Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert 1 Denkactivering met

Kijk eens als een ...
Denkactivering met Reflecto:
metaforen voor denkattitude, zelfsturing en
denkvaardigheden
Jannes Baert
[email protected]
Kijk eens als een ...
Training van denkvaardigheden
• “Denk toch eens wat BETER na!” is gemakkelijk
gezegd, maar hoe trainen we denkvaardigheden?
• gaan we kinderen leren werken met denkstappen?
4 fasen om een probleem op te lossen.
De beren van Bash and Camp ...
Hoe?
iedereen kent ze wel, maar ...
wat?
• kennen jullie dat?
• hoe gebruiken jullie dat?
• werkt deze methodiek?
• de fase waarin het probleem
Hoe? geanalyseerd wordt
Welke?
hoe?....... • de fase waarin gezocht wordt naar een
oplossingsstrategie
...
Hoe?
ik doe.... • de fase waarin het vooropgesteld werkplan
uitgevoerd wordt
..
ik kijk na. • de evaluatiefase.
wat is hier de essentie?
wat ontbreekt?
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
Hoe?
deze 4 fasen zijn eigenlijk
4 lege dozen
1
Training van denkvaardigheden
4 fasen om een probleem op te lossen.
• “Denk toch eens wat BETER na!” is gemakkelijk
• geven een tijdskader
• suggereren een vaste volgorde maar die kan niet strikt
opgevolgd worden
• de veronderstelde vaardigheden zitten niet vervat in het
beeld dat opgeroepen wordt.
hoe en wat denkt een beer?
gezegd, maar hoe trainen we denkvaardigheden?
• We gebruiken de kracht van “metaforisch denken”
• We koppelen de diverse denkvaardigheden aan de
metafoor van een beroep of een figuur
• hoe gebeurt de sturing van het denken?
Kernpunten Reflecto
Kernpunten Reflecto
• Reflecto wil leerlingen bewust maken van hun
denkvaardigheden en ev. aanleren.
• Reflecto wil leerlingen instrumenten geven om hun
denkvaardigheden optimaal te gebruiken.
• Reflecto: is een zaak van de “economie” van de
hersenen: efficiëntie zoveel mogelijk bereiken.
• Reflecto is een managementsmodel voor gebruik van
onze hersenfuncties
• Reflecto wil leerlingen leren hoe ze controle over hun
eigen leer- en denkproces kunnen verwerven
• Daarbij is zelfspraak is een essentieel instrument: het
is met woorden dat we sturing geven aan onze
hersenen.
P.P. Gagné
P.P. Gagné
Situering van Reflecto (2)
Situering van Reflecto (1)
• De meeste leerlingen hebben nood aan
ondersteuning bij het ontwikkelen en uitbouwen van
leerstrategieën en werkhoudingsvaardigheden.
• Reflecto biedt een aanzet om de eindtermen "Leren
leren“ concreet in de klaspraktijk te brengen.
• Reflecto komt tegemoet aan negatieve ervaringen
met leren leren
– bv. ervaringen met de 4 beren van Meichenbaum
– leerlingen nemen vaardigheden niet op
– transfer ontbreekt
• Reflecto biedt een geïntegreerde benadering
• Reflecto omvat cognitie en metacognitie.
• Reflecto omvat executieve functies.
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
–
–
–
–
een duidelijke visie
uitbouw van leerlijnen
opstellen van doelen op vlak van denktraining
elke therapeut/leerkracht: inzichten, kennis en
vaardigheden
2
EEN COGNITIEF
MANAGEMENTMODEL
Een cognitief managementsmodel
Efficiënte informatieverwerking veronderstelt
competentie op 5 niveaus
Reflecto
MENTALE PROGRAMMA’S
Reflecto
PROCEDURES
ZINTUIGLIJKE TRANSACTIES
• Niveau 1:
• beheersing van zintuiglijke transacties.
COGNITIEVE
• hier komt de informatie binnen
• situeert zich in het "NU"
INSTRUMENTEN
Reflecto
COGNITIEVE HANDELINGEN
Reflecto
ZINTUIGLIJKE TRANSACTIES
• informatieverwerking in drie dimensies: visueel,
verbaal/auditief en kinesthetisch.
Een cognitief managementsmodel
COGNITIEVE HANDELINGEN
• Niveau 2:
• beheersing van cognitieve handelingen.
• "je moet iets doen met de binnengekomen informatie"
• situeert zich in het verleden-heden-toekomst
• opeenvolgend, aaneengeschakeld “mentale zin”
Een cognitief managementsmodel
PROCEDURES
Elementen van mentale zin
De 7 cognitieve handelingen
• Visuele beelden heroproepen
• Visuele constructie
• Auditieve boodschappen
heroproepen
• Auditieve constructie
• Interne dialoog - zelfspraak
• Cognitief comfort
• Cognitief ongemak
Een cognitief managementsmodel
MENTALE PROGRAMMA’S
• Niveau 3:
• beheersing van procedures.
• denkhandelingen verlopen meer en meer economisch
verhogen efficiëntie
• organisatie en planning vereenvoudigen de uitvoering
van een taak
• Niveau 4:
• beheersing van cognitieve programma’s.
• beschikken een reeks basis-strategieën
• om dagdagelijkse problemen op te lossen
• op zoek naar een methodische aanpak.
(probleemherkenning, planning, uitvoering, controle,…)
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
3
Cognitieve instrumenten
Een cognitief managementsmodel
COGNITIEVE
INSTRUMENTEN
Reflecto
• Niveau 5:
• Beheersing van cognitieve instrumenten.
• het meta-niveau, managementsniveau
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Perceptie + selectie van informatie.(analyse)
Geheugen (opslaan en oproepen van informatie.)
Verkennen (divergent en flexibel denken)
Organiseren (plannen uittekenen).
Produceren van informatie (nauwkeurig uitvoeren)
Zelfcontrole- procescontrole
Zelfevaluatie- productverificatie
• al deze vaardigheden op mekaar afstemmen
• hier heeft Reflecto zijn nut.
De cognitieve instrumenten
Onze metaforen
DETECTIVE
Taken
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bij elke figuur past:
1. een SCRIPT = de zelfspraak
2. een SCENARIO = de taken
vaststellen
waarnemen
speuren
te weten komen
ontdekken
onthullen
onderzoeken
vragen
zoeken
ondervragen
observeren
bekijken
snuisteren
DETECTIVE
DETECTIVE
Zelfspraak
• Ik vertel over de dingen die ik zie.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Heb ik overal gekeken?
Wat zie ik?
Wat heb ik gehoord?
Wat betekent dit?
Wat heb ik begrepen?
Wat is belangrijk?
Waar gaar het over?
Wat wordt hier gevraagd?
Wat heb ik nodig?
Zijn er bruikbare tips, hints, info?
Begrijp ik de vraag volledig?
Wat zoek ik?
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
Attitude
•
•
•
•
•
•
Gedreven
Nauwgezet
Desnoods nog eens kijken
Grondig
Niet alleen wat meteen opvalt
...
4
OPSLAAN VAN KENNIS
BIBLIOTHECARIS
BENADERINGEN EN STRATEGIEEN
HERSENEN…OM ZICH TE HERINNEREN
BIBLIOTHECARIS
Zelfspraak
• Wat weet ik hierover?
• Waaraan doet dit mij denken?
• Ik vertel mezelf over wat ik moet
onthouden.
• Ik sla het op in mijn geheugen.
• Ik maak een foto in mijn hoofd om
dit beter te onthouden.
• Ik schrijf mijn ideeën op.
• Ik schrijf op wat belangrijk is om
te onthouden.
• Ik herhaal wat ik moet onthouden.
• Ik maak beelden en koppel die
aan wat die ik moet onthouden.
• Ik maak een film in mijn hoofd.
Zelfspraak
BIBLIOTHECARIS
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Taken
herinneren, onthouden
bewaren, beveiligen
een dossier aanleggen
verzamelen
een lijst opstellen
doen terugdenken aan
oproepen uit geheugen
opbergen, opslaan
bewaren wegbergen
registreren
vastleggen, opnemen
in bewaring houden
bijhouden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ARCHITECT
•
•
•
•
•
•
•
•
Hoe ga ik te werk?
Wat is mijn plan?
Hoe zal het eruit zien als het af is?
Wat moet er eerst gebeuren?
Wat is het eerste dat ik moet doen?
Hoe organiseer ik dit?
Wat is het volgende?
Ik werk met oog op wat nog
moet komen.
• Ik breng de verschillende stukken
informatie samen.
• Ik organiseer/orden mijn ideeën.
• Ik bereken hoeveel tijd
ik zal nodig hebben.
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
ARCHITECT
Taken
plannen, plan maken
organiseren, ordenen
regelen, voorbereiden
voorzien wat nodig is
instructie geven
verbanden leggen
vooruitzien
anticiperen
programma opstellen
een project opstellen
voorspellen
rangschikken, schikken
inzicht hebben
overzicht op het geheel hebben
Taken
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ONTDEKKER
verbeelding gebruiken
zich inbeelden
zich voorstellen
iets nieuws maken
creëren
creatieve dingen doen
ontdekken, verkennen
onderzoeken
omvormen, veranderen
omzetten, omtoveren
herscheppen, vervormen
uitvinden, uitdenken
bedenken, verzinnen
5
Zelfspraak
ONTDEKKER
VERKEERSLEIDER
Taken
• Is er een andere manier om dit te doen?
• Wat zou er gebeuren indien … ?
• Wat gebeurt er indien ik begin met deze
stap in plaats van met een andere stap?
• Misschien zou ik een andere manier
moeten uitproberen om dit te doen.
• Kan ik dit vanuit een andere hoek
bekijken?
• Kan ik dit op een andere manier
bekijken, zeggen of doen?
• Ik wijk af van de ingeslagen weg.
• Ik bereik meer dan mijn huidige grenzen.
• Ik maak iets nieuws.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
het proces opvolgen
op de monitor volgen
sturen
signaal geven als het fout loopt
opletten voor
op de uitkijk staan
inspecteren
permanent evalueren
toezicht houden op
vaststellen, onthullen
opmerken, waarnemen
doen opvallen
de aandacht trekken op
alarmeren, waarschuwen
VERKEERSLEIDER
WERKMAN
Zelfspraak
•
•
•
•
•
Taken
Verloopt het oplossen zoals ik het gepland heb?
Volg ik de juiste weg?
Is dit de juiste manier om dit te doen?
Lijkt het alsof er iets fout is?
Let ik op voldoende op wat ik
hoor, zie en doe?
Is er iets dat ik niet begrijp?
Is er iets waarover ik onzeker ben?
Wat kan ik doen om dit op te lossen?
Weet ik wat ik nodig heb
om verder te doen?
Lijkt alles in orde te zijn?
•
•
•
•
•
Zelfspraak
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
WERKMAN
•
•
•
•
•
•
Ik verwijs naar mijn plan.
Heb ik alles wat ik nodig heb?
Ik doe alles in de opgegeven volgorde.
Ik werk nauwgezet.
Ik vertel mezelf over dingen die ik doe.
Ik vergewis me ervan dat dit
is wat ik wilde doen.
• Ik hou in gedachten
wat ik mezelf verteld heb.
• Ik respecteer mijn plan.
• Ik hou me aan iedere stap
van het plan.
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
bouwen, opbouwen
uitvoeren
maken, vervaardigen
vorm geven
schrijven
tekenen
tot stand brengen
voltooien
produceren
voortbrengen
realiseren
tot uitvoering brengen
actief aan het werk gaan
Taken
SCHEIDSRECHTER
• evalueren, bespreken
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
nakijken
samenvatten, herhalen
kritisch beoordelen
beoordelen
geschiktheid beoordelen
waardering uitspreken
meten, opmeten
opmerken
wegen, afwegen
bevragen, toetsen
verbeteren, corrigeren
bijwerken, verbeteren
op een hoger niveau brengen
6
Zelfspraak
SCHEIDSRECHTER
• Heb ik gedaan wat gevraagd werd?
• Ik vergelijk mijn resultaat met wat ik vooraf in
gedachten had.
• Heb ik alles nagekeken?
• Ben ik tevreden over wat ik gedaan heb?
• Hoe weet ik of het correct is?
• Kan ik uitleggen hoe ik tot dit
resultaat gekomen ben?
• Heb ik alles gecontroleerd?
• Heb ik mijn plan gevolgd?
• Ik ben kritisch voor wat ik deed.
• Is het nuttig om, wat ik deed,
te onthouden voor later?
COGNITIE EN EMOTIE
Ontwikkelen van zelfvertrouwen
•IK ZET MIJ IN: Voor wie? Voor wat?
•IK RISKEER: Grenzen terugduwen
•IK GA VOORUIT: Ik hou doelen voor ogen
•IK MAAK GEBRUIK VAN MIJN
FOUTEN: Feedback en flexibiliteit
•IK ZET DOOR: inzetten van de hulpbronnen
en volharden in het engagement
•IK ZOEK HULP:
Wat heb ik tekort om door te gaan?
COORDINEREN & HARMONISEREN
Een aantal concrete activiteiten
• gericht op het leren kennen van de metaforen
• gericht op het leren gebruiken van de metaforen
• gericht op specifieke vaardigheden binnen de
competentieniveaus
• gadgets
Zelfevaluatie
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
7
Diagnostiek en evaluatie
De EF in beeld brengen
Executieve functies
• EF zijn cognitieve processen die nodig zijn voor
doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag.
– vooruitdenken, impulsen onderdrukken, tijdelijk
informatie opslaan, flexibel denken, strategisch
denken, gedrag aanpassen op basis van feedback.
– essentieel voor het uitvoeren van nieuwe en moeilijke
taken waarbij voortdurende bewuste aandacht en
inzet nodig is.
(Smidts en Huizinga, 2009)
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
PREF
• Doel
• Deze vragenlijst beoogt het opstellen van een profiel
waarop je - in het algemeen - de kwaliteit en de
inzet van executieve functies van een leerling kan
aflezen.
•
•
•
•
•
•
activatie/initiatie
inhibitie
flexibiliteit
planning en organisatie
werkgeheugen
emotionele zelfregulering
8
PREF
• Werkwijze
• 1. Stel jezelf telkens de vraag: «In welke mate is de
vermelde uitdrukking kenmerkend voor deze
leerling?»
• 2. Omcirkel de score die het best hierbij aansluit.
• 3. Tel de scores per categorie samen en noteer bij
'som' (links v.items).
50
APPRENDRE… une question de gestion et d’organisation
0 = zwak
12 = sterk
APPRENDRE… une question de gestion et d’organisation
51
Tot slot
• Met Reflecto laten we het kind een team van
‘denkmannetjes’ bij zichzelf ontdekken, die helpen om
efficiënt informatie op te nemen, verbanden te leggen,
beslissingen te nemen, te leren uit fouten, …
• Reflecto wil de kinderen
actief aan het denken zetten
Hinderkoppen 11/10/2013 Jannes Baert
9