Historische Kritiek DEEL IV_inhoudstafe

DEEL IV
DE HISTORISCHE SYTHESE OF HET
SPECIFIEKE VAN HISTORISCHE KENNIS
1. DE FACTOR TIJD: VERANDERING EN CONTINUÏTEIT. EEN
HISTORIOGRAFISCHE WANDELING II
1.1. Teleologie of theologie: rechte – lijn – theorieën.
Geschiedenis en filosofie als tweelingen

Teleologische benadering
o
Eschatologie
Augustinus
Gregorius van Tours
o

Geschiedenis als permanent proces van vooruitgang
o
Rationalisten XVIII
o
Idealisten
o

Marxisme
-
Georg W.G. Hegel
-
Marx
Positivisten
Kritieken op de rechte – lijn – theorieën
1
1.2. De nationale geschiedschrijving: verwetenschappelijkt
geloof in de rechte lijn? Van de natiestaat naar de ‘lieux de
mémoire’

Inleiding

Europa – centrisme
o
De Nederlanden
Hollando – centrische geschiedenissen
Pieter Geyl

Nationalisme
o
Nationalisme in de XIX en XX
Jules Michelet – “Histoire de France”
Henri Pirenne - "Histoire de Belgique”
Braudel
Nora
‘De grootste… ‘
o
Nationalisme als constructie
o
Reactie tegen nationalisme
Vico
Voltaire & Montesquieu
2
1.3. Lineair denken en indelingen van de geschiedenis: de
evidentie van de historische periode

Klassieke indeling

These van de complementariteit

Dichotomiethese
o
Moderniseringsthesen
o
Benjamin R. Barber
o
Samuel Huntington
o
Manuel Castells
o
Casus: State of the Union 2002
1.4. Cyclus – theorieën

Polybius

Ibn Chaldoen

Oswald Spengler

Arnold Toynbee

J.B. Vico

Andere cyclus – theorieën
3
1.5.

‘L’histoire immobile’: geschiedenis zonder verandering
Noties van ‘l’histoire immobile’
Voorbeelden:

Nathan Wachtel

Immobiliteit
2. OORZAKELIJKHEID
2.1.
De ondraaglijke onzekerheid van de ongrijpbare oorzaak

Vage definities door opdeling van het begrip

Moeilijkheid met het begrip ‘oorzaak’

Casus: de machtsovername van Hitler

o
Context filmfragment
o
Film van Joachim Fest
o
Spreekt verschillende groepen aan
Diverse wegen
o
Eerste weg
o
Tweede weg
o
Derde weg
4
 Leo Apostel:
2.2.
De zoektocht naar oorzaken van verandering
2.2.1. De oorzaak van de interne dynamiek, het individueel gedrag en
publiek optreden

Robert A. Nisbet
-
Voorbeeld: val van de USSR
Interne factoren
Externe factoren

Pierre Bourdieu
-
Soorten kapitaal:
-
‘habitus’
-
Structures structurantes

Erving Goffman

Anthony Giddens

Jürgen Habermas
2.2.2. De uitleg van het conflictmodel

Karl Marx

Ralf Dahrendorf
5

David Nirenberg
2.2.3. Evolutie of revolutie, het volk of de elite


Revolutie
o
Theda Skocpol
o
Crane Brinton
o
Gaetano Mosca & Vilfredo Pareto
o
Charles Wright Mills
Evolutie
o
Charles Darwin
o
Herbert Spencer
o
William Graham Sumner
2.2.4. Generatie als uitleg

Soorten generatietheorieën
o
Zonder globalisatie per eeuw
o
Globalisatie per eeuw

Kritieken

Karel van Isacker

José Ortega y Gasset
6
2.2.5. Individu en de anonieme massa als verklaring: de massa of de
‘sterke man’?

Vragen

Personalistische en voluntaristische interpretatie


o
Thucydides
o
Johan Huizinga
o
Thomas Carlyle
Vooropstellen van collectieve anonieme krachten
o
Edward Gibbon
o
Romantiek
Methodologisch probleem
Factoren die een rol spelen:

Casus: Masturbatie
o
Context
1. het taboe rond seksualiteit
2. de Kerk
o
Waarom beschouwd als bron van zoveel kwaad?
1760: Samuel Tissot:
Overname:
o
Gevolgen
7



o
Onderzoek door J. Stengers
o
Verdwijnen van de culpabilisatie
o
Conclusie
Nieuwe revolutionaire ideeën
o
Jan Romein
o
Herbert A. Simon
Individu: gedetermineerd of niet??
o
Carlyle
o
Positivisten
o
Marx
o
Pirenne
o
Erfgenamen van het 19de eeuwse historisme
o
Erfgenamen van het marxisme en de structuralisten
Casus oorzakelijkheid: 11 september 2001 en de creatie van het
vijandsbeeld
o
Vooraf
o
Terrorisme
o
Na 11 / 09
11 / 09
8
Achtergrond van Bin Laden
Brisard
Na 11 / 09
Power Elite
Belangenoorlog
3.
DE GESCHIEDENIS: NUTTIG EN NODIG?
3.1. Manipulatie van het verleden
3.1.1. De geschiedenis gemanipuleerd: Clio als hoer



Casus: protestbrief van historici in “Libération”
o
Reden protestbrief
o
Analoog: Napoleon – herdenking op 2 december
Specifieke individuen belast met het verleden
o
Moderne westerse samenleving
o
Oudheid en Vroege ME
o
Late ME en XIX
Gebruik en misbruik van het verleden: kritieken
o
Paul Valéry
o
Johan Huizinga
9




o
Gérard Noiriel
o
Voorbeeldsfunctie
o
Lorenzo Valla
Christelijk heilsgeschiedenis
o
Augustinus
o
Toynbee
Geschiedenis om rationalistische maatschappijvisie te stutten
o
Niccolo Machiavelli
o
Giambattista Vico
Impact van politiek elites en ridderidealen
o
Geoffroi de Villehardouin en Jean de Joinville
o
Jean Froissard en hofgeschiedschrijvers
Verheerlijking van de nationale these
o
Romeinen
o
Machiavelli
o
Romantici
o
Henri Pirenne
10
3.1.2. Geschiedenis en engagement: Clio als bevrijdster

West – Europese geschiedschrijving
o
Fundamentele bronnen
droegen bij tot:
Schaduwzijden
o
Renaissance: de humanistische mens
o
XIX
o
XX

Antoon de Baets

Geschiedenis als voorvechter van de mensenrechten
o
Henri Pirenne en Marc Bloch
o
Jawaharlal Nehru
o
Ferdinand Braudel
o
Govan Mbeki
o
Ali Shariati
o
Hashem Aghajari
o
Ernst Kantorowicz
11


o
Bronislaw Geremek
o
Ludwig Quidde
o
Henri Grégoire
New Historians
o
Ontstaansreden
o
Werkwijze
o
Teddy Katz
o
Ilan Pappé
Casus: Johan Huizinga en Henri Pirenne
o
Opmerking van Pirenne in brief
o
Huizinga
o
Methodenstreit
o
1914
Huizinga
Pirenne
o
Dirty Thirties
Tegenstrijdige gedachten over Late ME
Staan beiden onder druk
12
o
Werken van Huizinga
“In de schaduwen van morgen” (1935)
“Homo Ludens”(1938)
“Geschonden Wereld”
3.2. De wortels van de West – Europese geschiedschrijving,een
historiografische wandeling III
3.2.1. Religie en staat: in den beginne waren de grote verhalen


Antieke geschiedschrijving: de Grieken
o
Herodotos
o
Thucydides
o
Polybius
Antieke geschiedschrijving: de Romeinen
o
Julius Caesar
 Augustus’ res gestae

o
Sallustius
o
Titus Livius
o
Tacitus
Godsdienstige geschiedschrijving
13


o
Augustinus
o
Eusebius van Caesarea
o
Flodoard van Reims
o
Guibert van Nogent
o
Galbert van Brugge
Geoffroi de Villehardouin en Froissart
o
Geoffroi de Villehardouin
o
Froissart
Late Middeleeuwen
o
Jacob Maerlant
o
Jan van Boendale
o
Ibn Chaldoen
o
George Chastellain en Olivier de la Marche
o
Philippe de Commynes
3.2.2. De mens centraal in Renaissance en Verlichting

Paradoxale situaties
o
Eerste paradox
Matthias Flacius Illyricus
14
Cesar Baronius
o
Tweede paradox
Lorenzo Valla
Bollandisten
Mauristen

Verlichting en kosmopolitisme
o
Voltaire
o
Vico
o
Montesquieu
o
Edward Gibbon
3.2.3. De 19de en 20ste eeuw: vaktechniek, professionalisering en
atomisering

De grote ideologieën
gevolgen:

Liberale geschiedschrijving; 1.XIX: Romantiek
o
Johann Gottfried (von) Herder
o
Thomas Carlyle
o
Jules Michelet
15

Overgangsfiguur: Leopold von Ranke

Liberale geschiedschrijving: 2.XIX: positivisme

o
Auguste Comte
o
Hippolyte Taine
o
Karl Marx
o
2.XIX
XX: historisme en (neo-) marxisme
o
Historisme (Ranke)
o
Karl Lamprecht
o
Henri Pirenne
‘Histoire économique et sociale du moyen âge’
‘ Les étapes de l’histoire sociale du capitalisme’
‘ Histoire de Belgique’
o
Oprichting hogere archiefscholen
o
Inrichting seminarieonderwijs

New History en Nouvelle Histoire (XX)

Jaren ‘70

Otto Gerhard Oexle
16

Ernst Kantorowicz
3.3. Objectiviteit; a noble dream?


Crisis: gevoel van nutteloosheid?
o
Postmoderne twijfel
o
Positivisten
o
Hoop?
Relativisme als dominante attitude
o
Peter Novick
o
Perceptie ≠ neutraal
3.3.1. Subjectiviteit, bewust of onbewust

Subjectiviteit
Volledig
Selectief


Belang van vrije pers: voorbeelden
o
Watergate
o
Sabra en Chatilla
o
Abu Graib
Ideologie
17

Onbewust werken van ideologie
o
‘Attitudes’
o
Ideologie zelf kan ook onbewust werken

Max Scheler

Norman G. Finkelstein
o
‘De holocaust industry’
o
Andere auteurs
-
Guy Van den Berghe
-
Peter Novick
o
Kritiek op Finkelstein
o
David Irving
o
Kritische opmerkingen bij de kritiek op Finkelstein
Finkelstein
Irving
o
Leuchter – rapport
3.3.2. De historicus als rechter

Betekenis van de historicus als rechter
18

Casus: De moord op Lumumba

Casus: het Srebrenica rapport
3.3.3. Is objectiviteit dan toch bereikbaar?

Problemen

Gematigde perspectieftheorie

Eis tot objectiviteit

Geen onoverkomelijke muren optrekken
19