Inleiding - Mantelzorg

•
Opzet studie:
• Nagaan welke factoren een impact hebben op de ervaren
zorgbelasting van mantelzorgers in Vlaanderen
•
Belang studie :
• Inbreng mantelzorgers is onmisbaar maar het verlenen
van mantelzorg houdt ook risico’s in voor het
welbevinden van de mantelzorgers
• Belangrijk om effecten na te gaan want
mantelzorg zal in de toekomst nog
toenemen.
• Inzicht in de determinerende factoren
is onontbeerlijk voor het ontwikkelen
en evalueren van initiatieven
ter ondersteuning van de mantelzorg








Theorie
Doelstelling artikel
Data voor onderzoek
Variabelen en methode
Resultaten
Besluit
Uitdagingen voor de toekomst
bibliografie

Onderzoek gebaseerd op 2 theorieën
Stress-theoretisch perspectief
•Zorgnood = ervaren als stressvolle gebeurtenis
+ Subjectieve inbreng
stress-appraisal theorie
◦ Yates, Tennstedt en Chang
◦ 4 componenten oefenen samen een invloed uit op
het psychologische welbevinden van de
mantelzorger

4 componenten
1. Primaire stressoren: aard en omvang van de zorgnoden
1.
leiden tot een primaire beoordeling hoeveel zorg nodig is en
de geleverde zorg is afhankelijk van de inschatting van de
mantelzorger
2. Secundaire beoordeling: perceptie van overbelast te zijn
3. Mediërende factoren: effect van 1 en 2 wijzigen
1.
2.
Interne(aanwezigheid emotionele steun, gevoel van controle…)
Externe (gebruik van formele zorg)
4. Ervaren belasting: impact psychologisch welbevinden
Niet opgenomen in de theorie van Yates, Tennstedt en Chang
maar wel in studie
1. Achtergrond- en contextfactoren
2. Andere activiteiten of rollen die de mantelzorger opneemt

1.
Artikel gaat impact van 4 factoren na
Primaire beoordeling
Verwachting: hogere intensiteit verleende zorg
gaat samen met hogere belasting
2.
Bronnen
Verwachting: interne en externe bronnen zullen
belasting milderen
3.
Combineren van rollen door mantelzorger
Geen hypothese door verschillende resultaten
4.
Context- en achtergrondfactoren
Geslacht en sociale relatie

Postenquête “mantelzorg in Vlaanderen”
(2003)
◦ 4000 mensen
 Geregistreerd als mantelzorger van een zwaar
zorgbehoevende persoon
 Tussen 25-79 jaar oud
 Bieden minsten 3x per week hulp
= respresentatieve steekproef

Afhankelijke variabele
◦ ervaren zorgbelasting: gemeten a.d.h.v. 8 items (zie
tabel)
 hogere score duidt op een hogere zorgbelasting
Gemiddelde (standaardafwijking)
Ik vind het emotioneel belastend
3,45 (1,40)
Ik vind het fysiek belastend
3,26 (1,45)
Ik heb hierdoor te weinig tijd voor mezelf
2,82 (1,43)
Mijn sociaal leven lijdt eronder
2,78 (1,47)
Mijn gezinsleven lijdt eronder
2,58 (1,37)
Mijn gezondheid lijdt eronder
2,39 (1,41)
Ik vind het financieel belastend
2,38 (1,46)
Ik ben erdoor uitgeblust
2,20 (1,32)
Schaal zorgbelasting (N=2368)
2,75 (1,08)

1.
2.
3.
4.
Onafhankelijke variabele
Achtergrond- en contextvariabelen
Geslacht,leeftijd,sociale relatie, al dan niet
samenwonen
Primaire beoordeling of intensiteitvariabelen
Gemeten in uren die men besteedt aan de zorg,
duur van de zorg en type zorg
Bronnen
Interne: relatie met zorgbehoevende, diploma
hoger onderwijs, wederkerigheid
Externe: hulp die men ontvangt van anderen
Concurrerende rollen
Tewerkstelling, aanwezigheid kinderen, verlenen
mantelzorg aan meer dan 1 zorgbehoevende
persoon

Achtergrondvariabelen significant gerelateerd aan
ervaren zorgbelasting
Intensiviteitvariabelen significant gerelateerd aan een
hoger niveau van belasting
Bronnen gemengd beeld:

Concurrerende rollen


◦ Interne bronnen: Aanwezigheid verschillende types interne
bronnen gerelateerd aan lagere belasting
◦ Ondervinden hoge mate van wederkerigheid in zorgrelatie
◦ Externe bronnen: aanwezigheid hulp andere mantelzorgers
negatief verband, hulp van professionelen maakt geen
verschil
◦ Voltijds werkenden rapporteren lagere belasting , net als
wie samenwoont met kinderen

Multivariate analyse
◦ achtergrondfactoren: positieve band tussen leeftijd en
belasting valt weg na controle van andere
achtergrondfactoren
◦ Intensiviteit: na controle intensiviteit van de verleende
zorg wordt het effect van achtergrondfactoren
gereduceerd
◦ Bronnen:
 kwaliteit van de relatie oefent sterke impact uit
 Hogere opleiding en hulp ontvangen van professionele
hulpverleners niet langer gerelateerd aan lagere
zorgbelasting
◦ Andere rollen:uitoefening van werk geen verband meer
met belasting
 Overbelasting of positieve gevolgen van combineren van
rollen?

Uit de resultaten blijkt dat de sterkste effecten op de
zorgbelasting uitgaan van
◦ de intensiteit van de verleende zorg
 2 theorieën
 Slijtagehypothese
aanpassinghypothese
 Analyse bevestigd slijtagehypothese
◦ de kwaliteit van de relatie met de zorgbehoevende persoon
 Gemotiveerd door liefde en affectie: zorgbelasting minderen
 Zorg voor meerdere zorgbehoevende personen : hogere
belasting
◦ het geslacht van de mantelzorger
 Context en de achtergrondfactoren hebben belangrijke impact
op mate van belasting: vrouwen andere copingstijl?
◦ de aard van de sociale band met de zorgbehoevende persoon
 partner en kind meer belastend
Bijkomend:
1. Externe bronnen = geen verlagend effect : pas
inroepen indien te laat
2. Belangrijk om de aard van rollen in rekening te
brengen
3. Aard van gezondheidsproblemen en
probleemgedrag kunnen ook rol spelen MAAR in
enquête te weinig info

Onderbelicht: positieve gevolgen
◦
moeilijker te voorspellen dan ervaren
zorgbelasting
Aandacht voor
relatie tussen
mantelzorger &
zorgbehoevend
e
Georganiseerde
beroepsmatige
hulp!
•Aanvullend op
de mantelzorg
Draag ook
zorg voor de
mantelzorger!
Vermijden
overbelastin
g!
•Tijdig ingrijpen
Mantelzorg
= keuze !
•Voldoende
alternatieven
zijn


BENEDICTE DE KOKER en THERESE JACOBS.
Hoe zwaar weegt de mantel? Determinanten
van de ervaren zorgbelasting bij Vlaamse
mantelzorgers. Tijdschrift voor sociologie, jg.
29, nr.2-3, p258-275,2008
Afbeelding
http://www.penoactueel.nl/public/image/sca
led/3488-350x260.jpg (geraadpleegd op
21.12.2009)