Les 22 Zintuig 2 - Matthieu Berenbroek

Les 22 Zintuig 2
Zintuig, sensor, oog,
oogaccommodatie, iris, refractie,
glaucoom, evenwichtsorgaan, oor
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
1
Zintuig, sensor
• Zintuig is een orgaan dat gevoelig is voor
een bepaald soort prikkel, die we al dan niet
bewust worden
• receptor = zintuigcel, ontvanger, meer
gebruikte term is sensorcellen of sensoren
• receptormoleculen = bepaalde moleculen
zijn een soort herkenningsbaken waaraan
een bepaalde stof kan hechten
• sensoren of sensorcellen =zintuigcel
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
2
Prikkel
• Prikkeldrempel =minimale prikkel nodig om
een impuls (stroompje) te geven
• adequate prikkel of passende prikkel specifiek
voor een zintuig, stomp op oog geeft sterretjes
• onderscheidingsdrempel, oog 1%, geluid 15%
• gevoeligheid lichtprikkels tussen 400-800 nm
• aandacht voor prikkel, drempelwaarde verhoogd?
Zakkenrollers
• adaptatievermogen aanpassing van licht ->
donker
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
3
Accommodatie van het oog
LG, fig. 2.8.25, blz. 348
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
4
Accommodatie van het oog
• Accommodatie = aanpassing, vermogen om lens
van het oog boller of platter te maken, om scherp te
kunnen zien bij afstandverschillen.
• Brandpuntsafstand accommodatie middels
accommodatie spier in het straalvormige
lichaam.
• Spiercontractie => slappe lensbandjes => dichtbij
zien
• spierontspanning => trekt lensbandjes aan =>
veraf zien
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
5
Accommodatiespier van het oog
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
6
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
7
Iris en pupil
• Regenboogvlies of iris bevat veel pigment en
bepaald daardoor oogkleur (blauw minder dan bruin)
• Pupil is opening in de iris. Kijkt op de lens
–
–
–
–
–
regelt de hoeveelheid licht die in het oog valt
pupilreactie = pupilreflex is een vegetatieve reflex
pupil spieren: nauwer m. constrictor pupillae
pupil spieren: wijder m. dilatator pupillae
zoals bij alle spieren zijn het antagonisten, denk
aan buigers, strekkers
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
8
Pupil reflex
LG, fig. 2.8.27,
blz. 350
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
9
Refractie of breking (opnieuw breken)
• Richtingsverandering van stralen als die op
de ooglens vallen.
• Door de bolling van de lens verandert de
richting van de invallende straal, hoe boller
de lens, hoe verder (groter) de breking, dus
hoe dichterbij het scherptepunt komt te
liggen.
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
10
Glaucoom, cataract
• Glaucoom, NIEUWE definitie voorste
oogkamer is gevuld met vocht, dus water
voor de lens, met toegenomen druk in de
oogkamer.
– visusdaling door onscherp zien doordat water
eigen refractie heeft, daardoor foute inval lens
• cataract =verdichting lensoppervlak wat
lenstroebeling geeft, let op weerkaatsende
verdichtingen in de lens die licht
weerkaatsen. (bekrast glas)
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
11
Refractie afwijkingen
• Myopie = bijziendheid, optische as in te
lang
• hypermetropie = verziendheid, optische as
is tekort
• astigmatisme = cilinderstoring in het zien.
Cornea en de lens zijn onvoldoende
gebogen, waardoor verschil tussen
horizontale en verticale lijnen ontstaat (op
te lossen met cilindrische glazen)
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
12
Evenwichtsorgaan
• Gelegen in inwendige oor is toch te zien
zelfstandig zintuig
• Door regulatie stand van lichaam,
lichaamshouding (ruimtelijke oriëntatie)
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
13
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
14
Onderdelen oor
• geluidsopvangend • geluidsgeleidend • zintuigorgaan
-
oor zelf
middenoor
binnenoor
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
15
Geluidsopvangend
• Oorschelp
• gehoorgang, stopt bij rotsbeen
• trommelvlies
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
16
middenoor
• Trommelholte
• buis van Eustachius
• gehoorbeentjes/ steel / hamer /
aambeeld
• ovale venster
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
17
Middenoor / gehoorbeentjes
•
•
•
•
•
•
•
Steel hamer zitvast aan het trommelvlies
kop hamer, vormt gewricht met aambeeld
aambeeld, vormt gewricht met stijgbeugel
voetplaat stijgbeugel past op ovale venster
trommelvlies resoneert
gehoorbeentjes brengen trilling naar ovale venster
gehoorbeentjes werken als hefboom, waardoor
kracht vergroot wordt
• ovale venster is 22 X kleiner dan trommelvlies
• achter ovale venster soort vloeistof
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
18
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
19
binnenoor
•
•
•
•
3 halfcirkelvormige kanalen - evenwicht
slakkenhuis - gehoorszintuig
slakkenhuis 2½ winding
gesplitst door een plaat, in de top
samenkomen
• gevuld met vloeistof perilymfe
• nog 3e gang, daarin orgaan van Corti, =
zintuigorgaan, gevuld met endolymfe
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
20
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
21
O = ovale venster
r = ronde venster
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
22
Gezond
trommelvlies
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
23
Horen 1
• Geluidsgolven worden overgebracht op
ovale venster
• brengt perilymfe in trilling
• vloeistof niet samendrukbaar, drukt wijkt
uit naar ronde venster
• trilling overgenomen door basale
membraam
• door bewegingen membraam stoten haartjes
tegen de dakplaat waarin zintuigcellen
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
24
Horen 2
• Elke prikkeling van een haarcel, via
individuele zenuwvezel naar hersenen
• hierdoor verschillende toonhoogte
• basale membraam lijkt op een soort harp
• hoge tonen beneden, lage boven
• horen vanaf 30 tot 20.000 trillingen per sec.
is circa negen octaven
• gevoeligst voor trillingsgetal van 2000
ANZN 1e leerjaar - Les 22 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
25