting.
als
gemakkelijk
zo
zocht. Kleine populaties hebben
Maar
voor
waarneembaar. Rozetten die verder
in de directe omgeving
een
maat
één individu
elkaar verbonden
bestaande uit één enkele groep
populaties
verschillende individuen. De
nen en
met
werkelijke grootte
compacte clus-
van
eigenlijk genetisch
blijken.
Het is uiteraard niet
clustering
als
rozetten
rozetten
uit één enkel individu kunnen bestaan. Dit
eens
kunnen hebben
gevolgen
dus
door wortelstokken
de
van
en
middelgrote populatie (met
een
dat
aangetoond
hebben
Het aantal
genoemd.
overschatting
heeft
genotype
Zij zijn ondergronds
vormen.
ook
de populatiestructuur in
van
allozym-electroforese)
van
van
door insekten
kunstmatige
natuur
ver-
kruis-
inderdaad inteelt
populatie.
Conclusies
Door
van
vegetatieve vermeerdering
Valkruid
lang
kan weliswaar leiden
26
door middel
standhouden zonder dat
tot een
toename van
er
van
zaad
wortelstokken kunnen
geproduceerd
het aantal rozetten,
hoeft
maar
te
niet
populaties
worden. Dit
tot toename
Gorteria 23
(1997)
van
het aantal genotypen. De hele
perkt
bestaat. Er is immers geen of
geving
en er
kans groot
vindt geen
Om
van
kan dan bestaan uit slechts één of
waardoor op
langere termijn
weinig zaadvorming
plaats
van
de
voor
geen
verbreiding
genetische variatie,
een
be-
perspectief
in de
om-
zodat de uitsterf-
blijft.
de
zo
van een
dat kennis
goed mogelijk
nieuwe techniek
mogelijk populaties
Gorteria 23
blijkt
populaties noodzakelijk
dit advies
behulp
maar
toename
Uit het bovenstaande
tuur
populatie
aantal genotypen (mating-types),
(1997)
worden
te
is
van
voor
de
het
voortplantingsbiologie
opstellen
funderen zal in het
(DNA-analyse)
de
van een
vervolg
genetische
en
de
struc-
goed beheersplan.
van
het
structuur
project
van
met
zoveel
vastgesteld.
27