wat werkt bij de aanpak van armoede?

WAT WERKT BIJ DE
AANPAK VAN ARMOEDE?
WAT WE KUNNEN LEREN VAN
EMPOWERMENT
16 MAART 2016
Werkconferentie Sint Laurensfonds: “Kinderen en armoede - naar een gerichte inzet”
Dr. Jurriaan Omlo
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
ROTTERDAM IS DE ARMSTE STAD VAN
NEDERLAND
▸ Percentage Rotterdamse huishoudens onder de lage
inkomensgrens: 18,3%
▸ Percentage Rotterdamse huishoudens dat langdurig onder
de lage inkomensgrens leeft: 7,5%
▸ Verschil met andere grote steden (Amsterdam, Den Haag en
Groningen) is niet groot
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
IN 2015 GROEIDEN RUIM
320.000 MINDERJARIGE
KINDEREN OP IN EEN
HUISHOUDEN MET EEN
LAAG INKOMEN.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
STEEDS MEER ARME KINDEREN
▸ Eén op de drie Marokkaans-Nederlandse kinderen leeft
onder de armoedegrens.
▸ De meerderheid van de arme kinderen is autochtoon.
▸ De meerderheid van de arme kinderen heeft werkende
ouders.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
GROTE GROEPEN STROMEN UIT DE ARMOEDE
VAN DE KINDEREN DIE IN
1985 ARM WAREN, BLEEK
23% IN 2008 NIET ARM.
▸ Groter risico op armoede op latere leeftijd.
▸ Toenemend risico als kinderen langdurig in armoede
leven.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
ARMOEDE WEER VOLOP IN DE SCHIJNWERPERS
▸ Sinds de crisis is de armoede in Nederland met ruim een
derde gegroeid.
▸ Politieke aandacht sterk beïnvloed door economische
ontwikkelingen.
▸ Het ontdekken en negeren van armoede als maatschappelijk
probleem.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
ARMOEDE HOORT ALTIJD OP DE POLITIEKE AGENDA TE
STAAN
DE GEVOLGEN VAN ARMOEDE
Depressies, chronische aandoeningen,
minder tevredenheid en kortere levensduur
Ondermijning sociaal-maatschappelijke
participatie
Relatiespanningen, relatiebreuken,
opvoedingsproblematiek en huiselijk geweld
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
ARMOEDE HOORT ALTIJD OP DE POLITIEKE AGENDA TE
STAAN
DE GEVOLGEN VAN ARMOEDE VOOR
KINDEREN
Slechtere schoolprestaties
Verminderd welzijn (angstig, ongelukkig en
schaamte)
Slechtere gezondheid (fysieke en psychische
klachten)
Onrust over financiën (geen eten en latere
opleiding)
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENTBENADERING VAN ARMOEDE
EMPOWERMENT IS NIET ÉÉN DOEL OF ÉÉN METHODIEK
RICHTINGGEVEND DENK- EN HANDELINGSKADER
BEGRIJPEN VAN
SOCIALE
PROBLEMATIEK VAN
MAATSCHAPPELIJK
KWETSBARE GROEPEN
▸ Drie niveaus van empowerment
PASSENDE
MAATREGELEN
TOEPASSEN
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENT OP INDIVIDUEEL NIVEAU
▸ Psychologisch kapitaal: wilskracht, veerkracht, eigen regie
en talenten.
▸ Copingstrategieën  het verminderen van stress en
spanningen om problemen op te lossen of beheersbaar te
houden.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
COPINGSTRATEGIEËN VAN VOLWASSENEN
▸ Vermijden van luxe.
▸ Vermijden van sociale contacten.
▸ Focussen op ‘harde uitgaven’ (woonlasten en voeding).
▸ Kopen van tweedehands producten.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
COPINGSTRATEGIEËN VAN KINDEREN
▸ Bijbaantjes nemen en sparen.
▸ Kleding ruilen, karweitjes doen, statiegeldflessen
verzamelen.
▸ Focussen op leuke dingen die geen geld kosten.
▸ Niet laten merken aan ouders dat ze iets willen wat geld
kost.
▸ Prijsbewuste houding.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
INTERVENTIES DIE INZETTEN OP
GEDRAGSBEÏNVLOEDING
▸ Niet iedereen gebruikt effectieve copingstrategieën.
▸ Niet iedereen beschikt over voldoende psychologisch
kapitaal.
▸ Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen.
▸ Versterken van eigenwaarde en zelfvertrouwen.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
ROL VAN SOCIALE PROFESSIONALS
▸ Bevorderen van eigen regie en aanspreken van talenten
▸ Ontwikkelen van vaardigheden en stimuleren
maatschappelijke participatie
▸ Kinderen inspireren, motiveren en ondersteunen
▸ Outreachend werken: vroegtijdig ingrijpen om erger te
voorkomen
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENT OP COLLECTIEF NIVEAU
▸ Sociaal kapitaal: vermogen om samen met anderen
problemen aan te pakken.
▸ Zelforganisatie en zelfhulp in de sfeer van lotgenoten en
zelfhulpgroepen. Sociaal kapitaal maakt het mogelijk om de
eigen problemen samen met anderen aan te pakken.
▸ Kracht van lotgenoten: zelfvertrouwen, de ervaren sociale en
emotionele steun, optimisme, gevoel van zelfregie en
controle, begrip en inzicht in de problematiek, uitwisseling
van informatie en ervaringskennis, (h)erkenning en
wederzijdse hulp.
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENT OP COLLECTIEF NIVEAU
▸ Copingstrategieën uitwisselen: leren omgaan met de
gevolgen van armoede  weerbaarheid en zelfvertrouwen
▸ Publieke ruimtes en buurtvoorzieningen: plekken waar
mensen sociaal kapitaal kunnen verwerven en waar
professionals groepen met elkaar kunnen verbinden
▸ Zelforganisatie en burgerinitiatieven (ruilsystemen,
budgetkringen en voedselbanken)
▸ Kinderen toegang verschaffen tot sport, cultuur bibliotheek
en openbaar vervoer (kindpakket)
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
BRIDGING: VERBINDINGEN MET ANDERE
GROEPEN
▸ Mensen in kwetsbare posities hebben vaak tekort aan
‘zwakke banden’
▸ Toegang tot nieuwe hulpbronnen
▸ (Budget)coaches, mentoren, maatjes en buddy’s
(ondersteuning in onderwijs)
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
JOS VAN DER LANS: “WE HEBBEN
BEHOEFTE AAN PROFESSIONALS DIE
MENSEN WEER OP WEG HELPEN
DOOR VERBINDINGEN TE LEGGEN
TUSSEN KWETSBAAR EN KRACHTIG,
TUSSEN ONGEZOND EN GEZOND,
TUSSEN ZWAK EN STERK, TUSSEN
ARM EN RIJK, TUSSEN TALENTEN EN
MOGELIJKHEDEN.”
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
SOCIALE STEUN VORMT BESCHERMENDE FACTOR
▸ Net rond kunnen komen dankzij sociaal vangnet
▸ Sociale steun bij opvoeding
▸ Negatief opvoedingsgedrag (schelden en geweld) neemt af
▸ Betere ouder-kind relatie door minder frustraties en
depressies
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENT OP POLITIEK-MAATSCHAPPELIJK NIVEAU
▸ Maatschappelijk kapitaal: vergroten van macht bij de
doelgroep om veranderingen door te voeren die verder
reiken dan het eigen leven
▸ Veranderen van vooroordelen en uitsluiting via lokale
campagnes, betere toegankelijkheid van
(buurt)voorzieningen en beïnvloeden wet- en regelgeving
▸ In belangengroepen, zelforganisaties en online communities
meer macht dan individueel
▸ Kinderombudsman: handreiking voor gemeenten over het
kindpakket
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
EMPOWERMENT PRINCIPES
▸ Erkenning krachten, talenten en mogelijkheden
▸ Erkenning kwetsbaarheid en sociale afhankelijkheid
▸ Bij multiprobleemgezinnen intensieve en langdurige
begeleiding nodig
▸ Veel gezinnen voldoende aan korte en lichte interventies
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
INVESTEER IN ECONOMISCH KAPITAAL (BASISINKOMEN)
▸ Minder emotionele problemen, meer zelfvertrouwen
▸ Minder gedragsproblemen (bijv. spijbelgedrag,
tienerzwangerschappen) en beter in staat om sociale
contacten aan te gaan
▸ Betere relaties met ouders
▸ Betere schoolprestaties en beter perspectief op
arbeidsmarkt
▸ Positieve effecten op inkomen en gezondheid tot in volgende
generatie
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
AANDACHT VOOR SPECIFIEKE GROEPEN
▸ Aandacht voor groeiende groep kinderen met werkende ouders
▸ Hulpaanbod sluit vaak niet aan op de kinderen van migranten
▸ Ouders verbreken vaak het contact met jeugdzorg of de GGZ
vanwege gebrek aan culturele sensitiviteit
▸ Kennis, houding en vaardigheden van professional
doorslaggevend bij winnen vertrouwen en resultaten
▸ Community-, netwerk- of familiebenadering levert meer positieve
resultaten op
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
BLIJVEN LEREN DOOR TE EVALUEREN
▸ Veel kritiek op armoedebeleid vanuit sociale wetenschappen
▸ Gaat ten koste van antwoorden op de vraag wat wél werkt
▸ Evalueren vanuit intrinsieke motivatie om het goede te doen
voor de mensen om wie het gaat
▸ Geen afrekenmechanisme, maar een feedbackmechanisme
▸ Evalueren om te leren en tussentijds verbeteringen door te
voeren
WERKCONFERENTIE SINT LAURENSFONDS: “KINDEREN EN ARMOEDE - NAAR EEN
GERICHTE INZET”
BEDANKT VOOR UW AANDACHT!
▸ Meer lezen op:
▸ https://www.movisie.nl/publicaties/wat-werkt-aanpakarmoede
▸ www.jurriaanomlo.nl