koopkracht en echte banen bezuinigen is geen werk

ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
KOOPKRACHT EN ECHTE BANEN
BEZUINIGEN IS GEEN WERK
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID FNV IN BEWEGING 2014
Inleiding
Sinds 2008 ligt de Nederlandse economie op zijn gat. Voor 2013 werd een licht herstel
voorzien, maar inmiddels blijkt de economie te krimpen. De belangrijkste reden
waardoor de groeicijfers lager uitvallen dan voorspeld zijn de achterblijvende
bestedingen, onder andere van de overheid. Door de crisis is het begrotingstekort van de
overheid sterk opgelopen. De uitgaven stijgen doordat meer mensen werkloos zijn en de inkomsten
dalen door lagere belastingopbrengsten als gevolg van minder werknemers en een lagere
loonstijging.
Om de overheidsfinanciën niet uit de hand te laten lopen hebben alle landen in de eurozone
afgesproken om hun begrotingstekort niet op te laten lopen. Het kabinet houdt vast aan de
bezuinigingsdrift, ondanks dat er goede redenen zijn om hiervan af te wijken. De bezuinigingsdrift
heeft een grote keerzijde. Bezuinigen betekent lastenverzwaringen voor mensen en/of minder
(kwalitatief goede) publieke dienstverlening van de overheid. Lastenverzwaringen zorgen voor een
lagere koopkracht (met name aan de onderkant) en minder publieke dienstverlening betekent
minder banen en aantasting van de kwaliteit van de arbeid. Lastenverzwaringen en minder banen
zorgen er beiden voor dat mensen minder te besteden heeft. En dat heeft weer effect op de
verkopen van vooral kleinere bedrijven. Waardoor daar weer mensen hun baan verliezen en de
overheid weer minder geld binnen krijgt en meer WW moet betalen. Nu het kabinet lijkt vast te
houden aan een nieuw fors bezuinigingspakket, komt Nederland in een vicieuze cirkel van lage groei
gevolgd door extra bezuinigingen. Dat dreigt nu.
Daarom is het belangrijk dat we nu investeren in de economie. Dat we zorgen voor voldoende
werkgelegenheid en fatsoenlijke lonen. Dat we werken aan kwalitatief goed werk met perspectief en
zekerheid. Dat werk veilig en gezond is. Dat we beschut werk betalen via de cao. Dat we
vakmanschap en professionaliteit voorop laten staan. En dat we werkgevers houden aan de
afspraken die we met ze maken, zodat cao’s niet door gebruik van allerlei constructies ontdoken
worden en concurrentie op arbeidsvoorwaarden mogelijk wordt. Zo kan het
consumentenvertrouwen weer stijgen en zullen de bestedingen langzamerhand opkrabbelen. Daarbij
is het van belang dat de lasten eerlijk verdeeld worden, zodat de gevolgen van de bezuinigingen niet
alleen terecht komen bij de groepen die het toch al zwaar hebben. Dat is de inzet voor het
arbeidsvoorwaardenbeleid 2013-2014.
Onze inzet komt niet uit de lucht vallen. In april van dit jaar heeft FNV in Beweging het Sociaal
Akkoord “Perspectief voor een sociaal én ondernemend land: uit de crisis, met goed werk, op weg
naar 2020” afgesloten met werkgevers en het kabinet. Het Sociaal Akkoord biedt perspectief omdat
het onzeker werk en ontduiking van cao’s aanpakt en investeert in werkgelegenheid. We hebben
uitgebreid met elkaar gesproken over onze inzet. We willen verder bouwen aan het sociaal akkoord,
1
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
ook aan de cao-tafel. Wij verwachten dat ook werkgevers en overheid de afspraken nog steeds
onderschrijven en zullen hen aan het sociaal akkoord houden, ook op arbeidsvoorwaardengebied.
De sectoren van FNV KIEM
Inleiding
De sectoren waarin de leden van FNV KIEM werkzaam zijn, kampen al jarenlang met
forse problemen
De grafische sector moet gelijktijdig drie problemen het hoofd bieden. Allereerst
natuurlijk de economische- en financiële crisis, waar heel werkend Nederland mee te maken heeft.
Ten tweede de zich alsmaar verder ontwikkelende concurrentie met het internet en tenslotte de sterk
afnemende werkgelegenheid als gevolg van de introductie van steeds betere, snelle apparatuur en
technieken.
Ook de uitgeverijen hebben het moeilijk. Herstel is helaas ook in 2013 uitgebleven. Zowel de
advertentieverkoop, als ook de oplages van kranten en tijdschriften namen af. Opvallend is wel dat bij
een aantal dagbladen de digitale oplage het verlies van de printoplage niet alleen heeft
gecompenseerd, maar dat dit zelfs tot een stijging van de totaal betaalde oplage heeft geleid. De
voorzichtige conclusie kan worden getrokken dat de eerste contouren van een nieuwe digitale
uitgeverswereld langzamerhand zichtbaar worden.
Kunst, cultuur en media worden al jaren achtervolgd door bezuinigingsoperaties van verschillende
kabinetten. De structurele bezuinigingen van honderden miljoenen op muziek, dans, kunst, cultuur,
televisie, film en media leiden tot een ongekende kaalslag. Het betekent het verlies van duizenden
banen in de creatieve sector. De bezuinigingen op cultuursubsidies, de cultuurfondsen,
podiumkunsten en beeldende kunst hebben diepe wonden geslagen en actueel zijn de enorme
bezuinigen op de publieke omroep. Ook de lagere overheden schrappen in hun bezuinigingsdrift fors
op kunst en cultuur. Naast gemeenten bezuinigen ook provincies op kunst en cultuur. Ook daar gaat
in het totaal om honderden miljoenen. Samenvattend kunnen we stellen dat de werkgelegenheid in
onze sectoren verder afneemt en dat flexibele contracten en gedwongen zelfstandigheid toenemen.
Dit betekent dat -afhankelijk van de situatie in de sectoren- door FNV KIEM prioriteiten zullen worden
gesteld en verantwoorde keuzes zullen worden gemaakt op het gebied van de werkgelegenheid en
arbeidsvoorwaarden.
Ook voor onze leden die behoren tot de categorie uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden is de
situatie verre van rooskleurig. Het sociale vangnet krimpt steeds verder en voor onze leden die in een
uitkeringssituatie zitten, dreigt een verdere aantasting van het inkomen. Voor onze gepensioneerden
is de situatie eveneens moeilijk. De beslissing van onze pensioenfondsen, om de niet toegekende
indexaties -vanaf 2008 ruim 10% - alsnog toe te kennen aan de deelnemers lijkt nog ver weg en
sterker nog: een korting op de pensioenen in 2014 is zeker niet uitgesloten.
Inzet 2014
We komen tot de volgende uitgangspunten voor het arbeidsvoorwaardenbeleid van 2014:
• Gewoon goed werk;
• Werkgelegenheid;
• Loon;
2
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
• Naleving.
Daarnaast willen we op pensioengebied afspraken maken om voor iedereen ook in de toekomst een
goed pensioen af te spreken.
Gewoon goed werk is al een aantal jaren heel belangrijk voor de FNV. Gewoon goed werk is werk dat
voldoende inkomen en inkomenszekerheid oplevert, dat zekerheid biedt over je werk en
werktijden, dat veilig en gezond is en dat toegang biedt tot sociale zekerheid. We willen
slechte flex verminderen en ontduiking van de cao door schijnconstructies aanpakken.
De kwaliteit van ons werk staat in steeds meer sectoren onder druk. Steeds vaker zijn er
te weinig (ingewerkte) collega’s of te weinig uren om de kwaliteit te leveren die we graag willen
leveren.
Denk hierbij aan de schoonmaak waar medewerkers steeds minder minuten krijgen om een wc
schoon te maken, het onderwijs waar leraren steeds grotere klassen krijgen, waardoor ze
onvoldoende aandacht aan de leerlingen kunnen schenken en de zorg waar steeds minder mensen
voor steeds meer patiënten moeten zorgen. Oorzaak hiervan is dat op papier de financiële som moet
kloppen en de kosten zo laag mogelijk moeten zijn. Of er daadwerkelijk voldoende mensen zijn om
kwaliteit te leveren is vaak niet aan de orde. Om die som te laten kloppen moeten werknemers ook
steeds vaker bureaucratische regeltjes volgen en handelingen registreren, waardoor er minder
ruimte is om met elkaar het eigen werk in te richten. Daar willen we verandering in brengen: de
kwaliteit van het werk wordt weer leidend in hoe we ons werk doen, niet hoeveel minuten we er
maximaal aan mogen besteden om de financiële som te laten kloppen.
Gewoon goed werk in de sectoren van FNV KIEM
De Grafimedia heeft te maken met grote veranderingen in de aard en kwaliteit van het
werk. De introductie van steeds betere, snelle apparatuur en technieken vraagt veel van
onze leden die in deze sector werkzaam zijn. Het spreekt vanzelf dat gewoon goed werk
ook betekent dat werknemers in staat moeten worden gesteld hun kennis en
vaardigheid minimaal op peil te houden. Dit betekent concreet dat moet worden ingezet op het
bevorderen van opleiding, bij- en nascholing van werknemers in deze branche. Op een aantal
plaatsen wordt op voorstel van FNV KIEM gewerkt met een loopbaan-apk voor werknemers. Deze
inzet is inmiddels in de cao verwoord, waarbij we in het verlengde van de afspraken willen inzetten op
de naleving van die afspraken. Voor zowel de Grafimedia-, als ook de Creatieve sector is het van
belang de kwaliteit, organisatie en uitvoering van de vak- en beroepsopleidingen en vakvoorlichting
verder te bevorderen. Ook is het van belang om voor onze leden in de Creatieve sector te zorgen dat
flexibiliteit geen synoniem wordt voor werknemers zonder rechten. Gedwongen zelfstandigheid moet
worden voorkomen. Tijdelijke werknemers met kleine contracten moeten voorrang krijgen bij het
vervullen van vacatures.
Uitganspunt is en blijft: wanneer de aard van de werkzaamheden werk voor onbepaalde tijd betreft,
levert dat altijd een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd op.
FNV KIEM is van mening dat flexibele arbeid inherent is aan de aard van de werkzaamheden in de
creatieve sector en als zodanig mogelijk moet zijn en blijven, omdat hiermee ook de belangen van de
leden van FNV KIEM hiermee zijn gediend. Een sectorale uitzondering op het sociaal akkoord is onder
voorwaarden daarom niet alleen gerechtvaardigd, maar nastrevenswaardig.
3
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
In de creatieve sector is het auteursrecht van groot belang, omdat dit niet zelden voor een
substantieel deel van het inkomen zorgt en een instrument is om cultureel te ondernemen. Binnen dat
domein staat de positie van makers door een combinatie van factoren binnen Nederland, Europa en
wereldwijd onder druk. Makers en uitvoerend kunstenaars in de creatieve industrie staan voor de
uitdaging hun positie te verbeteren door beter samen te werken. FNV KIEM wil haar leden in de
sectoren hierbij ondersteunen.
Bijzondere aandacht is noodzakelijk voor de zelfstandige zonder personeel (zzp’er). De zzp’er ontbeert
op dit moment een sociaal vangnet. Wil de zzp’er zich beschermen tegen de risico’s van
inkomensverlies door ziekte of arbeidsongeschiktheid, dan moet betrokkene hiervoor zelf
maatregelen treffen. De overheid wijst elke verantwoordelijkheid af en is van mening dat de zzp’er
zelf moet inschatten welke risico’s worden gelopen. FNV KIEM wil ook gewoon goed werk voor de
zzp’er.
Dit betekent onder andere de mogelijkheid om collectief te onderhandelen over tarieven en een
fatsoenlijk sociaal vangnet inclusief pensioen.
Werkgelegenheid is zeker nu van groot belang. We willen dat iedereen kan werken, ook mensen die
zijn aangewezen op beschermd werk. We willen dat mensen die werkloos dreigen te
worden, geholpen worden naar ander werk, dat dan ook gewoon goed werk moet zijn.
We zetten er op in om collectief afspraken te maken over de aanvulling op de WW, zoals
afgesproken in het sociaal akkoord voor wat betreft de verlaging van de opbouw, de
hoogte en/of de duur van de uitkering. We weten dat we langer door moeten werken, maar dat
willen we graag op een fatsoenlijke manier kunnen doen. Werkgevers moeten investeren in
werknemers, bijvoorbeeld in opleidingen. En we werken aan investeringen in werkgelegenheid,
bijvoorbeeld door de afspraken uit het Energieakkoord uit te werken en sectorplannen te maken.
Werkgelegenheid in de sectoren van FNV KIEM
De werkgelegenheid in de sectoren van FNV KIEM staat onder druk. De combinatie van afnemende
werkgelegenheid in de grafische industrie als gevolg van onder andere nieuwe technieken en de
enorme bezuinigingen op kunst, cultuur en media betekent dat veel mensen hun werk in de sectoren
geheel of gedeeltelijk verliezen. De beste vorm van inkomenszekerheid is werkzekerheid. Van-werknaar-werk-trajecten moeten een balans bieden tussen flexibiliteit en zekerheid. Dit maakt dat wij
moeten inzetten op afspraken die onze leden een reële kans geven om trajecten van werk naar werk
positief af te ronden. Dit vereist innovatieve afspraken met alle betrokken partijen en goed
werkgeverschap. Dit is ook het komende jaar een speerpunt van beleid.
Loon en koopkracht gaan hand in hand. Bezuiniging op bezuiniging hebben de portomennee steeds
verder geleegd. De cijfers van het Centraal Planbureau laten zien dat Nederland een
gezonde economie heeft, waar ruimte is voor welvaart voor iedereen.
In plaats van te bezuinigen is een tegengestelde strategie gewenst:
Arbeidsvoorwaardenruimte zou zo veel mogelijk moeten worden aangewend voor
bestedingen en daarmee herstel van de werkgelegenheid. De FNV zal er in 2014 alles aan doen om
de beschikbare economische arbeidsvoorwaardenruimte om te zetten in geld voor werknemers en
arbeidsvoorwaarden die zekerheid scheppen in onzekere tijden. Gezien de achterblijvende
4
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
koopkracht en hoge inflatie kiest de FNV daarom voor een looneis van maximaal 3% en ruimte om
verder te werken aan onze Gewoon goed werk-agenda. De loonstijging kan gedeeltelijk ook in centen
in plaats van procenten worden gerealiseerd.
Loon en koopkracht voor de sectoren van FNV KIEM
FNV KIEM sluit zich aan bij de observaties van de FNV die leiden tot de inzet ten aanzien
van de ontwikkeling van het loon en de koopkracht. Echter de inzet voor de
arbeidsvoorwaarden bij FNV KIEM ligt primair bij de verschillende sectorraden en/of
vakgroepen. Per sector kunnen -rekening houdend met de actuele situatie- afwegingen
worden gemaakt die leiden tot een verschillende uitkomst. De FNV komt op basis van haar
overwegingen uit op een maximale looneis van 3%. Voor FNV KIEM zal de maximale looneis per
sector en/of vakgroep worden vastgesteld op basis van de eerder genoemde omstandigheden in
sector.
Naleving van de gemaakte afspraken wordt steeds belangrijker. Als we iets afspreken, willen we ook
dat werkgevers zich er aan houden. We willen niet dat zij constructies verzinnen om
onder de afspraken uit te komen. Afspraak is afspraak!
Naleving in de sectoren van FNV KIEM
Ook in de sectoren van FNV KIEM worden we helaas soms geconfronteerd met
werkgevers die hun verplichtingen gewoon weg niet nakomen, of met ondoorzichtige
constructies deze proberen te ontwijken. Het is ook daarom dat FNV KIEM zich van
harte aansluit om van de naleving een belangrijk punt te maken.
Invulling inzet 2014 door FNV KIEM
De FNV wil een aantal uitgangspunten in de cao’s uitwerken. Deze uitgangspunten zijn
hieronder opgenomen. FNV KIEM sluit zich hierbij aan voor zover deze relevant zijn voor
onze sectoren en deze de instemming hebben van de verschillende sectorraden en/of
vakgroepen. Per sector kan deze uitwerking verschillen. In de ene sector zal de nadruk
meer op werkdruk liggen, in de andere meer op gelijk loon voor gelijk werk. Ten aanzien van flexwerk
is de inzet om met de werkgevers afspraken te maken over de doorstroming van flexwerk naar
vastwerk. Als tussenstap kan het noodzakelijk zijn om In bepaalde sectoren (zoals de omroep)
afspraken te maken over percentages tijdelijke/vaste contracten, percentages en percentages
werknemers/zzp'ers. Uitgangspunt daarbij blijft echter dat flexibiliteit moet zijn ingegeven door de
aard van het werk en niet verder gaan dan passend en noodzakelijk is.
De hoofdlijnen spreken we gezamenlijk af. Dat zijn de volgende onderwerpen:
•
Gewoon goed werk betekent dat we:
o Veilig en gezond werk voorop zetten;
5
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Onzekerheid beperken door de doorstroom van bijv. tijdelijke contracten naar vast werk
te vergroten;
Vormen van slechte flex/onzeker werk beperken door bijv. payrollen en 0urencontracten aan te pakken;
Aanbesteden goed regelen zodat mensen aan het werk kunnen blijven en de werkdruk
niet steeds hoger wordt;
Vakmanschap/professionaliteit voorop zetten en werknemers de ruimte geven om hun
werk goed te doen zonder alles te moeten doen volgens allerlei bureaucratische
regeltjes
Werkdruk aanpakken
De kwaliteit van (publieke) dienstverlening niet verder onder druk laten zetten;
Gelijke rechten ongeacht contractsoort vastleggen zodat de ene werknemer niet
goedkoper kan zijn dan de andere, bijv. door toepassing volledige inleen cao, naast
loononderdelen in elk geval ook scholingsmogelijkheden;
Schijnconstructies aanpakken zodat concurrentie op arbeidsvoorwaarden tegengegaan
wordt;
Werken aan verbeteringen van de sociale zekerheid zodat je ongeacht je contractvorm
bescherming tegen werkloosheid en arbeidsongeschiktheid opbouwt;
Zeggenschap en Het nieuwe werken: zeggenschap over arbeidstijden met arbeid en
zorg combineren.
•
Werkgelegenheid betekent dat we:
o Duurzame inzetbaarheid en levensfasebewust personeelsbeleid bevorderen; o.a. door
goed scholingsbeleid;
o Wajongers, jongeren en SW-ers meenemen in werkgelegenheidsafspraken die zo
concreet mogelijk moeten worden, de afspraken uit het sociaal akkoord hierover
uitwerken en vooruitlopend op de Participatiewet 1 plek per 50 werknemers reserveren;
o Inzetten op cao-afspraken over de aanvulling op de WW zoals afgesproken in het
sociaal akkoord voor wat betreft de verlaging van de opbouw, de hoogte en/of de duur
van de uitkering;
o Werken met behoud van uitkering alleen tegen cao-loon mogelijk maken om
concurrentie op arbeidsvoorwaarden tegen te gaan;
o Jeugdwerkloosheid aanpakken;
o Mens volgt werk opnemen in cao’s: bij uitbesteding en aanbesteding blijven mensen het
werk doen dat ze deden tegen dezelfde arbeidsvoorwaarden;
o Werkzekerheidsafspraken maken gericht op behoud en uitbreiding van
werkgelegenheid voor al het personeel, waarbij we rekening houden met de belangen
van jongeren en ouderen bijv. door ouderen 80% te laten werken tegen 90% van het
loon en 100% pensioenopbouw; de ruimte die vrijkomt wordt omgezet in banen voor
jongeren.
•
Loon en koopkracht betekent dat we:
o Looneis stellen van maximaal 2½%;
o Gelijk werk voor gelijk loon ongeacht contractsvorm vastleggen zodat er geen
ondermijning van arbeidsvoorwaarden plaatsvindt;
6
ARBEIDSVOORWAARDENBELEID 2014
o
o
o
•
Laagste loonschalen verhogen tot 130% WML, waarbij ruimte blijft voor arbeidsplekken
tussen 100% en 120% WML voor mensen met een arbeidsbeperking, overeenkomstig
het sociaal akkoord;
Jeugdlonen afschaffen;
Topbeloningen aanpakken.
Naleving betekent dat we:
o Afspraken maken over de controle op naleving van de cao.
o Garantie over vakbondswerk willen om zo ook toegang tot de werkvloer te hebben;
o Ontduikingsconstructies aanpakken die tot ondermijning van cao-afspraken leiden;
o Omkering van de bewijslast invoeren: de werkgever moet op verzoek aantonen dat hij
de cao naleeft;
o De werkingssfeer van cao’s aanpassen zodat iedereen die hetzelfde werk doet dezelfde
arbeidsvoorwaarden krijgt.
7