Schooltaalwoorden Vakwoorden

Schooltaalwoorden in de ISK
’De beste manier om ervoor te zorgen dat de leerling een woord
zal vergeten, is dat de leraar een korte, heldere uitleg van een
woord geeft en vervolgens doorgaat met de rest van de les.’’
Petra Popma
ITTA
23 april 2012
Werken aan woordenschat
• Het belang van
aandacht voor
woordenschat
• Welke woorden eerst?
• De didactiek van
woorden leren
Welke rol speelt …
…woordenschat in uw les?
Hoeveel woorden moet een
leerling kennen?
• Begin basisschool:
3000
• Eind groep 8:
10.000 (anderstalige)
17.000 (Ned.talige)
• U en ik ?
(20.000 – 60.000)
Verschillen tussen leerlingen
12-jarige Nederlandstalige
leerling kent gemiddeld
17.000 woorden
12-jarige anderstalige
leerling kent gemiddeld
10.000 woorden
De ISK-leerling heeft veel in te halen!
Stel:
10 woorden per dag =
50 per week = 2000
woorden per jaar
• Elk woord in context
• Elk woord in relatie
• Elk woord 7 x herhalen
Halen we dat?
Welke woorden zijn belangrijk?
Hoeveel % van de woorden
van een tekst moeten bekend zijn
om de tekst te begrijpen?
Wat zijn schooltaalwoorden?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
gebeurtenis
gebruik
gebruik maken van
gedachte
gedurende
geheugen
geregeld
geschikt
gesloten
geval
gewicht
gewoonlijk
gewoonte
gum
gunstig
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
vergroten
verhinderen
verklaren
verklaring
veroorzaken
verplaatsen
verplicht
verrichten
verschijnen
verschuiven
vertonen
vervolg
verwachting
Tekst Geschiedenisboek
Menselijke ......
‘Mijn ..... is mislukt: mijn familie en ik lijden
honger’.
In arme landen zijn boerenfamilies vaak
.......... van het eten dat ze zelf .......... . Ze
hebben geen geld om voedsel te kopen en
de ......... helpt hen ook niet. In Europa was
dat ooit ook zo. In de tijd tussen 500 en
1000 waren er .......... hongersnoden.
Menselijke rampen
‘Mijn oogst is mislukt: mijn familie en ik
lijden honger’.
In arme landen zijn boerenfamilies vaak
afhankelijk van het eten dat ze zelf
verbouwen. Ze hebben geen geld om
voedsel te kopen en de regering helpt hen
ook niet. In Europa was dat ooit ook zo. In
de tijd tussen 500 en 1000 waren er
regelmatig hongersnoden.
Schooltaalwoorden
Mens en maatschappij
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
activiteit
bereikbaar
bevolking
conflict
export
heelal
huidig
inwoner
overheid
neerslag
Schooltaalwoorden en
vakwoorden Wiskunde
Schooltaalwoorden
afmeting
afwijking
berekenen
deelbaar
gemiddeld
nameten
uitwerking
vereenvoudigen
vergelijking
zijde
Vakwoorden
beelddiagram
cirkelboog
grondtal
interval
kwadraat
priemgetal
trapezium
straal
wortelteken
Venndiagram
Schooltaalwoorden en
vakwoorden Natuurkunde
Schooltaalwoorden
Vakwoorden
Afkoelen
Afstellen
Eigenschap
Krimpen
Gekoeld
Niveau
Persen
Onderdompelen
Roeren
accubak
brekingshoek
capilair
condensor
kooksteentje
membraan
magneetkracht
reactietijd
koolzuurgas
Schooltaalwoorden…
• Komen veel en vaak voor in lesboeken en in instructie.
• Ze lijken heel algemeen.
• Ze zijn nodig om de teksten te begrijpen en het is ook
nodig ze zelf te gebruiken.
• Het zijn niet de vaktermen (dus niet de echte
wiskundewoorden, etc.).
• Elk vak heeft zijn eigen schooltaalwoorden.
• Ze krijgen vaak minder aandacht dan vakwoorden.
Schooltaalwoorden vmbo
Woordenschat in het ISK
• Woorden, woorden en woorden …
• Eerst algemeen dagelijkse woorden
• Daarna al snel schooltaalwoorden
- Algemene schooltaalwoorden
- Algemene vaktaalwoorden
• Systematische aanpak door taaldocent én
vakdocent
Schooltaalwoordenlijst
1. Taal- en vakdocent
 Welke woorden moet ik selecteren?
 Welke woorden moet ik uitleggen?
 Welke woorden moet ik herhalen en
controleren?
2. Leerlingen
 Welke woorden moet ik kennen?
 Welke woorden moet ik nog leren?
Didactiek bij woorden leren
Stap 1 - Selecteren
Stap 2 - Voorbewerken
Stap 3 - Uitleggen
Stap 4 - Herhalen &
oefenen
Stap 5 - Controleren
1. Woordselectie
Lees de tekst.
-
Onderstreep woorden die moeilijk zijn
voor uw leerlingen.
-
Omcirkel woorden die in de Basislijst
Schooltaalwoorden staan.
2. Voorbewerken
• Activeren van voorkennis
• Betrokken maken
• Leerbehoefte scheppen
Hoe leer je nieuwe woorden?
Wat doet u als u in de krant of in een
boek een onbekend woord tegenkomt?
Woorden leren is woorden
verbinden
Woorden worden geleerd in een context, in
verband met andere informatie:
• Een beeld (voorwerpen, illustraties,
beschrijvingen)
• Informatie over klank en schrijfwijze
• Woorden waarmee het woord een vaste
combinatie vormt
• Inhoudelijke informatie (verbinden met
bestaande kennis)
3. Uitleggen
Hoe legt u de woorden uit?
de oogst
geschikt
afmeting
Manieren van uitleggen
•
•
•
•
Definitie
Voorbeeldzin
Beeld: plaatje, uitbeelden
Eenvoudig synoniem
• Aansluiten bij bestaande kennis
• Uitbreiden van kennis
‘’De beste manier om ervoor te zorgen
dat de leerling het woord zal vergeten,
is dat de leraar een korte, heldere
uitleg van een woord geeft en
vervolgens doorgaat met de rest van
de les’’ (Nation, 1990, blz. 63)
Nation, I.S.P. (1990) Teaching and Learning Vocabulary. Newbury House
Publishers New York
Hoe onthouden we woorden?
•
•
•
•
•
Visueel
Klank
Idioom
Rijm
Concepten
•
•
•
•
Coördinatie
Super- en subordinatie
Synonymie
Collocatie
4. Herhaling en oefening
•
•
•
•
•
•
•
Woordenschrift gebruiken
Gesprekjes (5 minuten-oefeningen)
Spel (kaartjes, raden)
Gatentekst
Woorden in schema’s invullen
Schrijfopdracht met enkele woorden
Presentatieopdracht met woorden
(1-minuut spreekbeurt)
5. Controleren
• Terugvragen aan de hand van opdracht
(mondeling)
• Woorden laten gebruiken in schrijfopdracht
• Toetsje afnemen
Tips voor de (vak)docent
1. Kies de kernbegrippen in de vakinhoud (niet te
veel!).
2. Selecteer relevante schooltaalwoorden.
3. Bied de woorden aan in een concrete context.
4. Schrijf de woorden op het bord / flap.
5. Maak de betekenis zoveel mogelijk zichtbaar.
6. Zorg voor oefening van de nieuwe woorden.
7. Zorg voor herhaling (verschillende manieren).
8. Laat de leerlingen een woordenschrift aanleggen
Meer informatie?
Lies Alons
[email protected]
Petra Popma
[email protected]
ITTA / UvA
Spuistraat 210
1012 VT Amsterdam
020 – 525 3844