Lezingen door Andreas Neider

Lezingen door Andreas Neider
Digitale Technologien als Gegenbild der zukünftigen Menschheitsentwicklung
(in het Duits, zonder vertaling)
Facebook, Apps, Computerspiele, Handys – immer früher und immer öfter werden wir, wenn wir nicht
achtsam sind, in die Welt der digitalen Medien herein gezogen. Was aber bedeutet das für unsere seelische
Entwicklung und Gesundheit? Zur Beantwortung dieser Frage müssen wir die leiblichen Grundlagen des
Seelischen genauer kennen lernen. Dabei fallen deutliche Parallelen zwischen der Welt der Computer und
der Funktionsweise unseres Sinnes-Nervensystems und unseres Gedächtnisses ins Auge. Deren genauere
Untersuchung ergibt, dass immer mehr Funktionen der menschlichen Seele und des Leibes an die digitalen
Maschinen übertragen werden. Insbesondere aber wird dabei versucht, unsere höheren seelischen
Fähigkeiten in einer gewissen Weise auf elektronischem Wege zu ersetzen und damit auszulöschen. Umso
wichtiger ist ein bewusster und geschulter Umgang mit diesen Medien.
Das Erwachen des Bewusstseins im Ätherischen und die Überwindung der
Unternatur (in het Duits, zonder vertaling)
Im Anschluss an den ersten Vortrag soll deutlich gemacht werden, was es für uns bedeutet, mit dem
Bewusstsein im Ätherischen zu erwachen. Diese Fähigkeit kann nicht nur geschult werden, sie tritt in Folge
einer natürlichen Weiterentwicklung der Menschheit auch in zahlreichen, vor allem vielen jüngeren
Menschen heute vermehrt auf. Wie wir mit allen diesen Herausforderungen richtig umgehen lernen, soll im
Vortrag anhand einiger Beispiele gezeigt werden.
Vita: Andreas Neider studeerde filosofie, etnologie, geschiedenis en politicologie in Berlijn. Hij is auteur,
redacteur en organisator van congressen over mediapedagogiek en digitale media in de jeugd- en
volwasseneneducatie. Hij is ook docent bij verschillende opleidingsinstituten en universiteiten. Hij werkte
17 jaar als lector bij de uitgeverij “Freies Geistesleben”. In 2002 richtte hij samen met zijn assistente
Laurence Godard het agentschap “Von Mensch zu Mensch” op. Van daaruit organiseert hij lezingen en
congressen, voornamelijk in antroposofische kringen.
Een van zijn centrale thema’s is de ontwikkeling van geheugen en herinnering in de evolutie van de
mensheid en de menselijke biografie. Vanuit deze achtergrond is hij al jaren bezig met de cultuurhistorische
ontwikkeling van schrift en media. De ontwikkeling van de digitale media in de 20 e en 21e eeuw heeft
hierbij zijn speciale aandacht. Vele van zijn publicaties en seminars gaan over hedendaagse
bewustzijnsscholing en meditatie als tegenhanger van de wereld van de digitale media.
Workshops
Jan van Gils: De mens in het krachtenveld van zenderstraling
In 150 jaar is onze leefwereld doortrokken met mechanische en elektrotechnische apparaten die
emancipatie en werkverlichting mogelijk maken. Onze dagelijkse leefwereld maar ook onze atmosfeer en
een deel van het planetenstelsel is belast, niet alleen met chemische stoffen, maar ook met
elektromagnetische zenderstraling. Welke gevolgen heeft dit voor flora en fauna en expliciet wat is de
samenhang met de geestelijk spirituele houding van de mens? De mens is afgedaald in de rijken van de
ondernatuur; kan hij vanuit vrijheid de weg naar de geest weer vinden? Is de redding van de ziel in het
geding?
Aan de hand van enkele proeven geef ik een fenomenologische beschouwing van de werking van
elektrische en magnetische velden. Daarnaast wil ik de werking op de wezensdelen van de mens aan de
hand van een tiental wetenschappelijk beschreven biologische ontregelingen verhelderen. De mens staat
midden in deze zelfgemaakte moderne technologische wereld en heeft tenminste zes richtingen om zich uit
dit midden te laten wegdrijven.
Vita: Docentschap, leerplanontwikkeling en schoolleider wist hij gedurende vele jaren te combineren. Als
docent natuurkunde op de vrijeschool Rotterdam schreef hij enkele docentenboeken voor klas 9 tot en met
12.
Na 20 jaar vrijeschool onderwijs en twee sabbaticals, waarin hij o.a. werkzaam was op het Louis Bolk
instituut en op de Michael Hall school, keek hij opnieuw rond in de wereld. Werkte gedurende korte tijd in
het basisonderwijs vond zijn drive echter in de studie filosofie die hij in 2004 afsloot met de
masterscriptie ‘Naar een Postmodern Episteme. Een nieuw denken over de natuur.’ Filosofie lessen
verzorgde hij in het VO en VAVO. Hij ondernam pogingen een promotieonderzoek vorm te geven o.a. met
als titel ‘Zelfkennis als morele motivatie’. Momenteel is hij hernieuwd natuurkunde docent op de vrije
school in Den Haag. Daarnaast begeleidt hij docenten in de fenomenologie.
In het tweede deel van de workshop wil ik met u kijken naar het praktisch omgaan met mobieltje,
draadloos modem, Wifi, tablet en draadloze huistelefoon. Hoe wordt hier internationaal naar gekeken en
mee omgegaan. Een aantal handreikingen wil ik doen gebaseerd op wetenschappelijke publicaties en
realistische gedragsveranderingen binnen de tijdgeest.
Dieter K. Hammer: Mens-waardig omgaan met informatietechnologie
Informatie- en Communicatietechnologie (ICT) is complex en verwarrend. Maar in tegenstelling tot natuur
en mens is het “meer van hetzelfde” (logische bouwstenen, programmatuur, servers, netwerken, etc.) en
dat is niet volgens de menselijke maat. Wel berust alle ICT op zeven eenvoudige karakteristieken. Deze
karakteristieken kenmerken tevens de eenzijdigheden en valkuilen van ICT. Door ons dit bewust te maken
hebben wij een handvat om beter met ICT om te gaan en de valkuilen te ontwijken.
Alle technologie is een projectie van menselijke eigenschappen naar de buitenwereld. In de ICT wordt
bijvoorbeeld ons logisch denkvermogen geëxternaliseerd. In hun eenzijdigheid overtreffen machines de
mens. Maar het unieke van de mens is zijn geestelijk wezen en zijn veelzijdigheid. Dit geeft de mogelijkheid
om de eenzijdigheden en valkuilen van ICT - die in de bovengenoemde zeven karakteristieken tot
uitdrukking komen - te compenseren door menselijke sterktes.
In deze workshop willen wij aan de hand van persoonlijke ervaringen meer inzicht verkrijgen in hoe ICT op
mens en maatschappij werkt, hoe wij beter ermee om kunnen gaan en wat ons m.b.t. de toekomst te doen
staat.
Vita: Ik studeerde werktuigbouwkunde en natuurkunde in Wenen. Na mijn promotie heb ik mij
gespecialiseerd in natuurkundige meettechniek en ben van daaruit de informatica ingerold. Op een
gegeven ogenblik wilde ik mijn kennis in de industrie toepassen. Ik werkte als software ingenieur aan de
Philips PC en later in de Telecommunicatie. Na 10 jaar industrie ben ik als hoogleraar gaan werken, eerst
aan de Technische Universiteit Eindhoven en later aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Begonnen als echte techneut, heb ik het geluk gehad om de hele ontwikkeling van de ICT mee te mogen
maken. Gaandeweg is het voor mij steeds duidelijker geworden vanuit welke manier van denken ICT
ontwikkeld wordt en hoe belangrijk de sociale en maatschappelijke aspecten zijn. Sinds mijn emeritaat ben
ik daarom intensief met de spirituele aspecten van ICT bezig. Waar het mij om gaat is om vanuit inzicht
mensen te helpen beter met deze technologie om te gaan.
Pieter Meester: Evenwicht tussen mens en techniek: robotisering en arbeid
Bezien we de menselijke evolutie dan verschijnt het beeld van menselijke vaardigheden die geleidelijk
buiten de mens komen te staan. De mens verliest die vaardigheden dan min of meer. Toen wij 3000 v.Chr.
begonnen te schrijven ging het geheugen achteruit, met het verschijnen van de stoommachine werd
fysieke kracht minder ontwikkeld, met de ontwikkeling van gereedschappen, ging de handvaardigheid
achteruit, door de rekenmachine kunnen veel mensen niet meer hoofdrekenen en door de computer wordt
een deel van ons denken overgenomen. Tenslotte neemt de toenemende robotisering zelfs het werk aan
de lopende band weg. Steeds wordt menselijke activiteit vervangen door machinale. Al deze menselijke
activiteiten vergden de ontwikkeling van fysieke en mentale vaardigheden. Wat betekent het voor de mens
nu dat niet meer hoeft. Verliezen we er iets door, en is dat erg? Moeten er alternatieven komen voor de
40-urige werkweek? En als die er zijn wat betekent dat uit het oogpunt van zingeving? De andere
problematiek is de verdeling van welvaart. Als inkomen gekoppeld blijft aan arbeid, hoe voorzien de
toenemende aantallen niet werkenden in hun levensonderhoud?
Vita: Pieter Meester, werktuigbouwkundig ing. managementfuncties en financial controller en
programmadirecteur bedrijfsprocessen bij PTT / KPN en de Tsjechische telecom. Zijn interesse in het werk
lag in kleinschalig en op het operationele proces gericht organiseren. In Praag betrokken bij een
antroposofische opleiding voor sociaaltherapie en heilpedagogie waar zijn echtgenote doceerde. Daarna
penningmeester Federatie Antroposofische Gezondheidszorg, interim-directeur Vrije Hogeschool
Driebergen, secretaris AViN en lid Raad van Toezicht bij Urtica-de Vijfsprong. Geeft af en toe lezingen vanuit
een zoektocht naar de brug tussen gangbare wetenschap en antroposofische gezichtspunten, met name de
evolutie. Warm voorstander van invoering van het basisinkomen, ook onderwerp van enkele publicaties en
lezingen.
Jesse Mulder: Kunstmatige intelligentie en "echte" intelligentie
We omringen ons steeds meer met "slimme" techniek: techniek waarin een of andere vorm van
kunstmatige intelligentie verwerkt zit. Slimme techniek levert slimme oplossingen – maar dan wel van een
heel specifieke soort. Want kunstmatige intelligentie is zeker niet hetzelfde als echte intelligentie.
Kunstmatige intelligentie berust op het blind volgen van starre regels, zonder bewustzijn van de samenhang
tussen de redeneerstappen, en zonder inzicht in de zinvolheid dan wel zinloosheid van de gevolgde regels.
Echte intelligentie daarentegen berust op het ontwikkelen van gedachtes vanuit inzicht in de samenhang
tussen de redeneerstappen. En de beweeglijkheid van die samenhang blijkt in schril contrast te staan met
de starheid van kunstmatige intelligentie.
In deze werkgroep gaan we ons allereerst verdiepen in dit verschil. En als we ons dat enigszins tot
bewustzijn hebben gebracht, kunnen we vervolgens de belangrijke vraag stellen: wat gebeurt er eigenlijk
met ons mensen, wezens met het vermogen van echte intelligentie, als we steeds meer gebieden van ons
leven inrichten volgens de logica van kunstmatige intelligentie?
Vita: Jesse Mulder studeerde filosofie aan de Universiteit Utrecht, waar hij tevens in 2014 cum laude
promoveerde op een proefschrift over begripsrealisme in de metafysica. Na anderhalf jaar als postdoc
binnen een interdisciplinair onderzoeksproject over verantwoordelijkheid en intelligente systemen te
hebben gewerkt, is hij nu docent en onderzoeker aan het Departement Filosofie (nog steeds in Utrecht).
Zowel in onderzoek als in onderwijs richt hij zich op de eenzijdigheden van heersende wetenschappelijke
opvattingen van mens, wereld, en van wetenschap zelf, en zoekt naar manieren om die eenzijdigheden te
overwinnen. Ons zelfbegrip als mensen heeft zijn bijzondere interesse, en in dat kader houdt hij zich bezig
met de impact van moderne technologieën op diverse lagen van het menselijke bestaan. Voordat Jesse aan
zijn academische opleiding begon heeft hij twee jaar aan de Hogeschool van de Christengemeenschap in
Stuttgart gestudeerd. Jesse woont met een jong gezin in Driebergen.
Andreas Neider: Übungen auf dem Weg zur Übernatur (in het Duits, zonder vertaling)
Es gibt heute unzählige Übungs- und Meditationswege. Dabei werden heute vor allem östliche Angebote
bevorzugt. Im Workshop wollen wir den westlichen Meditationsweg, der sich zunächst nicht nach innen,
sondern nach außen, zur Natur hinwendet, kennenlernen, und gemeinsame Übungen durchführen, die zu
einem Erwachen im Ätherischen, in einer Natur über der Natur, hinführen können.
Vita: Zie lezingen.
Frank R. Storm: Apokalypse en Informatietechnologie
In de Apokalypse beschrijft de ziener Johannes de toekomst van de mensheid en de aarde. Hij deed dat
bijna tweeduizend jaar geleden. Het lijkt er op dat de beelden die hij gebruikt niet aan actualiteit hebben
ingeboet. Met een weergaloze en beklemmende dramatiek vertelt hij hoe de mensheid overheerst wordt
door tegenmachten, door draken en demonen. En hij tekent de helden en de weg van de overwinning.
In de games, de computerspelen vind je dat alles in karikatuur terug. Helden en demonen, de vernietiging
van de cultuur en de lelijke vijand die uitgeschakeld moet worden. Johannes beschrijft geestelijke
realiteiten die in het spel van de wereld invloed uitoefenen op de cultuur en de levende aarde. Bijvoorbeeld
het gevaar dat de kunst ten onder gaat in de tomeloze hebzucht.
Uiteindelijk culmineert de Apokalypse in een nieuwe wereld. In de omgang met de techniek, in het
ontmoeten van de materie ligt een uitdaging tot omvorming, tot transformatie met behulp van de geest.
Vita: Na de studie in Stuttgart als priester in verschillende werelddelen werkzaam in de
Christengemeenschap sinds 1974.
Daarvoor afgeronde studie chemische technologie in Delft met onder andere een afstudeerscriptie over de
oorsprong van het leven. Thema: Materiele processen alleen voldoen niet als verklaring voor het leven bij
de overal waarneembare intelligentie in de natuur. In de studententijd in Delft deelname aan een
studentengroep Filosofie der Vrijheid.
Een cursus over de Apokalypse ( jeugdhuis van Land en Bosch) bracht veel in beweging. Na de gegroeide
overtuiging dat de techniek het zonder mij wel zou redden en een grote bezorgdheid voor het milieu nam ik
het besluit om me voor de religieuze vernieuwing in te zetten.
Johannes de Apokalypticus schouwde bijna tweeduizend jaar geleden achter de coulissen van het
wereldgebeuren. Hij zag de strijd om de mens. Dit is voor mij een belangrijke inspiratiebron. Onze tijd
vraagt om meer inzicht in de techniek.
Anne Rijke: Help, waar is mijn smartphone?
In plaats van door Natuur worden we in toenemende mate steeds nadrukkelijker omringd door Techniek.
Die techniek maakt een individualistische levensstijl mogelijk, vol nieuwe prikkels en uitdagingen,
schijnbaar naadloos aansluitend bij onze bewustzijnszieletijd.
Deze individualistische levensstijl lijken we in onze samenleving ook toe te willen passen op onze kinderen,
een democratische opvoeding, veel onderhandelen, aansluiten bij de leerbehoefte, vol gebruik maken van
digitale media enz.
We zijn vergeten dat een kind de ontwikkelingsgeschiedenis van de mensheid nog eens doormaakt. Van
natuur (eerste 7 jaren) via groepscultuur (2e 7 jaren) naar vorming van de eigen persoonlijkheid (3e 7
jaren). En dat zo op de passende tijd fysiek lichaam, etherlichaam, astraallichaam en IK gezond geboren
kunnen worden.
De menskunde en het leerplan van de Vrije Scholen sluit juist hierbij aan, om dit te verzorgen en niet te
vergeten. Dat het steeds moeilijker wordt dat vorm te geven omdat onze samenleving daar haaks op staat
is iets anders.
Kinderen van nu staan dichter bij de spirituele wereld en zijn kwetsbaarder en opener dan 100 jaar geleden.
Onze samenleving is in hoge mate overprikkeld en biedt steeds minder bedding voor kinderen om zich tot
vrije en zelfstandige mensen te ontwikkelen.
En tegelijk blijft het feit dat in de eerste 21 jaar nogmaals de mensheidsontwikkeling wordt doorlopen, uit
de schoot der goden via het ingebed zijn in en opzien naar de gezonde autoriteit tot de eigen
zelfstandigheid als vrije mens.
Hoe kunnen opvoeding en onderwijs dit proces blijven ondersteunen? En welke rol kan en mag ICT daar op
welk moment wel/niet in spelen?
Vita: GZ psycholoog/sociaal pedagoog. Sinds 1985 werkzaam in de jeugd gezondheidszorg en binnen het
Vrije School onderwijs.
Albert Vlug: Het wezen van de moderne techniek
We leven in een technisch milieu. De techniek omringt ons de hele dag door: als we het licht aan doen,
gaan autorijden en moderne media gebruiken. Hoe bewuster we techniek in het dagelijks leven gebruiken,
hoe meer we ons realiseren wat het de natuur kost om ons deze geluksmomenten te geven. Ook gaan we
ons afvragen of de wereld, die met techniek ontsloten wordt, wel de onze is; door ons gewild is.
Grootschalige toepassing van de techniek versnelt de acceptatie van techniek in de maatschappij. Binnen
de techniekfilosofie zijn 2 hoofdstromingen te onderscheiden: het essentialisme dat de techniek als een
'invisible hand' ziet, en dus (vrijwel) niet stuurbaar, en de constructivisten die de techniek zien als een
maaksel van de mens en dus stuurbaar. Door een bezinning op wat de techniek in wezen is, willen we
nieuwe richtingen in de techniek verkennen en morele impulsen zoeken om de ontwikkeling van de
techniek en de ontwikkeling van de mens(heid) op elkaar te betrekken. Ook willen we ontdekken wat we
als mens anders doen dan onze technische hulpmiddelen, zodat we weloverwogen kiezen wat we door
mensen en wat we door machines willen laten doen. Techniek wordt zo een spiegel om onvermoede
menselijke kwaliteiten te ontdekken, in te zetten en te ontwikkelen.
Vita: Als technisch ingenieur (TU Delft) ben ik gericht op de werking van alles, zowel in het materiële als in
het geestelijke. Tijdens mijn studie filosofie aan de VU Amsterdam, heb ik Nietzsche en Heidegger
bestudeerd, met hun adembenemende diagnoses. Maar het was Steiner die met een therapie komt voor
deze tijd. In mijn eindscriptie onderzocht ik de filosofie van de techniek: de relatie van het wezen van de
moderne techniek met de mens als verantwoordelijk en potentieel vrij wezen. Beroepsmatig ben ik
betrokken bij grote ICT projecten in de zorg. Wat kan je automatiseren en welke communicatie moet
tussen mensen blijven? Wat zijn de voorwaarden voor samenwerking? Hoe ziet de toekomst van de zorg er
idealiter uit?
Ik ben getrouwd en vertrouwd met mijn lief die haar zangpedagogiek op eigen wijze spiritueel vormgeeft. Ik
beleef soms de weltschmerz en voel me dan diep verantwoordelijk voor mezelf, de mensen en de
mensheid. Ik heb 3 schoolgaande kinderen en zie de noodzaak van de juiste opvoedkunst en ben
initiatiefnemer van de bovenbouw in Delft.
Aanvullende literatuur:
 Buddemaier Heinz, Wieviel Technik erträgt der Mensch?, Mitteilungen aus der anthroposophischen
Arbeit in Deutschland, Michaeli 2007, Nr. 241.
 Carr Nicholas, De glazen kooi: wat automatisering met ons doet, Mavem 2014.
 Head Simon, Mindless: Why Smarter Machines are making Dumber Humans, Basic Books 2014.
 Haverbeck, Werner Georg, Die andere Schöpfung, Urachhaus 1978.
 Neider Andreas, Der Mensch zwischen Über- und Unternatur, Das Erwachen des Bewusstseins im
Ätherischen und die Gefährdung der freien Kräfte, Freies Geistesleben 2012.
 Neider Andreas, Aufmerksamkeitsdeffizite: Wie das Internet unser Bewusstsein korrumpiert und was wir
dagegen tun können, Freies Geistesleben 2013.
 Neider Andreas, Medienbalance: Erziehen im Gleichgewicht mit der Medienwelt, Ein Elternratgeber,
Freies Geistesleben 2014.
 Patzlaff Rainer, Bildschirmtechnik und Bewustseinsmanipulation, Freies Geistesleben 1985.
 Patzlaff, Rainer: Der gefrorene Blick, Die physiologische Wirkung des Fernsehens und die Entwicklung des
Kindes; Freies Geistesleben, 2000. De bevroren blik; Kamerling, 2011.
 Prokofieff Sergej O., De esoterische achtergronden van elektronische media; Addendum in “De
verbondenheid met Rudolf Steiner, het mysterie van de grondsteenlegging”; Christofoor 2008.
 Schorel Edmond, Beeldschermbeelden, Opvoeden in het digitale tijdperk, Christofoor 2015.
 Schuberth Ernst, Erziehung in einer Computer-Gesellschaft, Datentechnik und die werdende Intelligenz
des Menschen, Freies Geistesleben 1990.
 Setzer, Valdemar: Computer in der Schule? Thesen und Argumente; Freies Geistesleben, 1992.
 Spitzer Manfred, Digitale dementie: hoe wij ons verstand kapot maken, Atlas Contact 2013.
 Steiner Rudolf, De De elektronische dubbelganger en de ontwikkeling van de computertechniek,
Pentagon 2013.
 Rudolf Steiner, De strijd om het mens-zijn: Aspecten van het kwaad, Vrij Geestesleven 2014.
 Turkle Sherry, The Second Self: Computers and the Human Spirit, Simon and Schuster 1984.
 Turkle Sherry, Alone Together: Why we expect more from technology and less from each other, Basic
Books 2011.