Pagina

DE ARBEIDERSBEWEGING IN ROTTERDAM
VOOR DE EERSTE WERELDOORLOG
d o o r DR W. VAN RAVESTEYN
„ "^T T OOR hem, die de moderne geschiedenis grondig bestu\ /
deert, is het zeker, dat de historici bevoorrechte teugels naars zijn, die hun pen aan het volksgeloof lenen, precies
zoals de meeste huidige dagbladen slechts de opinies van hun
lezers weergeven."
De uitspraak is van een der grootsten onder de groten, van
Honoré (de) Balzac. Zij is uit 't begin van 1842, en het begin van
zijn historische roman over Catherine de Médicis, \erwekster van
de Hugenoten-slachting op 24 Augustus 1572. Balzac tracht daar
aan te tonen, dat heel de moderne geschiedenis voor een groot
deel door „der Parteien Hass und Gunst" vervalst en belicht is.
In het tweede decennium onzer eeuw kwam een uiterst scherp
denkend Joods wijsgeer, Th. Lessing, tot soortgelijke conclusie,
toen hij, onder de verse indruk der slachtingen van de eerste
Wereldoorlog zijn boek schreef: Geschiedenis (geschiedschrijving)
is het geven van zin aan wat in zichzelve zinneloos is, waarbij de
nadruk viel op het sterk subjectieve karakter, eigen aan elke poging
tot geschiedschrijving, ordening der menselijke lotgevallen in 't
verleden. En wilt gij een misschien fraaier en zeker even diepgaand
betoog van dezelfde strekking, men neme het prachtige „Discours
de l'histoire" ter hand, dat de grote „moderne" Franse dichter
en denker Paul Valéry in Juli 1932 hield bij gelegenheid van een
prijsuitdeling aan een Frans gymnasium. Daar zegt hij, dat, welke
moeite de historicus zich ook moge getroosten bij het nasporen
en doorsnuffelen van zijn bronnen, er toch slechts één zekerheid
blijft, dat het onmogelijk is de waarnemer te scheiden van hetgeen hij waarneemt, de historicus van de historie.
Ik kan niet anders zeggen dan dat ik de uitspraken van deze
groten juist acht, ja dat ze me zelfs meer juist lijken naarmate
het gebeurtenissen betreft, die dichter bij ons liggen. Voor de
modernste geschiedenis dus nog meer dan voor de moderne, die
Balzac zo ongeveer met de Hervorming achtte te beginnen. Zeker
lijkt mij, dat, hoe meer de achter ons liggende gebeurtenissen ons
nabij zijn, des te groter de zekerheid, dat bij de beschouwing ons
237