KAPPEN! hoe om te gaan met kinderen die last hebben

KAPPEN!
hoe om te gaan met kinderen die last
hebben van geluid?
Workshop Kentalis kennisdag TOS-ASS
Erwin Baas 10 februari 2017
Opzet Workshop
•
•
•
•
•
Voorstellen
Inventarisatie
Uitleg
Bespreken / Brainstorm
Afronding
2
Inventarisatie
•
•
•
•
Ervaringen met kinderen die last hebben van geluid?
Wat merk je?
Wat doe je?
Wanneer/hoeveel gebruik van oorkappen bij kinderen?
3
Overgevoeligheid of last?
Functiemeting:
gevoeligheid
In de praktijk:
Last
ICF-CY: Children and Youth are developing
4
Wat is ‘last van geluid’?
Overgevoeligheid voor geluid:
•
Recruitment: snelle toename van luidheidsbeleving: schade aan binnenoor
•
Hyperacusis: abnormaal hoge gevoeligheid voor geluid bij een normaal
gehoor
• centrale verwerking
• Soms icm met tinnitus
• Mysofonie: afkeer van bepaalde geluiden: betekenisverlening
•
•
• Subtype Fonofobie: angst voor bepaalde geluiden
(kakofonie: veel geluid door elkaar: filteren lukt niet, informatieverwerking)
Voorbeeld van mysofonie:
http://jezalhetmaar.bnn.nl/hebben/video/aflevering/142
5
Kind met last van geluid in de
klas
Situatieschets: kind heeft last van allerlei dagelijkse geluiden
Hulpvraag: wil graag gehoorbescherming
Vragen:
• Wat doe je als gevraagd wordt om oordopjes/kappen?
•
•
Komt dit vaak voor?
Wat zou er aan de hand kunnen zijn?
• Psychomedische modellen
• Diagnostische mogelijkheden
• Behandeling
- Ook auditief
- werkt het?
- Waarom kappen met oorkappen?
• Wat kan je eraan doen in de klas?
6
Komt het vaak voor?
Onderzoek J Kennedy (UK):
40% kk met ESM/ASS hebben Hyperacusis, vooral Kids van 3-4 jaar
Profielen:
NH zonder cognitieve problemen
MOH zonder cognitieve problemen
NH + cognitieve problemen
Belang van anamnese:
- Heeft het systeem zich aangepast?
- Mate van handicap
- Wat wil kind bereiken (oplossingsgericht)
7
Hyperacusis bij ASS
Gedrag ten gevolge van hyperacusis bij ASS (Stiegler & Davis,
2010):
• Gedragsproblemen: huilen/ woedeaanval als reactie op bepaalde
geluiden, zelfbeschadigend gedrag
• (zelf)aangeleerde copingstrategieën: oren bedekken, ruimte
ontvluchten, hummen of andere geluiden maken
• Autonome angstreacties: verhoogde spierspanning,
hyperventilatie, vergrootte pupillen
8
Pyschomedische modellen (1)
Bron: Arno Lieftink UMC Utrecht
9
Pawel Jastreboff
•
Neurophysiological model
•
Decreased sound tolerance
•
Mysofonie vraagt “Active
Extinction”
10
Last van geluid: Schema
Gedragstherapie
Gedachten (cognitief)
Emoties (limbisch)
Mindfulness/stressreductie
Auditief
systeem
geluid
geluidsprikkel
stress
Overprikkeling
overgevoeligheid
ASS of stress:
filteren lukt niet
Vermijden/
onderstimuleren
Symptoombestrijding:
+desensitisatie
-dempers
11
Goede diagnose
Hoe kom je erachter wat er precies aan de hand is?
Diagnostisch traject:
• Gehooronderzoek en onderzoek naar auditieve waarneming
• Sensorische integratie: Sensory Profile-NL
• Neuropsychologisch onderzoek gericht op aandachtfuncties
• Lijdensdruks cliënt en cliëntsysteem: gesprek met cliënt en
cliëntsysteem, gedragsvragenlijsten CBCL, TRF, YSR
• Mogelijkheden en motivatie tot verandering: gesprek met cliënt en
cliëntsysteem.
12
Vragenlijst Last van Geluid
•
•
•
Kentalis Eindhoven heeft een vragenlijst ‘Last van Geluid’
ontworpen om geluidsovergevoeligheid inzichtelijk te maken
Bewerking van de Modified Khalfa Hyperacusis Questionnaire
(Khalfa et al., 2002)
Aparte versies voor:
• Kind
• Ouders
• leerkracht
• 2015 Validiteitsonderzoek naar de Lijst ‘Last van Geluid’:
• indruk- en inhoudsvalide instrument,
• met een indicatie voor begripsvaliditeit, om last van geluid te
meten.
• Op basis hiervan kan een assessment gericht worden
vormgegeven
13
Voorbeeld uit VLvG-kind
5.
Denk je wel eens na over lawaai, als iemand vraagt of je ergens mee naartoe gaat?

Ja

Soms

Nee (ga door naar vraag 6)
5a. Wat doe je dan?

oordopjes meenemen

niet gaan

een knuffel of ander voorwerp meenemen

bedenken op welke plek je het minste last hebt van het geluid

dichtbij iemand gaan staan die je vertrouwt

ik doet iets anders, (schrijf op):
..................................................................................................
14
Behandeling
Cognitieve gedragstherapie:
• psychoeducatie,
• registreren van geluid en leren omgaan met verschillende
geluidsniveaus, systematische desensitisatie,
• Mindfulnesstraining, ontspanningsoefeningen
Systeembegeleiding en/of systeemtherapie:
• psychoeducatie aan gezin, leerkracht en groepsleiding,
• activeren-motiveren-ondersteunen bij veranderingen
Audiologische begeleiding:
• technische gehoorrevalidatie
• TRT based counseling
Ergotherapie:
• Behandeling specifieke prikkelverwerkingsproblemen, naast de
hyperacusis
15
Wat doen oorkappen?
•
Passieve dempers
•
Dempen alle geluiden in gelijke mate (bv -27 dB)
•
Dynamiek/ Verhoudingen tussen geluiden blijft gelijk
•
Bedoeld voor functioneren in lawaai >85 dB
16
Evidence voor versterking vs demping
Formby et al, 2003: Adaptive plasticity of loudness induced by
chronic attenuation and enhancement of the acoustic
background. J Acoust Soc Am. 2003 Jul;114(1):55-8.
Twee behandelingen:
1. gehoorbescherming
2. geluid BBN
Resultaat: luidheid 5 dB ongunstiger
(plug) en 5 dB gunstiger (geluid)
Conclusie: plasticiteit CNS voor luidheid
17
Effect
Randomised Controlled trial
4 groepen, 10 patienten elk
1. TRT = maskeerders en couseling
2. Placebo maskeerders en counseling
3. Alleen counseling
4. Alleen placebo maskeerders
18
Effect
Randomised Controlled trial
1. TRT = maskeerders en counseling
2. Placebo maskeerders en counseling
3. Alleen counseling
4. Alleen placebo maskeerders
19
Conclusies tav dempers/kappen:
1.
2.
Sterke aanwijzingen dat bij hyperacusis klachten revalidatie
met geluidverrijking effectief is
Intensief gebruik gehoorbescherming wordt afgeraden
Ofwel:
1. Wel geluidsexpositie
2. Geen prikkelreductie
Geen prikkelreductie ook beleid tegenwoordig bij revalidatie centra
(overgevoeligheid bij NAH = Niet Aangeboren Hersenletsel)
20
Last van geluid: Schema
Gedragstherapie
Gedachten (cognitief)
Emoties (limbisch)
Mindfulness/stressreductie
Auditief
systeem
geluid
geluidsprikkel
stress
Overprikkeling
overgevoeligheid
ASS of stress:
filteren lukt niet
Vermijden/
onderstimuleren
Symptoombestrijding:
+desensitisatie
-dempers
21
Brainstorm
Wat kan je doen als je een leerling hebt die last lijkt te hebben van geluid?
In kaart brengen:
•
Onderzoek:
•
Inventarisatielijst “Last van Geluid”:
•
Anders:
Oplossingen:
•
Klassenmanagement:
•
Psychoeducatie / Cognitieve Gedragstherapie:
•
Alternatief geluid:
•
Anders:
22
Brede aanpak prikkelgevoelige
kinderen
www.prikkelsindegroep.nl
Boek “Prikkels in de groep!”
http://7zintuigen.nl
Boek: “Wiebelen en friemelen in de klas”
Brainworks App
23
Casuïstiek
Jongen, 7 jaar, cluster 2 onderwijs
•
ASS diagnose, gebruikt oorkappen als ‘veiligheid’
•
Heeft nu op school solo apparatuur (I-sense): geeft ook ‘veiligheid’, maar
wat voor buiten schooltijd?
•
Problemen in dagelijkse situaties: stapt soms zomaar van zijn fiets omdat
hij ergens een geluid hoort (bv motor)
•
Hyperacusis beeld: UCL rond 75 dB, afweer op zowel LF als HF dagelijkse
geluiden
Beleid:
•
Oorkappen afbouwen
•
Cognitieve gedragstherapie: probleem zit hem in de betekenisverlening en
het gedrag als reactie op geluid. Met training proberen ander gedrag aan
te leren.
24
Casuïstiek
Meisje 7 jaar oud, ASS cluster 2 onderwijs:
•
Sterke reactie op geluid: geluid smartboard wordt lang niet altijd door haar
verdragen (bijv. liedje/filmpje via op het smartboard). Volume moet dan
persé op bepaalde stand staan.
•
Gedrag: in de klas begint ze regelmatig te schreeuwen, wanneer ze last
heeft van geluid.
•
Diagnostiek: normaal gehoor, maar soms vreemde reactie op geluid.
Luidheidsschaling werkt niet omdat ze geluiden niet beoordeelt op volume
maar op betekenis die zij toekent aan geluid.
Beleid:
•
Sterk sturen op gedrag in de situatie
•
Proberen haar betekenisverlening te veranderen.
25
Casuïstiek
Meisje 12 jaar, ASS, 1e jaar VMBO:
•
Overgevoelig voor geluid: Op school auditieve overprikkeling tijdens
leswisselingen en pauze, m.n. muziek tijdens pauze. Ook op basisschool,
klachten blijven gelijk (geen toename). Thuis ook last van geluiden als pc,
tv, hardere geluiden gezinsleden. Overige zintuigen: onderregistratie tast.
•
Gedrag: Op school: oorbeschermers dragen, Whatts-app aan moeder
sturen, pauze in stiltelokaal (=> minder geluid, maar ook: minder contact
met vriendinnen), bij thuiskomst flink moe, hoofdpijn, buikpijn, niet naar
school willen, dagen ziek (in toenemende mate). Thuis: naar kamer, rustig
lezen, soms muziek draaien.
Beleid:
•
Psycho-educatie meisje, ouders, mentor. CGT (registreren, leren
verdragen, Mindfullness).
•
Gesprek met ouders: Wat is de invloed van de reactie van ouders op haar
gedrag? Belonen ze het niet teveel?
26
Vragen?
Bedankt voor uw aandacht
Erwin Baas: [email protected]
Met dank aan:
• Kirsten Olde Agterhuis: Voorheen Kentalis nu Autismepunt.nl Eindhoven
• Annemieke van Kessel, stagiair orthopedagogiek
• Bas Franck: KF Audioloog, AC Auris Rotterdam