PowerPoint

Les 15 Wat gaan we doen?
1. Terugkoppeling.
2. Uitleg.
3. Werkblad.
4. Werkblad bespreken.
5. Filmfragment.
6. Afsluiting.
Onderwerp: slavernij in de Oudheid.
Kenmerkend aspect:
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Griek-Romeinse cultuur zich in Europa
verspreidde.
Hoe werd je slaaf?
1. Je moeder was een
slavin
2. Je was een
krijgsgevangene
3. Je was geroofd/
gekidnapt
4. Je kon je schulden niet
betalen.
Een Romeins soldaat leidt krijgsgevangenen weg in kettingen.
‘De slavenmarkt’, Gustave Clarence Rodolphe Boulanger (1824-1888).
Slaven die met een zweepje worden geslagen.
Slaven die in een
rad moeten
lopen bij het
bouwen van een
graf.
Het totaal aantal slaven in Athene kan moeilijk vastgesteld
worden, omdat er weinig bewijsmateriaal is.
• Schattingen variëren van 20.000 tot ca. 90.000.
• Slavenaantallen zullen geschommeld hebben met de
relatieve welvaart van Athene; rekent op ca. 65.000 slaven
in mindere perioden.
• En in Rome? Ook weinig materiaal en zeer uiteenlopende
berekeningen. Meest recente visie: ca. 800.000 vrijen en
ca. 200.000 slaven.
Het totaal aantal slaven is één punt. Een ander punt is, hoe die
slaven verdeeld waren:
- Bezaten heel veel Atheners slaven in kleine aantallen, 1 of 2
per huishouden, en vormden daarnaast organisaties zoals die
van ene Nikias met 1000 mijnwerkers hoge uitzonderingen?
- Of hadden de rijken en superrijken zoveel slaven, dat er veel
Atheners moeten zijn geweest die zelfs nog niet één slaaf
bezaten?
 Xenophon, ‘Memorabilia 2.3.3’: “Those who are able to do so
buy slaves, in order to have fellow-workers.”
Dus er waren Atheners die geen slaven hadden + je hoefde niet
superrijk te zijn om een slaaf te hebben.
Slaven die in de keuken werken.
Een slaaf bedient zijn meester.
Een slaaf brengt zijn meester een schrijftablet.
Een slavin helpt haar meesteres met
haar kapsel.
En dronken man geeft
over en zijn slaaf
assisteert.
Een jonge slaaf met een lantaarn
leidt zijn dronken meester naar
huis na een feest.
Een slavin als kindermeisje
neemt de baby over.
TENE ME NE FUGIA(M) ET REVOCAME AD DOM(I)NUM EVVIVENTIUM IN ARA CALLISTI:
Stop mij zodat ik niet wegren en breng me naar mijn eigenaar, Euviventius.
Bronnenopdracht slavernij
1. Beargumenteer PER BRON of de bron
representatief is voor slavernij in de Oudheid, dat
wil zeggen: is het waarschijnlijk dat deze bron een
juist beeld geeft van de slavernij? Leg uit.
2. Was er verschil tussen de behandeling van slaven
bij de Grieken en bij de Romeinen?
3. Geef antwoord op de vraag: werden slaven in de
Oudheid meestal wel of niet goed behandeld?
4. Waarom moet je meer bronnen raadplegen om
een goed beeld te kunnen vormen van slavernij in
de Oudheid?
Bron 1: De Griek Apuleius, in ‘Metamorphoses’:
‘Lieve hemel, wat voor arme slaven waren daar! De huid van sommigen was
bont en blauw, met striemen op hun rug door zweepslagen, anderen waren
bedekt met ruwe zakken; er waren er die zulke gescheurde vodden aan
hadden, dat je hun naakte lichamen helemaal kon zien, en er waren er die
gebrandmerkt waren op hun hoofd met hete ijzers, anderen waren zo vuil en
ellendig, dat ze nauwelijks uit hun ogen konden kijken, hun gezicht
zwartgeblakerd, hun ogen dicht door de rook, ze waren als de mannen die in
het zand vechten en die niet weten waar ze slaan vanwege het stof; ook
waren er, wier gezicht helemaal onder het meel zat.’
Niet representatief. De behandeling en de levensomstandigheden
van slaven verschilden al naar gelang de bezitter en het gebruik
van slavenarbeid.
Bron 2: Romeins Reliëf van rond 150 v. Chr.
‘Slaaf krijgt dreun van zijn meester.’
Wel representatief. Dit was heel
gewoon, omdat er in de republiek toch
genoeg slaven waren.
Bron 3: The Old Oligarch (ca. 424 v. Chr.):
‘De vrijheden van slaven en buitenlanders in Athene zijn extreem, en je
mag hen niet slaan, noch zal een slaaf voor je uit de weg gaan! Ik zal je
vertellen waarom dit de gewoonte is in dat land. Als het legaal zou zijn
voor een slaaf of een buitenlander om geslagen te worden door een vrij
man, zou je vaak de Athener verwarren voor een slaaf, en hem slaan, want
de armen daar zijn niet beter gekleed dan de slaven en de buitenlanders.’
Niet representatief. In Athene waren slaven inderdaad
hetzelfde gekleed als de armen, maar ze hadden geen hoge
status.
Bron 4: Uit het boek ‘Digesta’ uit de 6e eeuw over Romeins recht:
Digesta 47,10, 15: Ik zal rechtspreken in de zaak van eenieder die ervan
beschuldigd wordt de slaaf van een ander gedood te hebben, en wel tegen de
normale gang van zaken in, of hem onder marteling ondervraagd te hebben,
zonder de toestemming van zijn meester. En ook wanneer iemand iets anders
tegen slaven zal ondernemen, zal ik in die zaak rechtspreken.
Digesta 48,18: Folteren van slaven mag slechtst als laatste middel aangewend
worden.
Wel representatief. In de 6e eeuw (keizertijd) werden slaven beter
behandeld dan in de republiek. Er kwamen wetten over wat er
wel en niet mee mocht.
Bron 5: De Romeinse schrijver en filosoof Seneca (stierf in 65) in ‘Epistulae
Morales ad Lucilium’ V 47.10:
‘Wil je eraan denken dat die man die jij jouw slaaf noemt van dezelfde
hemel geniet, even hard adem haalt, hetzelfde leven leeft en dezelfde
dood sterft! Jij kunt hem net zo goed als vrijgeborene beschouwen als hij
jou als slaaf.’
Wel representief. Seneca was een (stoïcijns) filosoof die
kritische vragen stelde bij de slavernij. Dat paste in de
keizertijd.
• Was er verschil tussen de behandeling van slaven bij de
Grieken en bij de Romeinen?
Bij de Grieken en Romeinen was de behandeling van slaven
over het algemeen gelijk. In periodes waarin er veel slaven
waren, verslechterde de behandeling. Doordat een slaaf
echter kapitaal was, was de behandeling overwegend goed
en kreeg de slaaf uitzicht op vrijlating.
• Geef antwoord op de vraag: werden slaven in de Oudheid
meestal wel of niet goed behandeld?
Hier duiden de meeste bronnen op een goede behandeling.
Maar het was afhankelijk van de periode en de meester.
• Waarom moet je meer bronnen raadplegen om een goed
beeld te kunnen vormen van slavernij in de Oudheid?
Omdat de bronnen elkaar vaak tegenspreken.
Spartacus wordt verkocht
https://www.youtube.com/watch?v=GCfWXNmFFbM
Leerstof toets
Leerstof toets 12 oktober:
-Paragraaf 1.1 t/m 2.3.
-Kenmerkende aspecten 1 t/m 8.